در خوزستان دوازده مشعل بزرگ و صد‌ها شعله کوچک سالهاست نماد آلودگی و اتلاف سرمایه ملی‌اند. اکنون دولت چهاردهم با امضای زنجیر‌های از قراردادها میگوید میخواهد تا پایان سال 1406 تقریبا۹۰درصد گازهای مشعل را جمعآوری کند. این قراردادها بخشی از بسته‌های۴۰گانه هستند که شرکت ملی نفت ایران بر اساس مدل سرمایهگذاری BOO (ساخت، بهرهبرداری مالکیت) و با مشارکت شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان به مناقصه گذاشته است.
برآورد‌ها نشان میدهد با اجرای کامل این طرح روزانه بیش از۵۲۰ میلیون فوت مکعب گاز از مشعلها جمعآوری و به شبکه انتقال تزریق میشود. سرمایه گذاری مورد نیاز بیش از۸۰۰ میلیون دلار برآورد شده که بدون اتکای مستقیم به بودجه دولتی و با مشارکت بخش خصوصی تأمین میشود. این اقدام نه تنها یک دستاورد محیط زیستی محسوب میشود، بلکه ارزش اقتصادی قابل توجهی نیز به همراه دارد چرا که گازهای مشعل، که پیش از این به سادگی سوزانده و هدر میرفتند، اکنون به منبعی ارزشمند برای تولید انرژی تبدیل خواهند شد.
هدف‌گذاری دولت این است که با تکمیل این فاز از پروژهها، وضعیت انتشار گازهای گل خانه های و آلاینده‌ها در منطقه خوزستان که کانون اصلی فعالیت‌های نفتی کشور است، بهبود یابد و استاندارد سازی‌های زیست محیطی بین المللی در این زمینه محقق گردد.
رئیس جمهور: نباید حتی یک روز تأخیر کنیم
در آیین آغاز به کار پروژه که به صورت زنده از شبکه استانی خوزستان پخش شد، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران ضمن صدور فرمان امضای قراردادها گفت که دولتش مصمم است با حذف موانع بروکراتیک از سرمایهگذاری در بخش انرژی حمایت کند. وی خطاب به وزیر نفت و مدیران شرکت‌های خصوصی تأکید کرد: نباید اجازه دهیم حتی یک روز تأخیر در جمعآوری گازهای مشعل رخ دهد. هر مانعی در مسیر کار باید همان روز برطرف شود.
پزشکیان با اشاره به عملکرد وزارت نفت گفت که این وزارتخانه از نظر سرعت رشد پروژهها، در رتبه نخست دستگاه‌های اجرایی دولت قرار گرفته است. وی جمع آوری گازهای مشعل را نماد وفاق دولت و مجلس دانست و افزود: ۱۸بسته ٔ دیگر نیز تا اواسط آذرماه نهایی میشود. رئیس جمهور همچنین بر اهمیت استفاده از فناوری‌های داخلی و دانش‌بنیان در اجرای این پروژهها تأکید کرد و خواستار انتقال سریع دانش فنی به شرکت‌های داخلی شد.
وی اظهار داشت: این طرح‌ها علاوه بر ارزش زیستمحیطی، به معیشت مردم منطقه نیز کمک میکند و فرصت‌های شغلی جدیدی در مناطق نفتخیز جنوب ایجاد خواهد کرد. وی تأکید کرد که نظارت بر اجرای دقیق زمانبندی‌ها از اولویت‌های اصلی دولت خواهد بود و گزارش‌های دور‌های پیشرفت کار باید به صورت شفاف منتشر شود.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران: مسیر تا پایان برنامه هفتم
حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در معرفی جزئیات طرح گفت: ۱۲قراردادی که امروز امضا میشود روزانه حدود ۳۰۰میلیون فوت مکعب گاز را جمعآوری خواهد کرد. با تکمیل ۱۸بسته ٔ دیگر تا پایان آذر، در مجموع۵۲۰میلیون فوت مکعب گازاز سوختن در مشعلها نجات مییابد.
وی افزود که با اجرای این پروژهها، تا پایان سال۱۴۰۶حدود۹۰درصد گازهای همراه در مناطق نفتخیز جنوب از طریق مشارکت بخش خصوصی جمعآوری میشود. بورد همچنین از راهاندازی نخستین کارخانه NGL در اهواز خبر داد که قرار است ظرف ده ماه آینده وارد مدار شود.
به گفته او، زمان اجرای هر یک از قراردادها حداکثر۱۸ماه تعیین شده است.
به گفته مدیرعامل، جمعآوری روزانه۵۲۰ میلیون فوت مکعب گاز مشعل، تولید سالانه بیش از۸۰۰هزار تن مایعات گازی و جلوگیری از انتشار حدود۳۰هزار تُن گاز گلخانه‌ها در روز را در پی دارد، امری که به گفته او میتواند سهم چشمگیری در کاهش آلودگی هوای خوزستان داشته باشد.
