خلاقیت گاهی نه به تحصیلات دانشگاهی ارتباطی دارد نه به امکانات زیاد در دسترس؛ بلکه به ذهنی باتجربه و دستانی توانا نیاز دارد که در مواجهه با هر نیازی به دنبال راهکاری برای حل آن است. خلاقیت گاهی از دل محرومیت و نیاز می‌جوشد؛ جایی که هیچ کس در اطراف تو راهکاری برای حل یک مسئله ندارد و تو با همه توان به دنبال پیدا کردن راه‌حل هستی.
حسن وفائی نیز از همان جوانان خلاق است و با وجود اینکه تا کلاس پنجم ابتدایی بیشتر درس نخوانده و در روستای عشرت‌آباد کاشمر زندگی می‌کرده، هیچ کدام از این مسائل مانع بروز خلاقیت‌های ذاتی او در عرصه‌های مختلف صنعت نشده است.
او که در زمینه ماشین‌آلات و تأسیسات صنعت ریسندگی و کارخانه‌های پنبه و زیره به‌ صورت تجربی تخصص دارد و اکنون نیز در حال ساخت تأسیسات سردخانه است، در سال ۹۴ با نیازی روبه‌رو شد و برای پیدا کردن راه‌حل از تجربه خود بهره برد و دستگاهی را اختراع کرد.
وفائی که به گفته خودش نخستین بار در سردخانه آستان قدس رضوی در روستای عشرت‌آباد با محصول کینوا آشنا شده بود، درباره چگونگی پیدا کردن راه‌حل ورود کینوا به سبد خرید ایرانیان می‌گوید: آن زمان برایم خیلی جالب بود که این محصول چیست. از مسئولان سردخانه پرسیدم «این محصول چیست؟» گفتند: «این‌ها کینوا هستند و مشکل این است که کسی نمی‌تواند فراوری‌اش کند. به همین خاطر مجبور هستیم آن را در سردخانه نگهداری کنیم». پاسخ دادم: «امکان دارد مقداری از آن را به من بدهید تا ببینم می‌توانم کاری برای فراوری آن انجام دهم؟» آن زمان با کمک دکتر سیفی و مهندس هراتی مقداری از کینوایی را که در سردخانه نگهداری می‌کردند، به من دادند و همان شب به آن‌ها اطلاع دادم که می‌توانم این محصول را فراوری کنم.
او با اشاره به اینکه پوست کینوا خیلی ظریف است و باید آن را به‌ گونه‌ای از دانه جدا کرد که نشکند؛ چون پوست کینوا تلخ است، درباره انگیزه اولیه‌اش از انجام این کار متذکر می‌شود: به دلیل خواص خوبی که این محصول برای بیماران دارد و اینکه مادرم آن زمان درگیر بیماری سرطان بود، برایم انگیزه‌ای شد تا این محصول را فراوری و به بیماران کمک کنم.

