به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ارومیه، امیرحسین طالبیان، عصر سه‌شنبه در نشست تخصصی تحلیل و بررسی کتاب «یادمان چالدران» اثر حجت معماری در حوزه هنری آذربایجان‌غربی، با اشاره به اهمیت رویکردهای متناسب با محیط و هویت محلی در تولیدات هنری بیان کرد: در سال‌های اخیر، مسئله بوم‌گرایی به یک اولویت مهم در برنامه‌ریزی‌های راهبردی حوزه هنری تبدیل شده و این رویکرد ریشه در درک عمیق ما از اهمیت زیست‌بوم و فرهنگ منطقه دارد.
وی افزود: به‌طور مشخص در استان آذربایجان غربی، بیش از ۹۰ درصد فعالیت‌ها و پروژه‌های ما در حوزه فرهنگ و هنر بر محور بوم‌گرایی و زیست‌بوم محلی متمرکز شده و کتاب اخیر که معرفی شد نیز دقیقاً در همین راستا و با هدف استخراج اصالت‌های منطقه تدوین شده است.
طالبیان، هدف نهایی از تولید این‌گونه کارهای پژوهشی را فراتر از انتشار صرف مقاله یا کتاب دانست و افزود: انتظار داریم که این دست از تحقیقات، پشتوانه پژوهشی محکمی برای خلق دیگر آثار هنری باشد؛ آثاری همچون نمایشنامه، رمان، فیلم‌نامه و آثار تجسمی که بتوانند مفاهیم عمیق تاریخی و فرهنگی منطقه را به شکلی هنری و جذاب به مخاطب منتقل کنند.
چالدران نیازمند روایت هنرمندانه در عرصه فرهنگ و هنر است
مدیر حوزه هنری استان آذربایجان‌غربی نیز در این مراسم با اشاره به جایگاه فرهنگی و تاریخی استان اظهار کرد: انسان در برابر فرهنگ و هنر این استان خاضع می‌شود؛ چرا که آذربایجان‌غربی میراث‌دار اصیل‌ترین جلوه‌های تمدنی و فرهنگی ایران است.
هادی سعیدی‌فرد با تأکید بر اهمیت شهرستان چالدران به‌عنوان یکی از محورهای هویت فرهنگی و تاریخی استان افزود: چالدران نه‌تنها یک نام تاریخی، بلکه موضوعی مهم برای تولیدات فرهنگی و هنری در استان است و این منطقه ظرفیت آن را دارد که با روایت هنرمندانه و خلاق، الهام‌بخش جریان‌سازی تازه‌ای در عرصه فرهنگ و هنر آذربایجان‌غربی باشد.
سعیدی‌فرد بیان کرد: تحلیل، بررسی و بازآفرینی محتوای فرهنگی مرتبط با چالدران باید به‌صورت تخصصی در دستور کار هنرمندان و متولیان فرهنگی قرار گیرد، چراکه ما بیش از هر زمان دیگری به روایت‌های هنری و اصیل از تاریخ و هویت این سرزمین نیاز داریم.
تربیت دانشجو باید در بستر واقعی جامعه شکل بگیرد
رئیس موسسه غیرانتفاعی آفاق ارومیه نیز در این مراسم با اشاره به جایگاه علم، کتاب و نقش دانشگاه‌ها در ارتقای فرهنگ مطالعه گفت: هدف اصلی دانشگاه آفاق از شرکت در این رویداد فرهنگی، توجه به رسالت علمی و اجتماعی خود در زمینه ترویج فرهنگ مطالعه و پژوهش است.
رسول پیرمحمدی افزود: در سال گذشته، نخستین اندیشکده مطالعات و کتاب را در سطح کشور پایه‌گذاری کردیم؛ ازاین‌رو هرجا سخن از کتاب و کتاب‌خوانی است، خود را اخلاقاً موظف به حضور و حمایت می‌دانیم.
حماسه چالدران سندی اصیل از هویت ایرانی اسلامی است
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌غربی نیز در این مراسم بر نقش محوری کتاب در انتقال ارزش‌ها و هویت ملی تأکید کرد و گفت: کتاب، صرف‌نظر از شکل و قالب‌بندی، همواره از وزن و ارزشمندی خاصی برخوردار است و بستری برای تداوم اندیشه و تاریخ محسوب می‌شود.
خدیجه معصومی با اشاره به فعالیت‌های اخیر در حوزه نشر و پژوهش، به یادداشت‌های اخیر چهره‌های برجسته علمی نظیر حجت‌الاسلام قریشی، حجت‌الاسلام آملی و رسول جعفریان پژوهشگر برجسته تاریخ ایران و رئیس کتابخانه تاریخ اسلام و ایران ایران اسلامی اشاره کرد و افزود: این تعاملات نشان‌دهنده عمق توجه به تولید محتوای فاخر است.