بورد تاکید کرد که این طرح‌ها بخشی از استراتژی کلان وزارت نفت برای افزایش ظرفیت تولید و بهرهبرداری کامل از تمامی اجزای هیدروکربنی است. وی محاسبه ظرفیت‌های جمعآوری را بر اساس فرمول‌های استاندارد مهندسی انجام داده و تأکید کرد که این میزان گاز جمعآوری شده معادل ارزش اقتصادی قابل توجهی است که به سبد تولید انرژی کشور اضافه میشود.
جزئیات قراردادها: نقش‌های از اهواز تا مسجدسلیمان
۱۲قرارداد تازه، گستر‌های از اهواز تا بی‌بی حکیمه، گچساران و مسجدسلیمان را در بر میگیرد. مناطق «رگ سفید۱و۲»، «بی بی حکیمه۱و۲»، «مارون»، «گلخاری»، «اهواز۱،۳و۴» و «هفت شهیدان لالی و نرگسی» از مهمترین واحد‌های مورد هدف هستند. قراردادها عمدتا ً به روش BOO (ساخت، بهرهبرداری، مالکیت) واگذار شده و دوره اجرایی آنها بین شش تا هجده ماه است.
این مدل واگذاری به سرمای هگذار خصوصی اجازه میدهد تا با سرمایهگذاری اولیه، زیرساخت‌های الزم را احداث کرده و در یک دوره مشخص (معمولا حدود۲۰سال) بهرهبرداری کرده و درآمد کسب کند، پس از آن مالکیت به شرکت ملی نفت بازمیگردد.
این امر ریسک مالی دولت را کاهش داده و سرعت اجرا را افزایش میدهد. وزیر نفت دستور داده است که مسیر تمامی مجوز‌ها و تشریفات اداری پروژه کوتاه شود تا سرمایه گذاران بتوانند سریعتر وارد فاز اجرایی شوند. این تسهیلگری‌ها شامل تسریع در تخصیص زمین، اخذ مجوز‌های زیست محیطی و تأمین خوراک اولیه برای راهاندازی واحدهاست.
محسن پاک‌نژاد در حاشیه آئین امضای۱۲قرارداد جمع آوری گازهای مشعل مناطق نفت خیز جنوب با اشاره به اهمیت زیست محیطی و اقتصادی این پروژهها اظهار کرد: گازهای همراه وقتی جمع آوری میشوند، ضمن حفاظت از محیط زیست و پیشگیری از آلودگی هوا، اعمال ارزشآفرینی قابل ملاحظه ای برای کشور به همراه دارند. این گازها، گازهای غنی هستند که سالیان سال میسوزند.
وی با تأکید بر اینکه با پیگیری‌هایی رئیس جمهوری در طول یک سال گذشته و تاکیداتی داشتند، اجرای پروژه‌های جمعآوری گازهای همراه شتاب بسیار زیادی گرفته است، افزود: انتظار ما این است که در همین قرارداد خاص، یعنی۱۲قراردادی که امروز امضا شد، ارزشآفرینی سالانه حدود۶۰۰میلیون دلار برای کشور حاصل شود.
وزیر نفت با اشاره به اهداف کمّی برنامه هفتم توسعه بیان کرد: بر اساس اهداف تعیین شده در برنامه هفتم، تا پایان سال۱۴۰۷باید بتوانیم روزانه تا۴۴میلیون مترمکعب گازهای همراه را جمع آوری کنیم.
پیرامون: «گازهای فلر به فرصت تبدیل میشوند»
علیرضا پیرامون، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، طرح حاضر را بزرگترین بسته واگذاری بخش خصوصی در تاریخ فعالیت مناطق نفتخیز خواند و گفت که هدف آن تبدیل شعله‌های فلر به منبع ثروت، اشتغال و توسعه محلی است.
وی خاطرنشان کرد: هماکنون حدود۷۵درصد از۳۸۰۰میلیون فوت مکعب گاز تولیدی روزانه در مناطق نفت خیز جمع آوری میشود و با تکمیل پروژه‌های جدید این نسبت تا پایان برنامه هفتم توسعه به طور کامل محقق خواهد شد. به گفته او، مجموعه۷۰ طرح جمعآوری و تزریق گاز در دست اجراست که۴۰مورد از آنها امروز به قرارداد نهایی رسیده‌اند.
پیرامون تأکید کرد که افزون بر مالحظات اقتصادی، این قراردادها دارای پیوست‌های محیط زیستی اند و هدفشان «پاکسازی آسمان خوزستان از دود مشعلها» است.
