به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا؛ خطبه فدکیه را اغلب با واژه «فدک» می‌شناسند؛ اما حقیقت آن، بسیار فراتر از یک زمین یا حق ارث است. بلکه خطبه‌ای درباره «هویت زن مؤمن»، «جایگاه دین در جامعه» و «رسالت اجتماعی انسان در برابر تحریف» است.

صدیقه کبری حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علی‌ها در این خطبه، در میانه بحران سیاسی پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) نه‌تنها از حق خود سخن گفت، بلکه از «نظام فکری اسلام» دفاع کرد؛ نظامی که یکی از ارکان مهم آن، حفظ عفت و حجاب به عنوان سپر فرهنگی جامعه است.

ایشان در حالی وارد مسجد شد که تاریخ نقل کرده است: «به گونه‌ای وارد شد که چادرش زمین را جارو می‌کرد و در میان جمعی از زنان بنی‌هاشم با وقار قدم برداشت». این ورود خود، نخستین خطبه عملی در دفاع از حجاب بود؛ پیش از آنکه سخن بگوید، رفتارش سخن گفت.

حجاب در خطبه فدکیه؛ نماد هویت دینی

در بخش‌های مختلف خطبه، حضرت زهرا (س) از تقوا، اطاعت الهی، و حدود شرع سخن می‌گویند. یکی از کلیدی‌ترین فراز‌های این خطبه، توصیف جایگاه احکام الهی است:
«فَجَعَلَ اللّه ُ الاْءیمانَ تَطْهیرا لَکُمْ مِنَ الشِّرکِ وَالصَّلاةَ تَنْزی‌ها لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ وَ الزَّکاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ وَنَماءً فِى الرِّزْقِ وَ الصِّیامَ تَثْبیتا لِلاْخْلاصِ وَ الْحَجَّ تَشْییدا لِلّدینِ وَ الْعَدْلَ تَنْسیقا لِلْقُلُوبِ وَ طاعَتَنا نِظاما لِلْمِلَّةِ وَ اِمامَتَنا اَمانا لِلْفُرْقَةِ ...»

این بخش از خطبه، تبیین نظام‌مندترین بیان دینی از پیوند میان عبادت و هویت اجتماعی است. در همین چارچوب، حجاب نیز بخشی از «نظام ایمان» است؛ پوششی برای روح جامعه و نه تنها برای بدن زن. در منطق فاطمی، حجاب نوعی «اعلام استقلال فرهنگی» است؛ یعنی زن مسلمان نه تابع نگاه مردسالار جاهلی است و نه بازیچه بازار مصرف‌گرایی مدرن.

بازخوانی فاطمی در عصر رسانه

امروز که جریان‌های فرهنگی غربی از دل پلتفرم‌ها و مد‌های دیجیتال، مفهوم زن را تا مرز کالا تنزل داده‌اند، بازگشت به منطق فاطمی ضرورتی حیاتی است. در حالی‌که زنان در فضای مجازی با هویت‌های مصنوعی، فیلترشده و رقابتی تعریف می‌شوند، حضرت زهرا (س) زن را محور رشد معنوی جامعه می‌داند؛ نه ابزار نمایش. در نگاه فاطمی، زن مربی ایمان و پاسدار مرز‌های اخلاقی جامعه است؛ و اگر این مرز فرو بریزد، تمام ساختار اخلاقی امت آسیب می‌بیند.

امروز «بی‌حجابی» تنها یک رفتار فردی نیست؛ نشانه‌ای از شکستن «مرز فرهنگی» است. در خطبه فدکیه، حضرت زهرا (س) به صراحت از «تغییر مسیر جامعه پس از پیامبر» سخن می‌گوید و هشدار می‌دهد که عدول از احکام الهی، مقدمه استحاله فرهنگی است. این همان هشدار است که امروز نیز باید شنیده شود:وقتی دین از متن جامعه به حاشیه می‌رود، حجاب هم از معنا تهی می‌شود.

حجاب؛ مرز ایمان در جامعه

در منطق فاطمی، حجاب نشانه قدرت و خودآگاهی زن است. زنِ محجبه در جامعه اسلامی، نماد مقاومت فرهنگی است؛ زنی که می‌گوید من خودم انتخاب می‌کنم چگونه دیده شوم. در مقابل، فرهنگ مدرن، زن را در ویترین مصرف قرار می‌دهد و از او «جذابیت بی‌مرز» می‌خواهد. اما خطبه فدکیه به ما می‌آموزد که «مرز داشتن»، همان «آزادی حقیقی» است. به عبارتی دیگر در فرهنگ فاطمی، آزادی یعنی انتخاب عبودیت و عبودیت یعنی مراقبت از ارزش‌هایی که روح انسان را از اسارت نفس و نگاه دیگران رها می‌کند.

از خطبه تا خیابان؛ مسئولیت زنان امروز

در شرایط امروزی بازخوانی خطبه فدکیه یک نقشه فرهنگی برای امروز است. اگر حضرت زهرا (س) در آن دوران ایستاد تا از حق و حقیقت دفاع کند، امروز زنان مؤمن نیز باید در میدان جنگ نرم فرهنگی، همان‌گونه بایستند. اما این ایستادگی تنها با پوشش نیست؛ با معرفت است. با آنکه حجاب ظاهری نماد ایمان است، اما ریشه آن در «حیای قلبی» و «بینش الهی» است. بنابراین، جامعه‌ای که در آن دختران از کودکی با الگوی فاطمی آشنا شوند، با عشق «حجاب» را برمی‌گزینند. این تربیت، همان ادامه خطبه فدکیه در مدرسه و خانواده و رسانه است.

فدک امروز، فرهنگ ماست

فدک در زمان حضرت زهرا (س) زمین بود؛ اما امروز، فدکِ ما حجاب ما است. آن روز حق اقتصادی غصب شد، امروز حق فرهنگی در معرض هجوم است و همان‌طور که حضرت زهرا (س) برای دفاع از فدک برخاست، امروز نیز زنان مؤمن باید برای دفاع از فدک فرهنگی خود برخیزند؛ با معرفت، با منطق، با رفتار فاطمی. در این اثنا «خطبه فدکیه» بیانیه‌ای برای همیشه تاریخ است؛ برای هر زنی که می‌خواهد آزاد باشد، آن هم با مرز بندگی.