به گزارش ایرنا، ذرات بسیار کوچک که از تجزیه‌ی پلاستیک‌های معمولی در محیط زیست به وجود می‌آیند در ابعادی به‌مراتب ریزتر از غبار قرار دارند و می‌توانند از طریق باد، آب و خاک به گستره‌ای وسیع منتقل شوند؛ بر اساس یافته‌های علمی هر سال میلیون‌ها تن پلاستیک وارد اکوسیستم‌های طبیعی جهان شده و با گذر زمان تحت تأثیر نور، حرارت و انبساط مکانیکی به قطعات میکروسکوپی تبدیل می‌شود.
ورود خاموش به بدن انسان
تحقیقات پژوهشی در جهان، از جمله مطالعات انجام‌شده در مراکز دانشگاهی ایران، نشان می‌دهد که ریزپلاستیک‌ها تنها در اقیانوس‌ها یا بسترهای خاکی باقی نمی‌مانند بلکه اکنون ردپای آن‌ها در خون انسان، بافت ریه‌ها، اندام‌های داخلی و حتی جفت جنین گزارش شده است. این یافته‌ها بیانگر آن است که بشر در چرخه‌ای گرفتار شده که محصول مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ها است و بار دیگر به بدن او بازمی‌گردند.
ریزپلاستیک‌ها به سبب سطح وسیع و خاصیت جذب مواد شیمیایی، توانایی حمل ترکیبات خطرناک از جمله فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها و پلیمرهای صنعتی را دارند. این ویژگی باعث می‌شود ورود آن‌ها به بدن پیامدهای پیچیده‌ای به همراه داشته باشد؛ از جمله التهاب‌های طولانی‌مدت، اختلال در سیستم ایمنی، تغییرات هورمونی، کاهش باروری و افزایش ریسک ابتلا به برخی سرطان‌ها؛ بسیاری از متخصصان محیط زیست این فرآیند را "تجمع خاموش آلاینده‌ها در بدن" می‌نامند؛ پدیده‌ای که می‌تواند اثرات خود را طی سال‌ها و نسل‌ها نشان دهد.
تهدیدی فراتر از مرزها
موضوع ریزپلاستیک‌ها محدود به یک کشور یا منطقه خاص نیست؛ هر قطعه پلاستیکی رهاشده در طبیعت ممکن است در مسیر باد یا جریان آب هزاران کیلومتر جابه‌جا شود و در نهایت به محیط‌هایی برسد که پیش‌تر تصور می‌شد از آلودگی‌های انسانی دور هستند. گزارش‌های بین‌المللی نشان داده‌اند که آثار ریزپلاستیک‌ها حتی در برف کوه‌های آلپ، یخ‌های قطب شمال و اعماق اقیانوس‌ها نیز مشاهده شده است.
برای ایران نیز این خطر در ابعاد قابل توجهی وجود دارد. مصرف گسترده پلاستیک‌های یک‌بارمصرف، بسته‌بندی‌های غذایی، کیسه‌های فروشگاهی و بطری‌های آشامیدنی روزانه میلیون‌ها واحد زباله پلاستیکی تولید می‌کند که در فرآیند تجزیه، به ذرات ریز و منتشرشده در منابع طبیعی تبدیل می‌شود.
واکنش جامعه علمی
محققان ایرانی، از جمله پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی البرز، بارها نسبت به این بحران هشدار داده‌اند؛ تحلیل‌های علمی نشان می‌دهند که کنترل و کاهش ریزپلاستیک‌ها باید به‌عنوان یکی از اولویت‌های سیاست‌گذاری محیط‌زیستی و بهداشتی کشور مطرح شود؛ این موضوع، بنا به ارزیابی متخصصان، تنها از مسیر کاهش تولید و مصرف پلاستیک‌های یک‌بارمصرف، توسعه فناوری‌های بازیافت ایمن و اجرای برنامه‌های فرهنگ‌سازی عمومی ممکن است.
آگاهی‌رسانی جامعه، نقش مهمی در این چرخه دارد. هر شهروند می‌تواند با انتخاب‌های ساده روزمره، مانند استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای، ظروف قابل شست‌وشو و بطری‌های چندبارمصرف، سهمی در کاهش این آلودگی ایفا کند. در سطح کلان، الزام صنایع به بازیافت کامل مواد پلاستیکی، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های مرتبط با جانشین‌های زیستی پلاستیک و استفاده از استانداردهای جهانی برای کاهش رهاسازی زباله‌های مصنوعی، از راهکارهای پیشنهادی کارشناسان است.