ساخت دستگاهی با ۹۹ درصد فراوری

این مخترع و کارآفرین ادامه می‌دهد: در مدت یک ماه دستگاه فراوری کینوا را ساختم. دستگاه اولیه با استفاده از آب فراوری را انجام می‌داد و در هر ۱۰۰ کیلو هزار لیتر آب مصرف می‌کرد. به من گفتند این محصول برای مقابله با کم‌آبی تولید می‌شود و این روش فراوری بصرفه نیست. به همین خاطر شروع کردم به ساخت دستگاهی که بدون آب، کینوا را فراوری کند. دستگاهی که من ساخته‌ام نسبت به دانه‌های کینوایی که از خارج وارد کشور شده بود، قابلیت رقابت داشت؛ زیرا پس از آزمایش‌هایی که در کرج روی محصولات فراوری دستگاه من انجام دادند، اعلام کردند این دستگاه ۹۹ درصد فراوری را با موفقیت انجام می‌دهد.
وفائی با بیان اینکه با همکاری دکتر عاقل و دکتر معماریان در دانشگاه کاشمر این اختراع را ثبت کردم و ثبت بین‌المللی آن نیز انجام شد، خاطرنشان می‌کند: روی این محصول کارهای زیادی انجام دادم و برای روش‌های پخت کم‌هزینه آن کار کردم. سپس با جهاد دانشگاهی مشهد آشنا شدم و محصولات و خوراکی‌هایی را که از کینوا تولید کرده بودم، به آنجا بردم و با همکاری خانم دکتر مهربان سنگ آتش، مدیر گروه پژوهشی کیفیت و ایمنی مواد غذایی جهاد دانشگاهی مشهد با کینوا کنسرو سس ماکارونی، سوپ و کنسرو کینوا با بادمجان تولید شد که قیمت تمام‌شده این محصولات هم خیلی مناسب است.
او درباره مشکلاتی که سر راهش در این مسیر بود، می‌گوید: برای دریافت مجوز بهداشت، مشکلات زیادی داشتم و آن‌قدر از دریافت مجوز ناامید شده بودم که می‌خواستم دستگاهم را به ذوب آهن بفرستم؛ اما دکتر محمودی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی به من کمک کرد تا بتوانم مجوز بهداشت را برای این کار بگیرم. به‌ طور کلی پشتیبانی مالی و حمایتی از نظر تسهیل در دریافت مجوزهای لازم برای یک اختراع در کشور سخت است. به همین خاطر تولیدکنندگان سرخورده می‌شوند و این روند به نابودی تولید در کشور می‌انجامد.
این مخترع و کارآفرین کاشمری می‌افزاید: من سال ۱۳۹۴ این کار را آغاز کردم و آن زمان کینوا خارجی در بازار کیلویی ۳۰۰ هزار تومان بود و هنوز هم قیمت آن تغییری نکرده؛ اما من کینوا را کیلویی ۸ هزار تومان از کشاورز خریدم و کیلویی ۱۲ هزار تومان وارد بازار کردم. یکی از مسائلی که موجب می‌شود نه تنها با رقبای داخلی؛ بلکه با رقبای خارجی رقابت کنیم، این است همه دستگاه‌هایی که در دنیا کینوا را فراوری می‌کنند، ۲۰ تا ۳۰ درصد افت دارند؛ اما دستگاه ما ۵ تا ۱۵ درصد افت را شامل می‌شود. به همین خاطر می‌توانم با قیمت پایین‌تری کینوا را به بازار عرضه کنم و هیچ وقت مشکلی در زمینه فروش محصول نداشتم.

ایجاد اشتغال غیرمستقیم برای بیش از ۱۰۰ نفر

وفائی با بیان اینکه به صورت مستقیم چهار پنج نفر از افراد خانواده با من در این کار همکاری دارند، عنوان می‌کند: به ‌صورت غیرمستقیم برای بیش از ۱۰۰ نفر شغل ایجاده کرده‌ام. این افراد محصولات کینوا را از ما کیلویی ۱۲۰ هزار تومان می‌خرند و با واسطه کیلویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان به بازار عرضه می‌کنند. این موجب افتخار من است که دست‌کم چند نفر از این طریق مشغول به کار هستند. او درباره میزان تولید سالانه خود می‌گوید: میزان تولید محصولات ما وابسته به اندازه کشت کشاورزان است. یک سال ۲۰۰ تُن کینوای فراوری شده فروختم، اکنون اما میزان آن کمتر شده و اگر بخواهم ظرفیت تولید را افزایش دهم، به ‌راحتی می‌توانم روزی ۲۰ تا ۳۰ تن تولید داشته باشم و محدودیتی در افزایش ظرفیت نداریم. اکنون نیز محصولاتمان را به شهرهای مشهد، تهران، کرج، یزد، اصفهان، شیراز، بوشهر، گلستان و قزوین ارسال می‌کنیم.
این مخترع و کارآفرین با بیان اینکه برای راه‌اندازی این کار ۱۰۰میلیون تومان از کمیته امداد و ۲۰۰ میلیون تومان از بنیاد برکت وام دریافت کردم، اظهار می‌کند: برای اینکه رنگ‌های مختلف کینوا را از هم تفکیک کنم، آن‌ها را به کرج می‌بردم تا با دستگاهی که آنجا بود، این کار را انجام دهم و کار خیلی سختی بود. به همین خاطر وام گرفتم تا بتوانم خودم این دستگاه را بخرم و هزینه‌های اضافی حمل بار تا کرج و جداسازی رنگ‌های کینوا را پرداخت نکنم.

