به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بازار رمزارزها در ایران طی چند سال اخیر به سرعت رشد کرده و هزاران کاربر برای خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال وارد این فضا شده‌اند؛ اما در کنار سودهای چشم‌گیر، امنیت صرافی ارز دیجیتال به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های کاربران و فعالان این بازار تبدیل شده است. هک، فیشینگ، کلاهبرداری‌های دیجیتالی و نبود شفافیت قانونی، تهدیدهایی هستند که امنیت وجوه کاربران را به خطر می‌اندازند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین چالش‌های امنیتی صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران و راهکارهای موثر برای مقابله با آنها می‌پردازیم.

چالش‌های امنیت صرافی‌های ارز دیجیتال کدامند؟

در ادامه به هفت چالش اصلی در بررسی امنیت صرافی های ارز دیجیتال می‌پردازیم تا دیدگاه واضح‌تری نسبت به مشکلات این حوزه به دست آوریم:

چالش اول: ضعف در زیرساخت‌های فنی و نگهداری دارایی‌های دیجیتال

بسیاری از صرافی‌های داخلی هنوز از استانداردهای بین‌المللی امنیت سایبری فاصله دارند. نبود سرورهای امن، رمزنگاری ضعیف و فقدان ذخیره‌سازی سرد (Cold Storage) باعث می‌شود دارایی‌های کاربران در معرض خطر حملات سایبری قرار گیرند.

هکرها معمولاً با استفاده از بدافزارها یا مهندسی اجتماعی، به کیف پول‌های گرم صرافی‌ها نفوذ کرده و دارایی کاربران را سرقت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اصول برای افزایش امنیت صرافی ارز دیجیتال، جداسازی کیف پول‌های عملیاتی از کیف پول‌های ذخیره‌سازی بلندمدت است تا در صورت نفوذ، خسارت به حداقل برسد.

چالش دوم: نبود قوانین مشخص و چارچوب نظارتی شفاف

یکی از مشکلات اساسی در ایران، نبود یک نهاد نظارتی دقیق برای فعالیت صرافی‌های ارز دیجیتال است. در نبود قانون جامع، هر پلتفرم با سلیقه خود عمل می‌کند و در نتیجه، کاربران هیچ مرجع رسمی برای پیگیری خسارت‌های احتمالی ندارند.

از سوی دیگر، فقدان نظارت مالی باعث شده برخی صرافی‌ها بدون پشتوانه فنی و مالی کافی فعالیت کنند و در زمان بحران، پاسخگوی سرمایه کاربران نباشند. ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف، صدور مجوز رسمی و نظارت مستمر بانک مرکزی یا نهادهای تخصصی، می‌توانند تا حد زیادی به افزایش امنیت صرافی ارز دیجیتال در ایران کمک کنند.

چالش سوم: حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی

بخش زیادی از کلاهبرداری‌ها در حوزه رمزارز ناشی از ناآگاهی کاربران است. در حملات فیشینگ، صفحات جعلی شبیه سایت اصلی صرافی طراحی می‌شوند تا اطلاعات ورود کاربران سرقت شود. این روش در ایران نیز به‌طور گسترده مشاهده می‌شود.

صرافی‌ها باید با آموزش‌های مداوم، احراز هویت دومرحله‌ای (2FA) و هشدارهای امنیتی از بروز چنین حملاتی جلوگیری کنند. کاربران نیز باید آدرس سایت را همیشه به‌صورت دستی وارد کرده و از کلیک روی لینک‌های ناشناس خودداری کنند. درحقیقت، بخش بزرگی از امنیت صرافی ارز دیجیتال به رفتار آگاهانه کاربران وابسته است، نه فقط ساختار فنی پلتفرم! برای مثال، آکادمی صرافی ارز دیجیتال رابکس با ارائه محتواهای آموزشی و تخصصی توانسته به افزایش آگاهی کاربران برای مدیریت ریسک‌ها و شناخت خطرات کمک زیادی دارد.

چالش چهارم: ضعف در مدیریت اطلاعات کاربران و حریم خصوصی

اطلاعات شخصی کاربران در برخی از صرافی‌های داخلی بدون رمزنگاری مناسب ذخیره می‌شود. نشت داده‌ها می‌تواند پیامدهای خطرناکی ازجمله سرقت هویت، کلاهبرداری یا حتی سوءاستفاده مالی داشته باشد.

