به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ آیین رونمایی از کتاب «فقه خبر» تألیف حجت‌الاسلام و المسلمین محمد مهدی محققی با حضور اساتید حوزه، دانشگاه و اصحاب رسانه برگزار شد. حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر اسلامی تنها، استاد حوزه و دانشگاه، با تأکید بر لزوم برگرداندن مفاهیم اصلی اسلامی به فضای اندیشه‌ورزی، الگوی خبررسانی رایج (نیوز) را مورد نقد قرار داد. وی بنیاد خبررسانی اسلامی را بر الگوی «رئالیسم ژرف استنباطی» دانست و تأکید کرد که فرایند خبررسانی باید مبتنی بر رحمت‌گستری باشد و خبرنگار باید مَجْلی اسم «خبیر» الهی باشد.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر اسلامی تنها، استاد حوزه و دانشگاه، در ابتدای سخنان خود از مجموعه تلاش‌هایی که برادر بزرگوار، حجت‌الاسلام و المسلمین محققی، در تدوین این اثر ارزشمند کشیدند، تشکر کرد. وی پس از یک مرور سریع به کتاب، اظهار داشت: نکته‌ای که وی می‌خواهد به آن بپردازد، ناظر به بیرون از کتاب است.
به گزارش خبرنگار ابنا، وی واقعیت را این‌گونه تشریح کرد که بسیاری از مفاهیم بنیادین اسلامی دچار یک وضعیت تحریفی هستند؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت که از آن مفهوم اصلی، مفهوم‌زدایی بومی‌شده رخ داده است. وی تصریح کرد: وقتی ما درباره «خبر» صحبت می‌کنیم، آیا منظورمان ارجاع به پدیده‌ای است که در جهان اسلامی و در قرآن به آن اشاره می‌شود، یا داریم واژه خبر را با واژه «نیوز» (News) جابه‌جا می‌کنیم؟ وی نتیجه گرفت: آنچه که ما داریم از آن صحبت می‌کنیم، درباره خبر نیست، بلکه درباره نیوز است؛ یعنی واژه خبر از معنای اصلی‌اش گویا تهی شده و درباره چیز دیگری صحبت می‌کنیم که اسم آن را خبر گذاشته‌ایم. وی بر لزوم برگرداندن مفاهیم اصلی اسلامی به فضای اندیشه‌ورزی حوزه علمیه تأکید کرد.
نقد پارادایم‌های رایج خبررسانی در جهان
وی مفهوم «خبر» را یکی از واژه‌های فوق‌العاده بنیادین و مهم دانست. وی سپس دو پارادایم یا سرمشق کلان رایج در حوزه خبر را که هر دو ناظر به «نیوز» هستند، معرفی کرد:
۱. رئالیسم سطحی:
این الگو نوعی از فهم خبر و عملیاتی‌سازی خبر است که تأکید بر دو عنصر سرعت و دقت دارد. در این الگو، با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که رخ داده است و می‌خواهیم آن امر تازه رخ داده را سریع و دقیق خبررسانی کنیم. وی با اشاره به ریشه واژه «News» که ابتدا معنای صفتی (New / تازه) داشت و از قرن شانزدهم به اسم تبدیل شد، گفت: یک خبرگزاری خوب، خبرگزاری است که پدیده‌ای را که رخ داده، در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با بالاترین دقت، اما در سطحش، مخابره کند.
۲. سوبژکتیویسم عمیق (ذهنگرایی ژرف):
در این الگو، تأکید بر دقت و سرعت نیست، بلکه تأکید بر روایت و انسجام است. زیرا خبر را سازنده و یک فرایند معناساز و جهان‌ساز در نظر می‌گیرد. وی افزود: این الگو می‌گوید خبر باید روایت شود و قصه گفته شود؛ این نوعی ذهنگرایی عمیق است که خبر را به سطح داستان، ادبیات و اسطوره می‌برد.
بدیل اسلامی: الگوی «خبیر» و رحمت‌گستری
دکتر اسلامی تنها بدیل این دو الگوی جاری را بر مبنای دو آیه شریفه تبیین کرد که فرایند خبررسانی باید به آن‌ها ارجاع داشته باشد.
اول: آیه شریفه سوره فرقان ﴿الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَیٰ عَلَی الْعَرْشِ ۚ الرَّحْمَٰنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِیرًا﴾. وی تأکید کرد: یک خبرنگار و یک نهاد خبررسانی باید تجلی اسم «خبیر» الهی باشد. وی سه نکته از این آیه را استخراج کرد:
- «ثُمَّ اسْتَوَیٰ عَلَی الْعَرْشِ»: موقعی که خبررسانی می‌کنید باید کاملاً از نگاه کلان (نگاه عرشی) داشته باشید تا بتوانید بر همه جوانب خبر اطلاع داشته باشید.
- «الرَّحْمَٰنُ»: فرایند خبررسانی باید ذیل گفتمان رحمت‌گستری باشد. اجازه ندارید خبررسانی طوری انجام بشود که آرامش جهان اجتماعی را به هم بزند.
- «فَاسْأَلْ بِهِ خَبِیرًا»: چه به عنوان صفتی از اسماء الهی و چه به معنی اینکه شما که خبرگیری می‌کنید، باید خبیرانه خبرگیری بکنید؛ یعنی به عمق ماجرا در واقع برسید. وی افزود: واژه «خبر» در لغت به معنای اطلاع پیدا کردن به باطن یک چیزی است.
دوم: آیه ۸۳ سوره نساء ﴿وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ ۖ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَإِلَیٰ أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ﴾. وی با استناد به این آیه بیان کرد: وقتی رخدادی رخ داد، آن را زود «اضاعه» (منتشر) نکنید، بلکه به «اولی الامر» ارجاع دهید که ویژگی آنان استنباط (مراجعه به باطن خبر) است.
وی خلاصه کلام خود را چنین بیان کرد که در مقابل دو الگوی رایج، ما می‌توانیم از الگوی دیگری صحبت کنیم که بنیادش بر «رئالیسم ژرف استنباطی» است که می‌خواهد خبر را در عمق معنایی خودش توضیح دهد. وی حمله طبس و تعبیر امام خمینی (قدس سره) که فرمود: «شن‌ها مأمور خدا بودند» را به عنوان بهترین نمونه این خبررسانی «خبیرانه» معرفی کرد.
در این مراسم، اساتید دیگر نیز به اهمیت پرداختن فقهی به رسانه تأکید کردند.
........
پایان پیام/