به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، دره تاریخی خرم‌آباد در استان لرستان، با مجموعه‌ای از غار‌ها و محوطه‌های بی‌همتای باستانی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این ثبت جهانی نه‌تنها جایگاه علمی و فرهنگی لرستان را ارتقا می‌دهد، بلکه مسیر تازه‌ای را برای توسعه گردشگری پایدار در غرب ایران می‌گشاید.
شش غار؛ شش فصل از زندگی بشر در زاگرس
پرونده ثبت جهانی «دره خرم‌آباد» با محوریت «محوطه‌ها و غار‌های پیش از تاریخ زاگرس» شامل شش مکان اصلی است:
غار کلدر، یافته، کنجی، گیلوران، قمری و پناهگاه سنگی گرارجنه.
این محوطه‌ها از نادرترین نمونه‌های شناخته‌شده در جهان‌اند که شواهدی روشن از حضور پیوسته انسان از دوران پارینه‌سنگی میانی تا عصر آهن را در خود جای داده‌اند. به گفته کارشناسان، لایه‌های فرهنگی در این غار‌ها چنان غنی و متراکم‌اند که مطالعه آنها تصویر دقیقی از شکل‌گیری نخستین سکونتگاه‌های انسانی در زاگرس ارائه می‌دهد.
غار کلدر، به‌ویژه، از نظر دیرین‌انسان‌شناسی اهمیت جهانی دارد؛ ابزار‌های سنگی و استخوانی کشف‌شده در آن به بازه زمانی ۵۰ تا ۶۰ هزار سال پیش برمی‌گردد و حضور نئاندرتال‌ها و انسان خردمند (هوموساپینس) را در فلات ایران اثبات می‌کند.
از کاوش‌های باستانی تا تصمیم یونسکو
فرآیند ثبت جهانی این پرونده بیش از ده سال زمان برد و نتیجه پژوهش‌های مشترک دانشگاه‌های داخلی و گروه‌های بین‌المللی باستان‌شناسی بود.
دره خرم‌آباد نخستین پرونده پارینه‌سنگی ایران است که در فهرست جهانی یونسکو جای گرفته؛ تصمیمی که در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی (در تیرماه ۱۴۰۴) با اجماع اعضا تصویب شد.
این ثبت بر پایه معیار سوم یونسکو انجام شده است؛ معیاری که بر «نمایان‌گریِ شواهدی از تمدن کهن یا فرهنگی از میان‌رفته» تأکید دارد. بر همین اساس، دره خرم‌آباد به‌عنوان گواهی زنده از نخستین اشکال زندگی بشر در زاگرس و یکی از کهن‌ترین زیستگاه‌های شناخته‌شده در فلات ایران، شایسته ثبت جهانی تشخیص داده شد.
میراث فرهنگی لرستان در مسیر جهانی شدن
با ثبت این اثر، لرستان در ردیف استان‌هایی قرار گرفت که بیش از یک اثر جهانی در فهرست یونسکو دارند.
در سال‌های اخیر تلاش‌های مستمری برای معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی این استان صورت گرفته است؛ از جمله مرمت قلعه فلک‌الافلاک و کاوش‌های علمی در تپه‌های باستانی شمشیر، پل‌خوابگاه و چغاگلان.
کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند ثبت جهانی دره خرم‌آباد، علاوه بر اعتبار علمی، موجب توجه دوباره به جایگاه تاریخی لرستان و ظرفیت‌های بکر آن در زمینه گردشگری فرهنگی خواهد شد.
دره‌ای زنده با طبیعتی استثنایی
دره خرم‌آباد در قلب رشته‌کوه زاگرس قرار دارد؛ منطقه‌ای که از شرق به کوه سفیدکوه و از غرب به تپه‌های آهکی و دره‌های عمیق منتهی می‌شود.
وجود منابع آب فراوان، خاک حاصل‌خیز، پوشش جنگلی و دسترسی آسان به منابع سنگی مناسب برای ابزارسازی، از مهم‌ترین دلایلی است که در دوران باستان این منطقه را به یکی از زیستگاه‌های اصلی بشر تبدیل کرده است.
اکنون نیز همین ویژگی‌ها، آن را به مقصدی جذاب برای گردشگران طبیعت و علاقه‌مندان به تاریخ تبدیل کرده است. مسیر‌های کوه‌پیمایی، چشم‌انداز رودخانه خرم‌رود، غار‌های قابل بازدید و دسترسی آسان از شهر خرم‌آباد از جمله مزیت‌های گردشگری این منطقه‌اند.
ثبت جهانی؛ فرصتی برای توسعه گردشگری پایدار
ثبت جهانی دره خرم‌آباد، مسئولیت جدیدی را نیز برای مدیران محلی و دستگاه‌های فرهنگی به‌همراه دارد.
به گفته کارشناسان، این عنوان تنها یک افتخار نیست، بلکه تعهدی برای حفاظت، مدیریت پایدار، و آموزش جوامع محلی است تا میراث فرهنگی بدون آسیب و بهره‌برداری افراطی حفظ شود.
در کنار حفاظت، توسعه زیرساخت‌های گردشگری و معرفی علمی منطقه نیز در دستور کار قرار گرفته است. مدیرکل میراث فرهنگی لرستان اعلام کرده که برنامه‌ای برای ایجاد «مرکز تفسیر میراث پارینه‌سنگی زاگرس» و مسیر گردشگری پژوهشی در دره خرم‌آباد در دست تهیه است.
این اقدامات می‌تواند در کنار ایجاد اشتغال محلی، صنایع‌دستی، راهنمایان گردشگری و خدمات بوم‌گردی، چهره‌ای نو به اقتصاد فرهنگی استان ببخشد.
گامی در امتداد تاریخ بشر
دره خرم‌آباد تنها یک محوطه باستانی نیست؛ روایت زنده‌ای از پیوند انسان با طبیعت در طی ده‌ها هزار سال است.
یونسکو با ثبت این اثر، بر ارزش جهانی میراث پارینه‌سنگی ایران مهر تأیید زد و آن را در کنار دیگر گنجینه‌های بشری همچون غار‌های لاسکو در فرانسه و آلتامیرا در اسپانیا قرار داد.
این ثبت جهانی، یادآور آن است که فلات ایران نه فقط سرزمین تمدن‌های تاریخی، بلکه یکی از سرچشمه‌های آغازین حیات انسانی بر زمین بوده است.
میراثی برای آینده، نه فقط گذشته
دره خرم‌آباد اکنون به‌عنوان «میراثی زنده» شناخته می‌شود؛ محلی برای آموزش، پژوهش، گردشگری و الهام.
مدیران میراث فرهنگی تأکید کرده‌اند که این موفقیت، آغازی تازه است و حفاظت از این گنجینه در گرو همکاری جوامع محلی و مشارکت عمومی خواهد بود.
به گفته کارشناسان، «دره خرم‌آباد» نه‌تنها بازتابی از گذشته است، بلکه پلی میان تاریخ و آینده به شمار می‌آید؛ پلی که اگر درست محافظت شود، می‌تواند لرستان را به یکی از قطب‌های گردشگری فرهنگی خاورمیانه بدل کند.
انتهای پیام/