ورزشکاران؛ مشتری ثابت کینوا در ایران

وفائی خاطرنشان می‌کند: در ایران تنها قشری که از مصرف کینوا استقبال کردند، ورزشکاران بودند و با وجود اینکه این محصول برای بیماران فواید زیادی هم دارد، از آن استقبال نشد. این در حالی است که یکی از موارد بهبود بیماری در روستای عشرت‌آباد این بود که مصرف کینوا به ‌صورت خام پس از دو ماه موجب بهبود بیماری قند خون فردی شد و پزشک به او گفته بود دیگر نیازی به تزریق انسولین ندارد.
او با بیان اینکه کینوا در مناطق کویری و با آب شور کاشته می‌شود و جایی که هیچ محصول دیگری در آنجا به ثمر نمی‌رسد، درباره کشت کینوا می‌افزاید: این محصول با آب شور سازگار است و با آبی که ۲۴ هزار پی‌پی‌ام دارد هم به‌عمل می‌آید؛ اما در شمال کشور این محصول به ثمر نمی‌نشیند. میزان آبی که مصرف می‌کند هم به اندازه جو و گندم است. برای کاشت کینوا به دلیل محدودیتی که در منابع آب شیرین در کشور داریم، باید از آب شور ۱۶ هزار پی‌پی‌ام استفاده کنند؛ چرا که با این آب هیچ محصولی جز کینوا به عمل نمی‌آید. به‌عنوان نمونه در شیراز زمینی بود که از ابتدا هیچ محصولی در آنجا امکان رشد نداشت؛ اما اکنون کینوا کاشته‌اند و ثمر داده است. در شهر کاشمر اما توصیه نمی‌کنم کسی کینوا بکارد؛ چرا که کاشت این محصول تنها با آب شور بصرفه است.
این مخترع و کارآفرین کاشمری در پاسخ به این پرسش که آیا تاکنون پیشنهادی برای ساخت انبوه اختراعش داشته‌، عنوان می‌کند: پیشنهادهای زیادی برای تولید بیشتر اختراعم داشتم؛ اما به دلیل اینکه هر گاه دستگاهی ساخته می‌شود، خطاهایی دارد و هزینه ایجاد می‌کند، به همین خاطر این پیشنهادها را قبول نکردم.
وفائی درباره یک اختراع دیگرش که مورد استقبال قرار نگرفته، بیان می‌کند: زمانی که در کاشمر زلزله آمده بود، ۶ شب نخوابیدم تا قطعه‌ای ضد زلزله بسازم. با دستگاه‌هایی که داشتم، ۱۰ ریشتر زلزله را شبیه‌سازی کردم تا آن قطعه را امتحان کنم و نتیجه این شد لیوان آبی که روی قطعه گذاشته بودم، تکان نخورد. در همین راستا پیشنهاد دادم از این قطعه در ساخت خانه استفاده کنند. حتی گفتم ۵۰۰ میلیون تومان وام بدهید تا من خانه را بسازم و اقساط وام را پرداخت کنم و پس از اینکه نظام مهندسی تأیید کرد، این قطعه هست و می‌توانم آن را برای ساخت سایر ساختمان‌ها در اختیار شما قرار دهم؛ اما با وجود پیگیری‌هایی که از مراکز دولتی انجام دادم، برای این موضوع با من همکاری نکردند.