چشم‌انداز آینده؛ بحران خاموش در حال گسترش
اگر روند فعلی مصرف پلاستیک در جهان ادامه یابد، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا ۲دهه‌ی آینده حجم ریزپلاستیک‌های موجود در محیط زیست چند برابر خواهد شد. چنین افزایشی نه‌تنها تبعات جبران‌ناپذیری برای زیست‌بوم زمین دارد، بلکه سلامت نسل‌های آینده را نیز تهدید می‌کند.
از نگاه علمی، پاکسازی کامل محیط از ریزپلاستیک‌ها تقریباً غیرممکن است؛ زیرا این ذرات به اندازه‌ای خرد و پراکنده‌اند که استخراج و جداسازی آن‌ها دشوار و پرهزینه خواهد بود. بنابراین تنها راه مؤثر، پیشگیری از تولید بیشتر و ارتقای سطح آگاهی عمومی است.
مسوولیت اجتماعی و ملی
امروز مقابله با بحران ریزپلاستیک‌ها، نیازمند تصمیم‌گیری‌های جدی در سطوح ملی و جهانی است. ایران به‌عنوان یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ مواد پلاستیکی در منطقه می‌تواند با تدوین «نقشه ملی مدیریت پسماند پلاستیکی»، گامی مؤثر برای حفظ سلامت عمومی و صیانت از محیط زیست بردارد. مشارکت رسانه‌ها، دستگاه‌های آموزشی و نهادهای اجرایی در این زمینه حیاتی است تا آگاهی عمومی از مرحله هشدار، به مرحله اقدام برسد.
ریزپلاستیک‌ها شاید با چشم دیده نشوند اما اثرات آن‌ها را در آینده‌ای نه‌چندان دور همه احساس خواهند کرد. هر قطعه پلاستیکی رها شده در طبیعت به هزاران ذره نامریی تبدیل می‌شود که دیر یا زود راه خود را به بدن انسان و چرخه حیات زمین می‌یابد. مبارزه با این تهدید جهانی از خانه‌های ما آغاز می‌شود؛ با هر تصمیم آگاهانه برای کاهش مصرف، با هر بار انتخاب جایگزین‌های پایدار و با هر گام کوچک در مسیر احترام به زمین و نسل‌های آینده.
با نگاهی به طبیعت استان البرز وجود هزاران پلاستیک رها شده در طبیعت استان از جمله حاشیه جاده های برغان ، سهیلیه و آزاد راههای استان حکایت از رفتار غیر مسوولانه بسیاری از مسافران و گردشگران نسبت به طبیعت و مضرات این رفتار دارد که انتظار می رود گردشگران به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.
هشدار یک استاد دانشگاه درباره ریزپلاستیک‌ها
دکتر محمد نوری‌سپهر، استاد دانشگاه علوم پزشکی البرز در نشست علمی با اشاره به معضل فزاینده پسماندهای پلاستیکی گفت:پلاستیک‌ها پس از ورود به محیط زیست، به‌مرور به قطعات بسیار ریز موسوم به ریزپلاستیک تجزیه می‌شوند که این ذرات قادرند وارد منابع آب، خاک و حتی هوای تنفسی شوند.
وی افزود : مطالعات نشان می‌دهد که ریزپلاستیک‌ها نه‌تنها در آبزیان و محصولات کشاورزی یافت می‌شوند، بلکه در خون انسان، ریه‌ها و حتی جفت جنین نیز شناسایی شده‌انداین متخصص حوزه بهداشت محیط افزود: این ذرات به دلیل سطح وسیع و خاصیت جذب مواد شیمیایی سمی، می‌توانند حامل فلزات سنگین و ترکیبات خطرناک باشند. تجمع آن‌ها در بدن با التهاب‌های مزمن، اختلالات هورمونی، آسیب به سیستم ایمنی و افزایش ریسک برخی سرطان‌ها مرتبط دانسته می‌شود.
نوری‌سپهر با بیان اینکه مدیریت صحیح پسماندهای پلاستیکی یک ضرورت فوری برای حفظ سلامت جامعه است، خاطرنشان کرد: کاهش تولید و مصرف پلاستیک‌های یک‌بارمصرف از طریق فرهنگ سازی و توسعه فناوری‌های بازیافت ایمن و همچنین آگاهی‌بخشی عمومی درباره اثرات ریزپلاستیک‌ها می‌تواند از بار بیماری‌های ناشی از این آلاینده خاموش بکاهد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: اگر روند فعلی ادامه یابد، پیش‌بینی می‌شود تا سال‌های آینده میزان ریزپلاستیک‌ها در محیط زیست به‌طور تصاعدی افزایش یابد و مقابله با اثرات آن‌ها دشوارتر شود. امروز باید تصمیم‌گیری‌های جدی در سطح ملی و جهانی برای کنترل این بحران زیست‌محیطی و بهداشتی اتخاذ شود.