فرید معین‌پور، دانشیار پایه ۲۲ رشته شیمی آلی با گرایش نانو، از طراحی و معرفی فناوری جدیدی خبر داد که می‌تواند با استفاده از حسگرهای نانویی، خوردگی سطوح فلزی را در مراحل ابتدایی شناسایی کند.
او با حضور در غرفه خبرگزاری آنا در حاشیه شانزدهمین نمایشگاه فناوری نانو؛ در گفتوگو با آناتک ضمن تشریح روند توسعه این فناوری و محصولات مکمل آن، از چالش‌های اخذ مجوز، مسیر تجاری‌سازی و نقش همکاران علمی خود در پیشبرد پروژه سخن گفت.
آغاز مسیر پژوهش و نخستین محصول نانویی
او درباره‌ی آغاز فعالیت‌های پژوهشی خود گفت: «در حقیقت، ما سال پیش؛ البته این‌گونه عرض می‌کنم خدمتتان، محصولاتی را داشتیم که می‌دانید، مقررات اداری برای اخذ مجوز در کشور ما تا حدودی دست‌و‌پاگیر است. ما ابتدا اولین محصول خود را که سه سال پیش در نمایشگاه نانو، تحت پوشش دانشگاه آزاد، معرفی کرده بودیم، به نمایش گذاشتیم. این محصول یک نانو‌حسگر بود برای تشخیص فساد مواد غذایی که با استقبال بسیار خوبی مواجه شد.»
معین‌پور افزود: «مدیران محترم سازمان، از جمله مدیرکل صنایع نوآوری و مدیرکل ارتباط با صنعت، از آن استقبال زیادی کردند؛ اما گفتند که لازم است مجوز سازمان غذا و دارو نیز اخذ شود.»
گذر از حوزه سلامت به صنعت
او در مورد تغییر مسیر پروژه و ورود به حوزه صنعتی بیان کرد: «در حال حاضر حدود یک‌ونیم سال است که در فرآیند دریافت این مجوز هستیم، چراکه معمولاً گفته می‌شود ابتدا باید واحد تولیدی راه‌اندازی شود، خط تولید شکل بگیرد، در متراژی مثلاً حدود ۵۰۰ متر مربع، مسئول فنی مستقر شود و نیرو‌های مورد نیاز استخدام شوند. این مراحل طبیعتاً زمان‌بر است و به همین دلیل، امسال تصمیم گرفتیم از حوزه سلامت و غذا خارج شویم و وارد بخش صنعتی شویم؛ بخشی که به نوعی بی‌جان است.»
معرفی فناوری جدید تشخیص خوردگی
او افزود: «محصولی که امسال در معرض نمایش و بازدید عموم قرار دادیم، یک «پچ هوشمند» است که برای تشخیص خوردگی سطوح فلزی به‌کار می‌رود؛ مانند لوله‌های انتقال نفت، گاز، تأسیسات پالایشگاهی، صنایع کشتی‌سازی، لوله‌های انتقال آب و به‌طور کلی سازه‌های فلزی و دکل‌های برق.»
به گفته وی: «این محصول در مراحل اولیه و میکروسکوپی خوردگی یعنی زمانی که فرسایش تازه در سطح فلز آغاز می‌شود با استفاده از حسگر نانویی خود به سرعت تغییر رنگ می‌دهد. از رنگ سفید به رنگ آبی تغییر می‌یابد و این تغییر رنگ به‌راحتی توسط اپراتور قابل مشاهده است.»
ویژگی‌های فنی و مزایای صنعتی
معین‌پور توضیح داد: «مزیت این محصول در آن است که نیازی به اپراتور آموزش‌دیده ندارد، به انرژی برق، جریان الکتریکی یا نرم‌افزار کامپیوتری وابسته نیست و در عین حال می‌تواند خوردگی را در مراحل بسیار ابتدایی شناسایی کند؛ به‌گونه‌ای که اگر فرض کنیم در همان یک درصد اولیه خوردگی مداخله شود، از رسیدن آن به ۹۹ درصد جلوگیری خواهد شد.»
او تأکید کرد: «این فناوری می‌تواند تا ۹۹ درصدِ باقیمانده سازه را در آن صنعت نجات دهد. تکنولوژی‌های فعلی معمولاً زمانی متوجه خوردگی در لوله‌ها می‌شوند که حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد سطح سازه دچار پوسیدگی شده است؛ در این مرحله، ترمیم هم پرهزینه است و هم زمان‌بر.»
مرحله آزمایش و توسعه
او افزود: «محصول ما در حال حاضر در مرحله TRL-۶ قرار دارد؛ یعنی نمونه‌های عملکرد واقعی آن در شرایط آزمایشگاهی انجام شده است. ان‌شاءالله پس از اتمام نمایشگاه و در چند ماه آینده، بتوانیم در نمونه‌های واقعی و در شرکت‌های ذی‌ربط نیز آن را مورد آزمون قرار دهیم تا عملکرد آن در محیط واقعی سنجیده شود.»