صرافی‌های معتبر باید از الگوریتم‌های پیشرفته رمزنگاری، گواهی‌نامه‌های SSL و پروتکل‌های امنیت داده (مانند GDPR) استفاده کنند تا اعتماد کاربران حفظ شود. شفافیت در سیاست حفظ حریم خصوصی نیز اهمیت زیادی دارد. کاربران باید بدانند داده‌هایشان کجا و چگونه ذخیره می‌شوند.

چالش پنجم: نبود بیمه دارایی و سیستم جبران خسارت

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، صرافی‌ها تحت پوشش بیمه هستند؛ یعنی در صورت وقوع هک یا خطای سیستم، سرمایه کاربران بازپرداخت می‌شود؛ اما در ایران چنین مکانیزمی هنوز به‌صورت رسمی وجود ندارد.

مسئله فوق باعث می‌شود حتی با بالاترین سطح امنیت صرافی ارز دیجیتال، ریسک از بین رفتن دارایی به‌صورت کامل وجود داشته باشد؛ اما برخی از صرافی ها مانند رابکس در برنامه‌های آتی خود قصد دارند صندوق بیمه و گزارش اثبات ذخایر را در پلتفرم خود لحاظ کنند تا میزان امنیت سرمایه کاربران خود را افزایش دهند.

از طرفی، با گسترش رمزارزهای جدید، کاربران ایرانی تمایل زیادی به خرید توکن‌های نوظهور دارند، اما صرافی‌های غیرامن معمولاً محیط مناسبی برای این معاملات نیستند. برای مثال، هنگام خرید په په یا سایر توکن‌های جدید، انتخاب صرافی با احراز هویت دقیق و کیف پول امن ضروری است.

چالش ششم: نبود شفافیت در تراکنش‌ها و حسابرسی فنی

برخی صرافی‌های ایرانی هنوز گزارش‌های شفاف از گردش مالی و حجم دارایی خود ارائه نمی‌کنند. این موضوع زمینه را برای سوءاستفاده و دست‌کاری قیمت‌ها فراهم می‌کند. به عنوان مثال، نبود سیستم حسابرسی مستقل می‌تواند باعث شود برخی صرافی‌ها ادعا کنند دارایی کافی برای پشتیبانی از برداشت کاربران دارند، در حالی که واقعیت چیز دیگری است.

راه‌حل این مشکل، ایجاد سیستم حسابرسی مبتنی بر بلاکچین و انتشار گزارش اثبات ذخایر (Proof of Reserves) است تا کاربران بتوانند از سلامت مالی صرافی مطمئن شوند.

چالش هفتم: ریسک نوسانات بازار و مدیریت دارایی کاربران

این چالش ارتباط نزدیکی با امنیت صرافی ارز دیجیتال دارد. در زمان نوسانات شدید قیمتی، بسیاری از صرافی‌های داخلی دچار اختلال یا توقف موقت معاملات می‌شوند. این اتفاق ممکن است باعث ضرر برای کاربران شود.

مدیریت ترافیک بالا، سرورهای پشتیبان و سیستم‌های مانیتورینگ لحظه‌ای می‌توانند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کنند. از طرفی، مدیریت ناایمن کیف‌پول‌ها، نگهداری کلید خصوصی، انتقال دارایی‌ها بدون روش‌های چندامضایی از چالش‌های امنیتی در مدیریت دارایی هستند.

هر یک از هفت چالش فوق راهکار مخصوص به خود را دارند. پس بیایید در ادامه به بررسی راه‌حل‌ها بپردازیم.

راهکارهای ارتقای امنیت صرافی ارز دیجیتال در ایران

امنیت مهم‌ترین فاکتور در تصمیم‌گیری کاربران برای انتخاب صرافی است. حتی بهترین قیمت‌ها و کارمزدها نمی‌توانند جایگزین اعتماد از دست‌رفته شوند. در واقع، هرچه امنیت صرافی ارز دیجیتال بالاتر باشد، کاربران تمایل بیشتری به نگهداری دارایی در آن پلتفرم خواهند داشت.