معصومی حماسه چالدران را یکی از نمادهای مهم و اسناد اصیل هویت ایرانی اسلامی دانست و گفت: این رویداد تاریخی، نمونه‌ای بارز از ایستادگی و تعهد است که باید برای نسل امروز بازتعریف شود به‌همین دلیل، مطالعه کتابی که به تشریح حماسه چالدران پرداخته است را به تمامی دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ ایران توصیه می‌کنم.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌غربی ادامه داد: تاریخ ایران سرشار از حماسه‌های قدرتمند و قهرمانانه‌ای است که باید به‌درستی روایت شوند. لازم است که استان آذربایجان‌غربی را در افکار عمومی نه تنها با زیبایی‌های طبیعی، بلکه با ایستادگی تاریخی، برخورد شجاعانه و آگاهانه‌اش در برابر حوادث و فتنه‌ها معرفی کنیم. این کتاب می‌تواند معرفی فاخری برای بخشی از هویت پرافتخار آذربایجان‌غربی باشد و ما در کتابخانه‌ها تمام تلاش خود را برای دسترسی علاقه‌مندان به این منابع غنی به کار خواهیم گرفت.
نویسنده و پژوهشگر ارومیه‌ای نیز به جایگاه ویژه این اثر پرداخت و گفت: با توجه به اینکه رشته تحصیلی مولف کتاب «یادمان چالدران» متفاوت است، پرداختن وی به این موضوع، نشان‌دهنده اهمیت و علاقه عمیق نویسنده به مسائل و ابعاد تاریخی منطقه است.
مصطفی قلیزاده‌علیار بر لزوم رویکرد تحلیلی در حوزه تاریخ تأکید کرد و افزود: در زمینه وقایع تاریخی نباید تنها به نقل متون و روایت راویان اکتفا کنیم بلکه باید آنها را به‌دقت نقل، نقد، تحلیل و توصیف کنیم؛ همان‌گونه که در سوابق اصیل تاریخی، این مسائل با عمق و نگاهی دقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند، در گزارش تاریخ چالدران نیز این نگرش نقادانه و تحلیلی است که یک اثر پژوهشی را از گزارش صرف متمایز می‌سازد و زمینه را برای درک عمیق‌تر حماسه چالدران فراهم می‌آورد.
افتخارات جنگ چالدران در تاریخ جنگ‌های جهان برای مردم ایران به ثبت رسیده است
رئیس بنیاد ایرانشناسی آذربایجان‌غربی نیز در این مراسم گفت: در تاریخ پر فراز و نشیب سرزمین ما حوادث دردناک بی‌شماری برای ملت ایران رخ داده که ذکر آنها سبب ملال و تأسف هم‌میهنان می‌شود و جنگ چالدران را گرچه می‌توان جزو یکی از حوادث دردناک به شمار آورد، ولی رشادت و فداکاری، مقاومت و از خودگذشتگی نیروهای نظامی ایران به فرماندهی شاه اسماعیل مؤسس و سرسلسله صفویه غیر قابل انکار است و افتخاری است که در تاریخ جنگ‌های جهان برای مردم دلیر ایران به ثبت رسیده است.
سعید عضدالدینی ملکی افزود: شاه اسماعیل که مظهر اتحاد در میان اقوام ایرانی بود در یک جنگ نابرابر در دشت چالدران، انتخابی کرد که این انتخاب نشان از نبوغ جنگی و بینش او در محل دفاع و حمله را می‌رساند و درست است که ایران در جنگ چالدران به ظاهر شکست خورد اما لگدمال تجاوزگر نشد.
ملکی بیان کرد: در حقیقت، در این نبرد، شکست و پیروزی قطعی برای طرفین جنگ در چالدران رخ نداد و مطلوب اصلی دولت عثمانی که در صدد نابودی دولت شیعی بود، ناکام ماند و پس از جنگ و پس از مدتی عمال طرفین تقریباً در حدود اصلی مرزهای قبل از جنگ خود، مستقر شدند.
وی با اشاره به علل و چرایی این جنگ گفت: ایرانیان با دشمنی جنگیدند که شمار سربازانش با در نظر گرفتن شمار توپچی‌ها و متصدیان حمل و نقل تقریباً ۱۰ برابر سربازان ایران بود، ولی این قیاس بنا به گواه مورخین اروپایی، کوچکترین تزلزلی در قلب سربازان ایرانی راه نداد و ایستادگی را به معنای اصلی خود مفهوم بخشید.
تاریخ صفویه بخشی از حادثه چالدران است
دکترای رشته تاریخ از ارومیه نیز در این مراسم ابتدا با اشاره به طرح روی جلد کتاب «یادمان چالدران» گفت: جلد کتاب یکی از موضوعات مهم در هر کتابی است که هر نویسنده‌ای باید به این مورد توجه ویژه داشته باشد و به نظر من طرح روی جلد کتاب «یادمان چالدران» متناسب با موضوع کتاب است.
عزیز طالعی با بیان اینکه بخشی از تاریخ صفویه، حادثه چالدران است، افزود: در مورد جنگ چالدران من آرزو می‌کردم کاش هیچ‌وقت اتفاق نمی‌افتاد و اگر بخواهیم به زمینه‌های نزدیک حادثه بپردازیم به ریشه‌ها و زمینه‌های این جنگ باید بپردازیم که عموماَ هر دو طرف در بروز جنگ نقشی داشتند اما دولت عثمانی بیشتر مقصر بود و همواره تصرف ایران هدفش بوده است.