محصول دوم؛ نانولایه ضد خوردگی
معین‌پور در ادامه گفت: «محصول دوم ما نیز به نوعی مکمل محصول اول است. این محصول شامل یک «لایه نانوبیس» (Nanobased Layer) است که ما آن را طراحی و تولید کرده‌ایم و می‌تواند از بروز خوردگی جلوگیری کند. مزیت مهم آن، همان‌طور که پیش‌تر عرض شد، زیست‌پایه بودن و سازگاری با محیط‌زیست است.»
او افزود: «این لایه می‌تواند به‌صورت اسپری یا پوشش غلتکی بر روی سطح فلزی اعمال شود و در برابر عوامل ایجادکننده خوردگی و پوسیدگی در سازه‌های آهنی، استیل، گالوانیزه و سایر فلزات، لایه محافظ مؤثری ایجاد کند.»
کارکرد زیست‌محیطی فناوری
وی در مورد اثرات زیست‌محیطی محصول توضیح داد: «ویژگی دیگر این نانولایه ضد‌خوردگی یا محافظ سطح فلز آن است که اگر، برای مثال، روی ستون پل، اسکله یا سطح بیرونی کشتی اعمال شود، علاوه بر جلوگیری از خوردگی در برابر آب شور دریا، به‌واسطه ساختار ویژه خود، قادر است پیش‌تصفیه‌ی اولیه آب اطراف را نیز انجام دهد.
او افزود: «به‌عبارتی، برخی از فلزات سنگین موجود در آب اطراف سازه را جذب یا خنثی می‌کند و به این ترتیب، هم به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند و هم طول عمر سازه‌های فلزی را افزایش می‌دهد. این لایه حتی می‌تواند عنصر جیوه را نیز به خود جذب کند.»
گام‌های بعدی و جذب سرمایه‌گذار
معین‌پور گفت: «در حال حاضر، ما در محل دارای امکانات آزمایشگاهی دقیق‌تری هستیم و در حال بررسی و تکمیل تست‌های فنی مربوطه می‌باشیم. از سوی دیگر، در زمینه بازار هدف نیز به نتایج مطلوبی رسیده‌ایم و موفق به شناسایی بازار‌های بالقوه و جذب سرمایه‌گذار شده‌ایم.»
او در ادامه افزود: «در واقع، یکی از اهداف اصلی برگزاری نمایشگاه نانو برای شرکت‌هایی مانند ما، این است که محصول به سطحی از بلوغ فناوری برسد، برای مثال همان “مرحله TRL۶”، تا بتواند توجه سرمایه‌گذاران علاقه‌مند را جلب کند و زمینه را برای مراحل بعدی، از جمله تجاری‌سازی محصول، فراهم سازد.»
نقش همکار علمی و همکاری خانوادگی
او با قدردانی از همراهی همکار خود گفت: «در این مسیر، همکار گران‌قدر و یار همیشگی من، سرکار خانم دکتر محسنی، نقش بسیار مؤثری ایفا کرده‌اند. ایشان عضو گروه شیمی دانشگاه بندرعباس هستند و علاوه بر آن، همسر بنده نیز می‌باشند. ایشان با تلاش و پشتکار فراوان، در کنار من و هم‌گام با بنده، این دو محصول را تا مرحله تولید پیش بردند. واقعاً اگر زحمات و همکاری‌های بی‌وقفه ایشان نبود، من به تنهایی قادر به انجام این کار نبودم.»
اعتماد به جوانان و امید به آینده
فرید معین‌پور در بخش پایانی گفتوگو تأکید کرد: «نباید ناامید شویم؛ باید تلاش کنیم تا ایران عزیزمان را بسازیم. کشور ما از نظر فناوری ظرفیت‌های بسیار بالایی دارد و در سطح جهانی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.»
او افزود: «من معتقدم باید به جوانان اعتماد کرد. هرچند خودم دیگر در زمره‌ی جوانان نیستم، اما دانشجویانم در این مسیر همراه و یاور من بوده‌اند. من همیشه تلاش کرده‌ام تا در فعالیت‌های دانش‌بنیان، دانشجویان را درگیر و فعال کنم و به جای آنکه تنها نتیجه را در اختیارشان بگذارم، روش کار و مسیر یادگیری را به آنها بیاموزم.»
معین‌پور در پایان گفت: «زیرا به باور من، آینده از آنِ جوانان است و با اعتماد به آنان می‌توان مسیر پیشرفت علمی و صنعتی کشور را هموار کرد.»
انتهای پیام/