یکی از محور‌های قابل توجه در حکم انتصاب ریاست قوه قضاییه از سوی مقام معظم رهبری، ضرورت «گسترش فناوری‌های نوین» و «تضمین دستیابی آسان و رایگان مردم به خدمات قضایی» ذکر شده است که رئیس قوه قضاییه در همین زمینه و در مقاطع گوناگون، ضرورت حرکت در مسیر «هوشمندسازی عدلیه» و «توسعه فناوری‌های نوین» را مورد تاکید قرار داده است.
حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه ای رئیس عدلیه در همین زمینه و در نشست ۲۸ مهرماه شورای عالی قوه قضاییه ضمن اشاره به پیشرفت‌های مطلوب دستگاه قضایی از حیث بسط و گسترش خدمات‌رسانی فناورانه به مردم گفت: در جهت استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های جدید ناگزیر هستیم و معتقدیم در حوزه گسترش فناوری‌های نوین برای توسعه و بسط دسترسی مردم به عدالت، هر چه صرف شود، سرمایه‌گذاری کرده‌ایم نه هزینه‌تراشی.
واکاوی در بیانات ریاست دستگاه قضا حاکی از این است که قاضی‌القضات، «استفاده از هوش مصنوعی» و «گسترش فناوری‌های نوین» در عدلیه را نه یک گزینه بلکه تنها مسیر پیشروی دستگاه قضا می‌داند که حرکت در این مسیر، ضمن تحقق بخشیدن به مطالبه رهبر انقلاب اسلامی از دستگاه قضا، پیاده‌سازی مطلوب و شایسته اهداف ترسیم شده در سند تحول و تعالی قوه قضاییه از جمله «هوشمندسازی و استفاده از فناوری‌های نوین»، «تسهیل ارائه خدمات قضایی به مردم» و «توسعه سامانه‌ها و الکترونیکی‌سازی فرآیندها» را ممکن می‌کند.
گام قوه قضاییه در جهت گسترش فناوری‌های نوین در عدلیه
از جمله برنامه‌های مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در جهت گسترش فناوری‌های نوین در عدلیه، «توسعه خودکاربری‌ها» محسوب می‌شود که در همین زمینه و در جریان همایش «عدالت هوشمند»، سامانه «خودکاربری دارندگان دانش حقوقی» به‌منظور تسهیل دسترسی به عدالت مورد رونمایی قرار گرفت که فلسفه ایجاد آن در پاسخ به بخشنامه سال ۱۳۹۹ ریاست وقت قوه قضاییه برای توانمندسازی اشخاصی همچون اساتید حقوق، سردفتران، قضات و وکلا است.
«توسعه خودکاربری‌ها»، یکی از اهداف مهم مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه است
محمد کاظمی‌فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در گفت‌و‌گو با میزان، «توسعه خودکاربری‌ها» به‌منظور تسهیل دسترسی شهروندان به خدمات قضایی را یکی از اهداف مهم این مرکز برشمرد و گفت: یکی از سیاست‌های کلان دستگاه قضا، واگذاری انجام خدمات قابل واگذاری به مردم و یا به‌عبارت دیگر، ایجاد خودکاربری است تا مراجعان عدلیه این امکان را داشته باشند، در هر زمان و مکان، راسا درخواست خود را ثبت و به قوه قضاییه و مرجع قضایی مربوطه ارسال نمایند.
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه خاطرنشان کرد: در گام نخست و با توسعه فناوری‌های نوین و ایجاد زیرساخت‌های لازم، تمامی خدمات قضایی قابل ارائه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای مراجعان حرفه‌ای دستگاه قضا از جمله وکلا، کارشناسان رسمی و نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها به‌صورت کامل و صد در صد غیرحضوری ارائه شد.