وی افزود که گاز جمع آوری شده در این پروژهها پس از فرآوری و شیرین سازی، به میادین تزریق شده یا وارد شبکه سراسری مصرف میشود. این امر به بهبود فشار مخازن و افزایش ضریب بازیافت نفت نیز کمک خواهد کرد.
استاندار خوزستان: «اقتصاد دولتی خوزستان باید متحول شود»
در ادامه مراسم، موحدزاده، استاندار خوزستان، در سخنانی انتقادی ودر عین حال حمایتی گفت که پروژه جمعآوری گازهای مشعل باید به عنوان گامی جدی برای اجرای اصل۴۴قانون اساسی و تقویت بخش خصوصی تلقی شود.
وی با یادآوری سابقه بیست وسه ساله تلاش‌های ناموفق برای مهار فلرینگ در ایران تأکید کرد: خوزستان تا زمانی که به اقتصاد دولتی تکیه دارد متحول نخواهد شد. موحدزاده آلودگی هوا و بیماری‌های ناشی از آن را از چالش‌های اصلی عنوان کرد و گفت: هم اکنون ادارات و مدارس گاه با تأخیر آغاز به کار میکنند و یکی از دلایل اصلی آن همین آلودگی ناشی از مشعلها و صنایع سنگین است.
وی افزود که درکنار پروژه‌های نفتی، مقابله با آتش سوزی نیزار‌های حورالعظیم، رهاسازی آب کرخه و کنترل ریزگرد‌ها نیز در دستور کار دستگاه‌های محلی قرار گرفته است. استاندار خواستار شد که زیرساخت‌های مربوط به جمعآوری گاز به نحوی توسعه یابد که در بلندمدت، کل گاز همراه تولیدی دراستان قابل بهرهبرداری باشد و نه صرفا ً سهم محدود فعلی.
تجربه رگسفید: الگویی برای پروژه‌های بعدی
نخستین گام جدی در مسیر جمعآوری گازهای مشعل در «رگسفید» منطقه آغاجاری برداشته شد. فاز نخست این طرح ملی با ظرفیت۸۰میلیون فوت مکعب در روز اسفند ماه ۱۴۰۳وارد مدار شد و فاز دوم با دو ردیف جدید در حال بهرهبرداری است. با تکمیل این مراحل، ظرفیت جمع آوری گاز از۱۲۰میلیون فوت مکعب در روز فراتر میرود. این واحد نمادی از هم افزایی میان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و سرمایه گذار خصوصی بیدبلند خلیج فارس است.
تکنولوژی استفاده شده در این واحد، بهویژه در زمینه کمپرسور‌ها و سیستم‌های جداسازی مایعات گازی، بر اساس مدل‌های پیشرفته بین المللی طراحی شده و قابلیت اطمینان بالایی در شرایط سخت اقلیمی خوزستان دارد. موفقیت در رگسفید به عنوان یک پروژه پایلوت، پشتوانه محکمی برای اجرای موفقیت آمیز۱۲قرارداد جدید فراهم آورده است.
پیامد‌های اقتصادی و محیط زیستی
وزارت نفت میگوید اجرای کامل طرح موجب صرفه جویی ارزی، ایجاد۱۵۰۰شغل مستقیم در استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، و تولید سالانه ۳۳۲هزار میلیارد تومان ثروت خواهد شد. در بعد زیستمحیطی، از انتشار روزانه ۲۹هزار تُن گاز گلخان‌های جلوگیری میشود و شعله های۲۷۰مشعل کوچک و بزرگ خاموش خواهد شد.
برای درک بهتر ارزش اقتصادی، میتوان محاسبه کرد که اگر هر فوت مکعب گاز آزاد شده (بدون احتساب مایعات گازی) در شبکه سراسری با قیمت متوسط داخلی حدود۰.۲دلار ارزش داشته باشد، جمعآوری روزانه۵۲۰میلیون فوت مکعب، ارزشی بالغ بر ۱۰۴میلیون دلار در روز ایجاد میکند که با توجه به نرخ ارز رسمی، رقم قابل توجهی است.
کارشناسان انرژی با استقبال از این طرح، هشدار میدهند که تحقق اهداف آن نیازمند نظارت سختگیرانه بر کیفیت تجهیزات، تأمین به موقع منابع مالی و هماهنگی میان شرکت‌های طرف قرارداد است. برخی نیز یادآور شدهاند که فرسودگی تأسیسات موجود و نوسانات نرخ ارز میتواند مانع تحقق کامل برنامه شود. تخصیص ارز کافی و اطمینان از انتقال به موقع مبالغ سرمایه گذاری به پیمانکاران خصوصی برای خرید تجهیزات خارجی، از جمله چالش‌های اصلی مطرح شده است.
انتهای پیام/