به گزارش ایرنا، در میانه رویارویی کشاورزی ایران با چالش‌های جدی ناشی از دگرگونی‌های اقلیمی، استان خراسان رضوی به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولیدات کشاورزی صحنه تجربه‌ای سخت و آموزنده شده است؛ تغییرات آب‌وهوایی که خود را در قالب کاهش بارش‌ها، افزایش دما و تشدید آفات نشان می‌دهد، امروز نه یک تهدید دور که واقعیت و چالشی ملموس برای کشاورزان این دیار است.
این تحولات تنها به محیط زیست محدود نمانده و به شکلی مستقیم معیشت هزاران خانوار روستایی، امنیت غذایی منطقه و ثبات اقتصادی جوامع محلی را تحت تأثیر قرار داده و کاهش ۵۰ درصدی بارندگی و افزایش ۲.۸ درجه‌ای دما زنجیره‌ای از چالش‌ها را از مزارع گندم تا باغات زعفران ایجاد کرده است.
در این میان، سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با برگزاری کاروان‌های ترویج بهره‌وری تلاش می کند تا با گردآوری کارشناسان و بهره‌برداران راه‌حل‌های عملی برای این چالش‌ها بیابد و این گزارش روایتی است از این تلاش جمعی که تلفیقی از هشدارهای کارشناسی، تجربیات میدانی و راهکارهای نوین برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی را ارائه می‌دهد.
مدیر هماهنگی و ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی از برنامه‌ریزی برای اجرای چهار هزار و ۶۱۲ برنامه آموزشی تا پایان سال جاری خبر داد و گفت: این برنامه‌ها برای ۱۱۱ هزار و ۵۷۵ نفر-روز طراحی شده و هم‌اکنون در حال اجراست.
حمید بیک‌زاده افزود: برگزاری کاروان‌های ترویجی یکی از این برنامه‌هاست که برای تمامی بهره‌برداران بخش کشاورزی در سطح استان اجرایی شده است.
وی در تشریح رویکرد کاروان‌های ترویج بهره‌وری الگوی کشت محصولات زراعی خاطرنشان کرد: بر این اساس یکی از اهداف بسیج مدیران، محققان، مروجان و کارشناسان حوزه کشاورزی به منظور حضور در عرصه‌ها و پهنه‌های تولیدی و در پی آن مساله‌یابی و حل مشکلات مرتبط با این حوزه است.
وی گفت: تغییر اقلیم چالشی جدی برای بخش کشاورزی است و باید برای مقابله با آن چاره اندیشی کرد که در نخستین گام بهره‌برداران حوزه کشاورزی با این چالش‌ها و راه‌های مقابله با آن آشنا می‌شوند.
تأکید بر لزوم شناخت اقلیم و خاک برای افزایش بهره‌وری
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بر ضرورت شناخت دقیق شرایط اقلیمی، خاک و منابع آبی برای دستیابی به اهداف تولید و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی تأکید کرد و گفت: در سال‌های اخیر توجه کافی به خاک، آب و شرایط اقلیمی نداشته و فقط بر تولید متمرکز شده‌ایم.
علی‌اصغر امانیان افزود: این رویکرد همانند استفاده از خودرو بدون توجه به میزان آب و روغن آن است که در نهایت به خرابی می‌انجامد. امروز طبیعت و خاک به ما اخطار می‌دهند و خاک روزبروز ضعیف‌تر می‌شود و کیفیت آب‌های در دسترس نیز مناسب نیست.
وی با تاکید بر کشت بر مبنای شناخت خاک گفت: سیستم کشت را تغییر داده‌ایم و الگوهای کشت اصلاح‌شده متناسب با اقلیم هر منطقه را انتخاب کرده‌ایم، اگرچه میزان آب تخصیص‌یافته روزبه‌روز کمتر می‌شود اما با استفاده از دانش بومی و علمی شاهد افزایش عملکرد و تولید بیشتر هستیم.
امانیان به نمونه عینی این موضوع اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال در کشت گندم با استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و اقدامات به زراعی و غیره با آب کمتر بهره‌وری بیشتری حاصل می‌شود، بنابراین شناخت اقلیم خاک، آب و استفاده از دانش روز بسیار مؤثر است.
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی بیان کرد: تشکل‌های تولیدی و کشاورزی بهترین بازوهای حمایتی و سرمایه‌گذاری در این بخش هستند و راهکاری جز اعتماد و اتکاء به آنها نداریم از طرفی آنها می‌توانند تمام چرخه تولید را با توجه به مشکل خرده‌مالکی در کشاورزی مدیریت کنند.
وی با اشاره به لزوم حرکت به سمت کشاورزی نوین گفت: خوشبختانه در بسیاری از مناطق زیرساخت‌های لازم مانند لوله‌کشی مسیرها انجام شده و اکنون باید به سمت استفاده از روش‌های نوین آبیاری و کشت برویم تا با حداقل سطح زیرکشت و مصرف آب؛ بیشترین عملکرد را داشته‌باشیم.
هشدار جدی درباره تشدید تهدید آفات با تغییرات اقلیمی
مسوول حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به پیامدهای تغییر اقلیم اشاره کرد و نسبت به تشدید خسارت آفات در محصولات کشاورزی در پی این تغییرات هشدار داد.