دسترسی به سامانه «خودکاربری دارندگان دانش حقوقی» برای اساتید و فارغ‌التحصیلان رشته حقوق
وی ضمن اشاره به تفاهم‌نامه مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عنوان کرد: در ضمن این تفاهم‌نامه مقرر شد تا دستگاه قضا با ایجاد سامانه «خودکاربری دانش‌آموختگان حقوقی»، دسترسی اساتید، دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان رشته حقوق به سامانه مورد اشاره را ایجاد نماید تا این اشخاص نیز همچون مراجعان حرفه‌ای دستگاه قضا بتوانند به‌صورت خودکاربری به خدمات قضایی دسترسی داشته باشند و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز موظف شد تا اشخاص دارای دانش حقوقی را برای ایجاد دسترسی لازم به این مرکز معرفی کند.
امکان ثبت و ارسال ۵۰ درصد از عناوین لوایح برای اشخاص حقیقی به‌صورت خودکاربری
وی با اشاره به امکان ثبت و ارسال ۵۰ درصد از عناوین لوایح و اظهارنامه به‌صورت خودکاربری برای اشخاص حقیقی عنوان کرد: توسعه خودکاربری‌ها برای اشخاص عادی به‌صورت تدریجی، ساده‌سازی شده و با بهره‌گیری از هوش مصنوعی در حال انجام است و به‌زودی امکان ثبت دادخواست و شکواییه نیز برای مردم عزیز فراهم خواهد شد تا سبد خدمات الکترونیک قضایی به‌صورت خودکاربری برای مراجعان کامل شود.
تعریف شش میز خدمت در سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی
بررسی سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی حاکی از این است که دستگاه قضا در فاز اول، خدمات خود را در قالب شش میز خدمت اعم از ارائه و پیگیری شکواییه، دادخواست، ارائه و پیگیری لایحه، ارائه و پیگیری اظهارنامه، دعاوی اعتراضی و دیوان عدالت اداری به جامعه هدف خود اعم از قضات، وکلا، کارشناسان رسمی و نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها ارائه می‌دهد که از جمله نتایج آن، کاهش مراجعات حضوری، کاهش اطاله دادرسی، تسریع فرآیند‌های قضایی، دریافت خدمات به‌صورت شبانه روزی و بدون محدودیت جغرافیایی است.
طراحی ۶۳ عنوان خدمات و لوایح قضایی به‌صورت ساختاریافته و تمام خودکار
همچنین، از میان ۱۵۵ عنوان خدمات و لوایح قضایی، ۶۳ عنوان به‌صورت ساختاریافته و تمام خودکار طراحی شده است؛ به‌نحوی که حتی مراجعان غیرمتخصص نیز می‌توانند بدون نیاز به مشاوره حقوقی، درخواست خود را ثبت کنند.
ثبت بیش از ۱۲ میلیون لایحه، شکواییه و دادخواست به‌صورت خودکاربر
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در همین زمینه بیان کرد: آمار‌ها حاکی از این است که در سال گذشته، بیش از ۱۲ میلیون لایحه، شکواییه و دادخواست به‌صورت خودکاربر در سامانه ثبت شده که رقمی در حدود ۳۷ درصد از کل خدمات ثبت شده را شامل می‌شود که رشد ۳۲ درصدی را در مقایسه با مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ و رشد ۳۵ درصدی را در مقایسه با مدت مشابه در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد و حاکی از استقبال گسترده و رضایت جامعه حقوقی کشور از کارآمدی و سهولت این خدمت است.
استقبال چشم‌گیر جامعه وکلا و حقوقدانان از سامانه «خودکاربری دارندگان دانش حقوقی»
ایجاد سامانه «خودکاربری دارندگان دانش حقوقی» به دلیل نقش موثر آن در تسهیل ارائه خدمات قضایی و حقوقی از سوی قوه قضاییه با استقبال گسترده جامعه وکلا و حقوقدانان روبه‌رو شده است؛ به‌نحوی که این سامانه با ایجاد امکان دسترسی مستقیم، سریع و شفاف به خدمات تخصصی، موجب کاهش مراجعات حضوری، افزایش دقت در فرآیند‌های اداری و ارتقای کیفیت تعامل میان جامعه حقوقی و عدلیه شده است و بسیاری از وکلا و اصحاب علم حقوق از آن به‌عنوان گامی هوشمندانه در جهت کارآمدسازی خدمات قضایی یاد می‌کنند.