صرافی‌هایی که با سرمایه‌گذاری در زیرساخت فنی، آموزش کارکنان و تعامل شفاف با کاربران اعتمادسازی می‌کنند، در بلندمدت سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص خواهند داد. با این حال، راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند میزان امنیت در صرافی‌های ایرانی را افزایش دهند:

راهکار اول: تقویت و تکمیل چارچوب قانونی و نظارتی

برای بهبود «امنیت صرافی ارز دیجیتال»، نیاز است قوانین روشنی تدوین شوند که صرافی‌ها را ملزم به رعایت استانداردهای امنیتی می کند. قاعده‌مند کردن فعالیت‌ها، ایجاد صنف یا رگولاتوری مختص صرافی‌های رمزارز، گزارش‌دهی ادواری و الزام به ممیزی امنیتی، راهکارهایی هستند که می‌توانند اعتماد کاربران را افزایش دهند. همچنین، تصویب مقررات مخصوص حوزه رمزارزها و صرافی‌ها، مسیر را برای ارتقای امنیت صرافی ارز دیجیتال هموارتر می‌کند.

راهکار دوم: پیاده‌سازی استانداردهای فنی پیشرفته

صرافی‌ها باید در بُعد فناوری نیز تقویت شوند که شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از کیف‌پول‌های چند امضایی برای نگهداری دارایی‌ها
• ذخیره‌سازی کیف‌پول‌های سرد و تفکیک دارایی‌های آنلاین و آفلاین
• برقراری احراز هویت دو‌مرحله‌ای، مدیریت دسترسی کارکنان، لاگ‌گذاری و مانیتورینگ مستمر
• اجرای ممیزی امنیتی و به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارها

تمامی این اقدامات به ارتقای امنیت صرافی ارز دیجیتال کمک می‌کنند.

راهکار سوم: افزایش آگاهی کاربران و شفاف‌سازی

نکته مهم این است که کاربران باید در مورد سطح امنیت صرافی ارز دیجیتال آموزش کافی ببینند. یادگیری در رابطه با احراز هویت، نحوه نگهداری دارایی، استفاده از کیف‌پول شخصی، تشخیص سایت‌های جعلی و رعایت اصول امنیتی اولیه، ضروری است. همچنین، صرافی‌ها باید در مورد روش نگهداری دارایی‌ها، سیاست‌های امنیتی، سابقه آنها در امنیت و اقدامات پیشگیرانه شفاف‌سازی کنند.

راهکار چهارم: رصد و مدیریت تبعات تحریم‌ها

با توجه به شرایط ایران، صرافی‌ها و کاربران باید آگاه باشند که امنیت صرافی ارز دیجیتال با ریسک تحریم‌ها گره خورده است. انتخاب شبکه‌های بلاک‌چینی کمتر در معرض فریز شدن، تفکیک دارایی‌ها، استفاده از کیف‌پول‌های جداگانه و انتقال دارایی‌ها با برنامه‌ریزی، می‌تواند به کاهش این ریسک کمک کند. علاوه بر این، مدیریت دارایی به‌گونه‌ای که صرافی گرفتار محدودیت‌های بانکی یا پرداختی نشود، اهمیت دارد.

راهکار پنجم: ایجاد فرآیندهای جامع مدیریت ریسک

فرآیند جامع مدیریت ریسک شامل شناسایی، ارزیابی و کنترل ریسک‌های احتمالی در تمام بخش‌های صرافی، از امنیت سایبری و تراکنش‌ها گرفته تا رفتار کاربران است.

با طراحی سیستم‌های هوشمند برای بررسی تراکنش‌های مشکوک، محدود کردن دسترسی‌های غیرمجاز (مثلا، احراز هویت پیشرفته) و اجرای پروتکل‌هایی امنیتی برای واکنش سریع در زمان حمله، می‌توان احتمال سوء استفاده و ضرر مالی را به حداقل رساند. همچنین آپدیت سیاست‌های امنیتی، بخش مهمی از فرآیند مدیریت ریسک در یک صرافی ایمن است.

