سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سیدضیا میررحیمی: در گستره وسیع و گاه محروم جغرافیای ایران، گاه وجهه‌هایی شکل می‌گیرد که همچون چراغی کوچک، روشنی‌بخش مسیر یادگیری و امید هستند. کتابخانه سیار سفیر دانایی شهرستان بهاباد در استان یزد، یکی از این نقاط نورانی است.
آقای زین‌الدینی کتابدار شهرستان بهاباد است که با دل و جان در مسیر خدمت‌رسانی فرهنگی به مناطق محروم گام برداشته و با کتابخانه سیار خود گامی در مسیر دانایی و امیدبخشی به مردم این منطقه برداشته است.
در این راستا گفت‌وگویی با این کتابدار کتابخانه سیار داشتیم تا خاطرات و شیرینی‌ها و سختی‌های سفر با کتابخانه سیار به روستاهای بهاباد استان یزد را با هم مرور کنیم.
آغاز یک راه روشن
کتابخانه سیار «سفیر دانایی» بهاباد در سال ۱۳۹۸ با حمایت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تجهیز شد، اما به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا، فعالیت عملیاتی خود را از مهرماه ۱۴۰۰ آغاز کرد. از آن زمان تاکنون، این کتابخانهه سیار به ۱۳ روستا و منطقه محروم در این شهرستان خدمت‌رسانی می‌کند.
فلسفه وجودی؛ فراتر از یک ماشین کتاب
از نگاه آقای زین‌الدینی، کتابخانه سیار تنها یک وسیله نقلیه برای حمل کتاب نیست، بلکه «پلی میان دانش و دل‌ها» است.
وی با تأکید بر این نقش عمیق انسانی گفت: در مناطقی که دسترسی به منابع فرهنگی محدودتر است، این کتابخانه‌ها می‌توانند چراغی برای روشن کردن مسیر یادگیری، رشد فردی و امید اجتماعی باشند. این نگاه، انگیزه اصلی من برای قدم گذاشتن در این مسیر بوده و با افتخار در این مسیر قدم گذاشتم تا کتاب را به دل مردم و نه فقط به درب خانه‌هایشان ببرم.
فعالیت‌های فرهنگی؛ از امانت کتاب تا شاهنامه‌خوانی
این کتابدار کتابخانه سیار گفت: فعالیت این کتابخانه به امانت دادن کتاب محدود نمی‌شود. در حین کار، برنامه‌های فرهنگی متنوعی مانند برگزاری کارگاه‌های هنری، خطاطی، ساخت روزنامه‌دیواری و جمع خوانی کتاب و نشست کتاب‌خوان و قصه‌گویی و شاهنامه‌خوانی توسط اعضا صورت می‌گیرد تا علاقه‌مندی به فرهنگ و ادب در میان نسل جوان نهادینه شود.
خاطراتی به شیرینی کتاب
زین‌الدینی با بیان خاطراتی از تأثیرگذاری این کتابخانه، بر موفقیت‌آمیز بودن این طرح تأکید کرد و گفت: استقبال شگفت‌انگیز در اولین روز؛ برای اولین بار که به یک روستا مراجعه کردم، چون کتابخانه سیار کاری نو بود، کم‌کم بچه‌ها دور من جمع شدند. در استیکرهایی که روی کتابخانه زده شده بود، عکس «آقا و خانم کتابدار» کشیده شده بود که بچه‌ها خیلی ذوق کردند و این برای من بسیار شیرین بود.
وی افزود: پس از ارائه خدمات، آنها بسیار مشتاق می‌شدند. بسیاری از آنها از امانت کتاب خوشحال شدند، کودکان گمان می‌کردند این فروشگاه کتاب است اما وقتی متوجه شدند می‌توانند کتاب امانت بگیرند، ذوق زده بودند.
این کتابدار یزدی ادامه داد: در دورترین نقطه روستاهای شهرستان، توانستیم بچه‌های پیش‌دبستانی را به مطالعه علاقه‌مند کنیم تا جایی که یک کودک با همکاری و تشویق پدر و مادرش کتاب تحویل می‌گرفت و قبل از ورود به کلاس اول، خواندن را یاد گرفت.