طالعی بیان کرد: نویسنده کتاب «یادمان چالدران» در این کتاب مسائل را به خوبی مطرح کرده البته نقدهایی هم است که در مراسم بعدی مطرح خواهیم کرد.
«آذربایجان» سر ایران است
مدرس دانشگاه علوم انسانی ارومیه و دارای دکترای تاریخ نیز در این مراسم گفت: این مراسم که به عناوین مختلف در حوزه کتاب و فرهنگ برگزار می‌شود، بستری مناسب برای ارتباط دانشگاه با جامعه است.
زینب احمدوند با اشاره به جلد کتاب «یادمان چالدران» افزود: جلد این کتاب در نگاه اول من را مجذوب خود کرد و اگر عمیق به این کتاب نگاه کنیم متوجه می‌شویم که جلد ارتباط خوبی با موضوع کتاب دارد.
احمدوند بیان کرد: اکثراً جنگ‌هایی که در کشور ما اتفاق افتاده به موقعیت جغرافیایی ایران برمی‌گردد و ایران قلب منطقه خودش است.
وی با اشاره به نقش آذربایجان نیز افزود: آذربایجان سر ایران است و هر دستاوردی، نوآوری و حتی هر جنگی که تهدیدی برای کشور بوده از آذربایجان گذشته ولی متاسفانه مغفول مانده است.
حماسه چالدران را باید پیشینه شناسی مفهوم شهید و شهادت و امنیت پایدار ایران زمین دانست
نویسنده کتاب «یادمان چالدران» نیز در این مراسم گفت: منطقه آذربایجان غربی از دیرباز و به خصوص از زمان تشکیل دولت صفوی با مذهب رسمی تشیع در قالب ایران نوین تاکنون به دلیل همجواری با کشورهای بزرگی نظیر روس و عثمانی در گذشته و همجواری با جمهوری آذربایجان و ترکیه و عراق در حال حاضر و به علاوه سکونت اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون، از شرایط جغرافیایی سیاسی خاص و ویژه‌ای برخوردار بوده به همین دلیل این منطقه دائم دستخوش حوادث و وقایع تلخ و شیرین بی‌شماری قرار گرفته است.
حجت معماری افزود: بی‌شک امری که به نام چالدران شهرت جهانی بخشیده و آن را بر سر زبان‌ها انداخته، وقوع جنگ چالدران بین نیروهای شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی در دوم رجب ۹۲۰ قمری است و این جنگ نخستین و مهمترین رویارویی بین این دو دولت مسلمان بوده است. نبردهای گوناگونی بین دولت صفوی و دولت عثمانی و بعدها بین دولت‌های، افشار زند و قاجار و دولت عثمانی رخ داده ولیکن جنگ چالدران به صورت ویژه و شاخص در اذهان تاریخی جهان و به ویژه دنیای اسلام به عنوان رویارویی دو ملت همسایه ثبت شده است.
معماری بیان کرد: حماسه چالدران را باید پیشینه مفهوم شهید و شهادت و امنیت پایدار ایران زمین دانست و محل این نبرد در دشت چالدران یادمانی در تراز ملی و بلکه فراملی در سطح منطقه و جهان است که آغشته به خون مطهر چند هزار شهید مدافع حریم مکتب اهل بیت (ع) و تمامیت ارضی ایران است لکن آنچنان که باید و شاید مورد توجه مسئولان و متولیان امر همچنین اقبال عموم مردم و زائران یادمان‌های مزار شهدا قرار نگرفته و سزاوار است با همتی درخور و بینشی عمیق، میعادگاه دوستداران ایران اسلامی و عاشقان خاندان نبوت (ع) شود.
وی گفت: در کتاب «یادمان چالدران» سعی شده گامی هر چند کوچک در زدودن گرد غفلت و کم‌توجهی از آینه این شهادتگاه و سپس معرفی شهدای شاخص آن به ویژه وزیر اعظم و وکیل شاه اسماعیل صفوی، سید نظام‌الدین عبدالباقی یزدی و صدر دولت صفوی، سید شریف‌الدین‌علی شیرازی برداشته شود. مشوق و مسبب اصلی تألیف این اثر، کلام بلند پایه و عمیق علامه جعفری در مورد این یادمان بود که در حین زیارت دشت چالدران گفته بودند: «اگر مردم بدانند در این موضع چه اتفاقی افتاده است بدون وضو وارد این سرزمین نمی‌شوند».
معماری افزود: اتوفیق خدمت یافتن در مجموعه کنگره ملی بزرگداشت ۱۲ هزار شهید آذربایجان‌غربی، آغازگر تألیف این کتاب شد و با حمایت حوزه هنری استان به چاپ رسید.
در پایان این مراسم از حجت معماری، نویسنده کتاب «یادمان چالدران» و اساتید حاضر در نشست تجلیل شد.
∎