نسرین شیبانی با اشاره به روز ملی تغییر اقلیم (دوم آبان)، اصلی‌ترین چالش پیش رو را پدیده تغییر اقلیم عنوان کرد و افزود: این پدیده یک دانش جدید است که باید آن را شناخت و روش مقابله با آن را بکار بست زیرا داده‌ها و پیش‌بینی‌ها به وضوح تأثیر منفی آن را در بخش کشاورزی نشان می‌دهد.
وی در خصوص گرمایش جهانی گفت: پیش‌بینی می‌شود دمای هوا تا ۲.۸ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد و این گرما به نفع آفات «گرمادوست» است و به آنان کمک می‌کند.
شیبانی به تغییر چرخه زندگی آفات اشاره کرد و افزود: دوره ظهور آفات زودتر شروع شده و دوره زادآوری آنها کوتاه‌تر شده است یعنی اگر در گذشته چرخه زندگی آنها یک‌ماهه بود اکنون به ۲ یا سه ماه رسیده است.
مسوول حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی؛ کاهش بارندگی را عاملی برای تضعیف محصولات و آسیب‌پذیرتر کردن آنها در برابر آفات عنوان کرد و گفت: همچنین در دمای بالا، فعالیت حشرات مفید که دشمنان طبیعی آفات هستند، به شدت کاهش می‌یابد.
شیبانی با اشاره به محدودیت‌های واردات سموم گفت: مدیریت هوشمندانه و کارشناسی لازمه فعالیت در شرایط کنونی است و باید همراه با کارشناسان به موقع و به صورت ضربه‌ای عمل شود تا هم بتوان محصولات را حفظ کرد و هم از گزند آفات در امان ماند.
وی هشدار داد: استان خراسان رضوی به‌ویژه شمال شرق این خطه از مناطق بحرانی کشور از نظر طغیان آفات عمومی مانند ملخ و جوندگان است و باید کشاورزان حساسیت خود را نسبت به عوامل خسارت‌زا به‌ویژه محصول راهبردی نظیر گندم افزایش دهند.
شیبانی اضافه کرد: حشراتی که قبلاً آفت محسوب نمی‌شدند اکنون به دلیل خسارت اقتصادی بالا در حال اضافه شدن به فهرست آفات کشور هستند.
قطع مکرر برق خسارت زیادی به کشاورزان وارد کرده‌است
مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدی روستایی سنبله جلگه رخ تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاثیر سوء تغییراقلیم بخصوص در کشت بهاره بویژه برای کشاورزان خرده مالک این شهرستان بسیار محسوس تر است.
مسعود رنجبر افزود: از یک سو کاهش بارندگی و از دیگر سو قطع مکرر برق، علاوه بر آنکه بهره‌وری تولید را بسیار پایین آورده به تاسیسات کشاورزی نیز زیان هنگفتی وارد کرده‌است به نحوی که اگر تا پیش از قطع مکرر برق، موتورچاه‌های کشاورزی سالی یک مرتبه نیاز به تعمیر پیدا می‌کرد اکنون بین چهار تا پنج مرتبه نیازمند تعمیر هستند.
رنجبر از میزان دقیق خسارت مالی وارد شده به کشاورزان اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: کاهش بهره‌وری تولید تا ۴۰ درصد مشهود است.
مسوول پرداخت خسارت شرکت توانیر است
مدیر شرکت برق شهرستان تربت‌حیدریه هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شرکت توانیر سامانه‌ای را برای بررسی، اعلام و جبران خسارت ناشی از قطع برق معرفی کرده اما اطلاعی از اینکه تاکنون چه میزان خسارت به کشاورزان شهرستان پرداخت شده است، نداریم.
مهدی رستم‌پور افزود: اما در عین حال بارها به بهره‌برداران کشاورزی اعلام شده چنانچه در زمان اعلام نوبت قطع برق تجهیزات خود را خاموش و همچنین پمپ را مجهز به سیستم محافظ هوشمند برق کنند، هیچ خسارتی به آنها وارد نخواهد شد.
چالش اقلیم محدود به یک موضوع خاص نیست
معاون فنی جهاد کشاورزی شهرستان تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: چالش اقلیم به یک موضوع خاص محدود نمی‌شود بلکه مجموعه‌ای از عوامل دست بدست هم داده است که زمینه‌ساز خسارت به بهره‌برداران کشاورزی است.
مهدی شیبانی افزود: به عنوان مثال، با کاهش ۵۰ درصدی بارش‌ها در سال جاری (از ۵۰۰ میلی‌متر به ۲۵۰ میلی‌متر)، شاهد کاهش ۲۵ درصدی عملکرد محصولات بوده‌ایم.
در واقع این شرایط نیازمند مجموعه از اقدامات و توامان ساختن دانش و تجربه در افزایش بهره وری امکانات و منابع و کاهش هدر روی آنهاست. ارتقاء دانش و آگاهی فعالان بخش، تدبیر برای مکانیزاسیون و استفاده از شیوه های نوین آبیاری و کشت و کار، تغییر الگوی کشت متناسب با وضعیت منابع آبی و غیره و پا کارآمدن همه بخش ها و تشکل های بخش است.
مرکز شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه علاوه بر اینکه قطب درمان منطقه جنوب خراسان رضوی می‌باشد، با مزیت‌های مختلف در حوزه کشاورزی، معدن، صنعت و تجارت در ۱۵۰ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.