زین الدینی با اشاره به رویکرد ایجاد پاتوقی فرهنگی در این کتابخانه‌های سیار و ذکر خاطرات خود در این راستا بیان کرد: در روستایی دیگر، ایستگاه ما روبه‌روی مدرسه بود. بعد از تعطیلی، بچه‌ها با شوق از کتابخانه استفاده می‌کردند و منتظر حضور ما بودند. من تلاش می‌کردم بعد از مدرسه در کنار پارک، داستان کتاب‌ها را برای بچه‌ها تعریف کنم و آنها نیز بسیار استقبال می‌کردند. سعی کردم مکان‌های جذاب را انتخاب کنم تا برای بچه‌ها به یک پاتوق تبدیل شود.
خاطره‌ای ماندگار در ذهن کودکان
وی ذکر خاطرات ماندگار را در ذهن بچه‌ها بسیار اثرگذار خواند و بیان کرد: در سال ۱۴۰۰ دانش‌آموزان در کنار همان پارک داستان‌خوانی می‌کردند. پس از دو سال و هنگام حضور مجدد کتابخانه سیار در آن روستا، بچه‌ها از من درخواست می‌کردند که دوباره همان پارک را انتخاب کرده و برای آنها قصه‌گویی کنم که این نشان از ثبت قاب ماندگار کتابخانه سیار در ذهن بچه‌هاست.
از مشکلات زیرساختی تا درخواست برای کتاب‌های صوتی برای بی سوادها
در کنار همه این شیرینی‌ها، آقای زین‌الدینی به موانع و سختی‌های این مسیر نیز اشاره می‌کند که نیازمند توجه و رسیدگی جدی است.
وی گفت: یکی از این مشکلات تک‌کاری و حجم مسئولیت‌های چندگانه است. من کتابدار سیار، هم راننده هستم و هم کتابدار و هم باید برای جذب اعضا تلاش کنم. تمامی این وظایف را باید به تنهایی انجام دهم و با توجه به مسئولیتی که داریم، از فضای شهری نیز دور هستیم که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد.
زین الدینی بیان کرد: باید برای کتابداران سیار مزایایی در نظر گرفته شود تا مشقت کار آنها قابل تحمل شود اگرچه با اشتیاق این فعالیت فرهنگی را دنبال می‌کنم، اما متأسفانه به عنوان نیروی ساعتی تمام‌وقت هستم که معتقدم باید به این نوع قراردادها نیز توجه شود.
وی ادامه داد: نداشتن برق هم از مشکلات زیرساختی کتابخانه سیار است زیرا در بسیاری از ایستگاه‌ها برق نداریم که این معضل بزرگی است و نیازمند توجه و رسیدگی است.
کم‌اطلاعی برخی مسئولان محلی نیز از دیگر نکاتی بود که زین الدینی بر آن تاکید و بیان کرد: متأسفانه برخی از شوراها و دهیاران هنوز با این فعالیت فرهنگی آشنا نیستند و همکاری لازم را ندارند. باید آموزش‌های لازم برای آنها نیز انجام شود تا از ما حمایت و همراهی کنند.
وی گفت: کاهش مراجعه‌کنندگان به دلیل مهاجرت را به صورت کلان‌تر باید مورد توجه قرار دهیم زیرا با توجه به مهاجرت‌ها، شاهد کاهش مراجعه‌کنندگان به ایستگاه‌ها هستیم. اما باید توجه ویژه‌ای به این موضوع شود تا روستاها خالی از سکنه نشوند.
این کتابدار سیار ادامه داد: موضوع دیگر، توجه به قشر کم‌سواد و بی‌سواد و نیز معلولان است. باید کتاب‌های صوتی و تصویری تأمین و به کتابخانه‌های سیار واگذار شود تا به این قشر نیز خدمات ارائه شود.
وی نیاز به بسته‌های آموزشی و فرهنگی را نیز مورد تاکید قرار داد و گفت: در کنار این موارد، ارائه بسته‌های آموزشی و فرهنگی می‌تواند در غنی‌سازی منابع بسیار به ما کمک کند.
کتابخانه سیار بهاباد به همت افرادی چون آقای زین‌الدینی، تنها یک سرویس خدمت‌رسانی کتاب نیست، بلکه یک حرکت فرهنگی عمیق برای زنده نگه داشتن روستاها، ایجاد شور و نشاط در کودکان و نوجوانان و گسترش دانایی در جغرافیای محروم است.
امید می‌رود با رفع موانع پیش‌رو و حمایت بیشتر نهادهای مربوطه، این چراغ فرهنگی همچنان پایدار بماند و در دل‌های بیشتری نور امید و دانش را پراکنده کند.
∎