راهکار ششم: اهمیت شفافیت در قیمت‌گذاری و دسترسی آزاد به داده‌ها

در بازار ارز دیجیتال ایران، بعضی صرافی‌ها قیمت رمزارزها را به‌صورت غیرشفاف اعلام می‌کنند که باعث اختلاف نرخ با بازار جهانی می‌شود. این مسئله نه‌تنها اعتماد کاربران را کاهش می‌دهد بلکه می‌تواند زمینه‌ساز سوءاستفاده نیز باشد.
به عنوان مثال، قیمت ناتکوین و سایر ارزهای دیجیتال در پلتفرم‌های معتبر جهانی باید مبنای قیمت‌گذاری داخلی باشد تا عدالت در معاملات رعایت شود. ایجاد شفافیت در داده‌ها، گزارش‌های لحظه‌ای و دسترسی عمومی به اطلاعات معاملات می‌تواند نقش موثری در افزایش اعتماد داشته باشد.

راهکار هفتم: نقش فناوری‌های نوین در ارتقای امنیت صرافی ارز دیجیتال

امروزه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و بلاکچین خصوصی (Private Blockchain) می‌توانند نقش مهمی در افزایش امنیت داشته باشند. برای مثال، الگوریتم‌های یادگیری ماشین می‌توانند تراکنش‌های مشکوک را شناسایی کرده و از حملات احتمالی جلوگیری کنند.

همچنین استفاده از قراردادهای هوشمند در فرآیند احراز هویت و انتقال دارایی، ریسک خطای انسانی را به حداقل می‌رساند. در آینده‌ای نه‌چندان دور، ترکیب فناوری‌های نوین با استانداردهای جهانی، مسیر تازه‌ای برای امنیت صرافی ارز دیجیتال در ایران باز خواهد کرد.

چالش‌های خاص کاربران ایرانی و نکاتی برای انتخاب صرافی ایمن

حتی قوی‌ترین سیستم‌های امنیتی نیز بدون آموزش کاربران بی‌فایده‌اند. بسیاری از هک‌ها نه به خاطر ضعف فنی صرافی، بلکه به دلیل بی‌احتیاطی کاربران رخ می‌دهند. آموزش درباره شناسایی لینک‌های جعلی، استفاده از رمزهای قوی، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای و بررسی منبع برنامه‌های نصب‌شده می‌توانند نقش حیاتی در امنیت داشته باشند.

صرافی‌ها می‌توانند با تولید محتواهای آموزشی، وبینارها و اطلاع‌رسانی مستمر، فرهنگ امنیت دیجیتال را میان کاربران تقویت کنند. همچنین مهم است به نکات مهم زیر توجه داشته باشید:

• کاربران ایرانی باید بدانند که امنیت صرافی ارز دیجیتال نه فقط به پلتفرم، بلکه به انتخاب شبکه، کیف‌پول، روش انتقال و سابقه فعالیت بستگی دارد.
• هنگام انتخاب صرافی، به سابقه امنیتی، مجوز یا تأییدیه‌ها، زیرساخت فنی، شیوه نگهداری دارایی‌ها و نحوه پشتیبانی کاربران توجه کنید.
• اقداماتی چون دریافت لینک‌های جعلی، ورود از شبکه‌های عمومی ناامن، استفاده از همان رمز عبور در چند سیستم، همه ریسک‌آفرین هستند؛ پس حتماً از این موارد اجتناب کنید.
• اگر هدف شما صرفاً سرمایه‌گذاری یا نگهداری است، پس بخش عمده دارایی‌تان را به کیف‌پول سرد و خارج از صرافی منتقل کنید. در این زمینه، توجه کنید که گرفتار پلتفرم‌های کم‌اعتبار نشوید.

کلام آخر

امنیت در بازار کریپتو موضوعی فراتر از فناوری است؛ این یک فرهنگ و رویکرد کلی است که باید در تمامی سطوح صرافی‌ها نهادینه شود. برای افزایش امنیت صرافی ارز دیجیتال در ایران، باید همزمان سه عامل مهم از جمله توسعه زیرساخت‌های فنی، تدوین قوانین شفاف و نظارت سازمان‌یافته و ارتقای آگاهی و دانش کاربران بهبود پیدا کنند.

ترکیب سه عنصر فوق می‌تواند آینده‌ای امن‌تر، شفاف‌تر و قابل‌اعتمادتر را برای بازار ارز دیجیتال در ایران رقم بزند. توسعه این بازار نه‌تنها فرصتی برای سرمایه‌گذاری است، بلکه نشانه‌ای از بلوغ فناوری مالی در کشور خواهد بود.