تاثیر خدمات فناورانه قوه قضاییه در تحقق عدالت هوشمند
حسن عدلیان‌پور، رئیس مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه در همین زمینه و در گفت‌و‌گو با میزان ضمن تاکید بر تاثیر خدمات فناورانه قوه قضاییه در تحقق عدالت هوشمند گفت: سامانه خودکاربری اشخاص دارای دانش حقوقی یکی از مصادیق بارز تحقق عدالت فناورانه در کشور است؛ به‌طوری که این سامانه با حذف واسطه‌ها و فراهم آوردن امکان ثبت مستقیم و برخط درخواست‌ها، فرآیند‌های حقوقی را ساده و شفاف‌تر کرده و استقلال وکلا و قضات را تقویت می‌کند.
رئیس مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه با بیان اینکه توسعه چنین سامانه‌هایی، علاوه بر تسریع در رسیدگی به امور قضایی، بستری برای همکاری گسترده‌تر میان نهاد‌های حقوقی و قوه قضاییه فراهم می‌آورد، گفت: فناوری با تمام ابعاد کاربردی خود ابزاری حیاتی در تحقق عدالت و بهبود حکمرانی قضایی به شمار می‌رود.
سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی، پاسخی به نیاز واقعی و دیرینه جامعه حقوقی است
همچنین، بهنام حبیب‌زاده مومن، حقوقدان و وکیل دادگستری طی یادداشتی در خصوص سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی، این سامانه را پاسخی به یک نیاز واقعی و دیرینه جامعه حقوقی و از مهم‌ترین تحولات اخیر در حوزه خدمات الکترونیک قضایی دانست.
این حقوقدان و وکیل دادگستری، «صیانت از شان و استقلال وکالت»، «تسریع در رسیدگی و کاهش اطاله دادرسی»، «افزایش شفافیت و نظارت‌پذیری»، «هم‌راستایی با سند تحول قضایی و سیاست‌های کلان نظام» و «بسترسازی برای توسعه عدالت فناورانه برای سایر اشخاص حقوقی» را از جمله نکات برجسته و مزیت‌های سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی برشمرد.
ضرورت تسهیل دسترسی به عدالت و دادخواهی شهروندان در حوزه عمومی
محمدصالح نقره‌کار، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌و‌گو با میزان از جمله اهداف راهبرد توسعه حقوقی و تحول قضایی را تسهیل دسترسی به عدالت و دادخواهی شهروندان در حوزه عمومی عنوان کرد و گفت: شهروندان باید بتوانند در زمان مناسب، با هزینه مناسب و ابزار آسان حق دادخواهی خود را اعمال کنند و شکایت، دادخواست و لایحه خود را به مراجع قضایی تسلیم نمایند و این حق دادخواهی شهروندان به مثابه یک حق اساسی، ریشه در حقوق بنیادین دارد و بازتاب اصل ۳۴ قانون اساسی است.
این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: سامانه‌هایی که زمینه را برای ارتقاء سواد حقوقی، دسترسی شهروندان به دانش حقوقی و مهارت‌ها و دادخواهی‌های حقوقی تسهیل و تسریع می‌کند، اقدامی پسندیده در جهت تحقق حقوق شهروندی است.
وی تصریح کرد: دسترسی سریع، آسان و ارزان به عدالت، زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا شهروندان بتوانند در مواقعی که حقوق آنها تضییع می‌شود، به سرعت و بدون کوچکترین خللی دادخواهی خود را به محکمه اعلام کنند و مرجع قضایی متناسب با اصل ۱۵۶ قانون اساسی و کیفیتی که قانونگذار در زمینه احقاق حق و فصل خصومت برای شهروندان در نظر گرفته، شرایط را برای احیا و استیفای این حقوق فراهم کند.
سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی سبب تسهیل دسترسی دادخواهی می‌شود
نقره‌کار با بیان اینکه باید در نظر داشت سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی جامعه را از وکیل دادگستری بی‌نیاز نمی‌کند، گفت: این سامانه شرایطی را فراهم می‌کند که جامعه با ارتقای دانش و بینش حقوقی خود، دسترسی دادخواهی تسهیل شود و شرایط برای دادخواهی منسجم و درست فراهم شود.
وی با تاکید بر اینکه سامانه خودکاربری دارندگان دانش حقوقی یک مزیت تلقی می‌شود، اظهار کرد: تسهیل این دسترسی را می‌توان به مثابه یک فرصت در جهت ارتقاء سواد حقوقی شهروندان و تحقق‌پذیری عدالت‌خواهی در حوزه عمومی مورد سنجش قرار داد.
حرکت قطار تحول دیجیتال عدلیه در جهت توسعه خودکاربری‌ها برای آحاد جامعه
قطار تحول دیجیتال قوه قضاییه در مسیر توسعه سامانه‌های «خودکاربری» در ایستگاه جامعه حقوقی و وکلا توقف نکرده و از حرکت بازنمانده است؛ چرا که مقصد نهایی آن توسعه خدمات خودکاربری برای آحاد جامعه به‌نحو تدریجی است که بخشی از هدف کلان عدلیه در ایجاد دسترسی مستقیم، سریع و بدون واسطه جامعه به خدمات قضایی و حقوقی است.
۴۰ درصد از درخواست‌های مردم از قوه قضاییه به‌صورت خودکاربری است
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در همین زمینه، ضمن تاکید بر اینکه توسعه خودکاربری‌ها برای مراجعان عادی دستگاه قضا با بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی در حال گسترش و انجام است، گفت: در حال حاضر ۴۰ درصد از درخواست‌های مردم از قوه قضاییه به‌طور غیرحضوری توسط مراجعان ثبت و پیگیری می‌شود.
وی افزود: مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه با بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی به‌دنبال این است تا به‌صورت تدریجی مراجعان عادی و اشخاصی که حتی فاقد دانش حقوقی هستند، امکان این را داشته باشند تا درخواست‌های خود از قوه قضاییه را به‌صورت خودکاربری ثبت و پیگیری نمایند.
ثبت ۶۰ درصد از درخواست‌های صدور گواهی عدم سوءپیشینه به‌صورت خودکاربری
رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه ضمن اشاره به خدماتی که در حال حاضر به‌صورت خودکاربری به مراجعان دستگاه قضا ارائه می‌شود، گفت: بررسی‌ها حاکی از این است که در حال حاضر ۶۰ درصد از درخواست‌های صدور گواهی‌های عدم سوءپیشینه و ۳۰ درصد از ثبت نام‌های ثنا به‌صورت کاملا الکترونیک و خودکاربری انجام می‌شود.
توسعه سامانه‌های «خودکاربری» را می‌توان یکی از دستاورد‌های شاخص قوه قضاییه در مسیر هوشمندسازی عدلیه دانست که با استقبال گسترده جامعه حقوقی و وکلا روبه رو شده است. این سامانه‌ها با فراهم‌سازی امکان دسترسی مستقیم، سریع و بدون واسطه به خدمات قضایی، علاوه بر کاهش مراجعات حضوری و تسهیل فرایند‌های اداری، شفافیت، دقت و صرفه‌جویی در زمان را نیز به همراه دارد و بدون تردید، گسترش تدریجی بستر‌های خودکاربری، نه تنها خدمتی نوین در جهت ارتقای رضایتمندی مراجعان محسوب می‌شود، بلکه نمادی روشن از عزم قوه قضاییه برای تحقق عدالت هوشمند و کارآمد در تراز جمهوری اسلامی ایران است.
انتهای پیام/