به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، نمایش خیابانی «ماجرا‌های آقای رستم» به کارگردانی محسن مسعودی‌فر از نیشابور با حضور هنرمندان دارای معلولیت در هجدهمین جشنواره تئاتر مریوان اجرا شد و با استقبال چشمگیر مخاطبان روبه‌رو شد. این اثر تلفیقی از عناصر شاهنامه‌خوانی و کمدی اجتماعی است که مسیر زندگی رستم را به گونه‌ای طنز و متفکرانه روایت می‌کند و توانمندی هنرمندان دارای معلولیت را به نمایش می‌گذارد. مشروح گفت وگو با «محسن مسعودی‌فر» کارگردان این اثر خیابانی در ادامه می‌آید.
ایده اولیه «ماجرا‌های آقای رستم» شکل گرفت و چرا تصمیم گرفتید نقد یک معضل اجتماعی را با زبان شاهنامه روایت کنید؟
قصه بر محور اتفاقاتی می‌چرخد که مسیر زندگی رستم را تغییر می‌دهد، او دیگر نمی‌خواهد به مبارزه برود و به‌صورت تصادفی وارد مسیر تازه‌ای می‌شود که هنر بازیگری را پیش رویش می‌گذارد. این انتخاب امکان ارائه نقد اجتماعی را با زبانی جذاب و همزمان طنز و جدی فراهم می‌کند و مخاطب می‌تواند با روایت‌های آشنا همراه شود.
ترکیب شاهنامه‌خوانی و فضای خیابانی باعث شد مخاطب هم با طنز و هم با پیام اجتماعی اثر ارتباط برقرار کند و احساس نزدیکی بیشتری با شخصیت‌ها داشته باشد. همچنین موسیقی‌ها و عناصر محلی فرهنگ خراسان و نیشابور را به نمایش گذاشته و پیام نمایش را بدون ساده‌سازی منتقل کرده است.
چرا قالب نمایش خیابانی را برای این اثر انتخاب کردید و چه ویژگی‌هایی از این فضا با محتوای نمایش هم‌راستا بود؟
نمایش خیابانی بستری فراهم می‌کند تا پیام اجتماعی به شکل صریح و بدون واسطه به مردم منتقل شود. این فضا امکان همراهی مخاطب با شخصیت‌ها و داستان را فراهم می‌کند و واکنش آنها به لحظات طنز و جدی ارزشمند است.
همچنین تعامل نقال با بازیگران تقویت شد و مخاطب به صورت مستقیم در جریان داستان قرار گرفت. خیابان و فضاهای عمومی موجب شدند مردم عادی و حرفه‌ای داستان را با هم تجربه کنند و به نوعی فرهنگ‌سازی و آموزش اجتماعی انجام شود. این تجربه نشان داد تئاتر خیابانی قدرت نفوذ بیشتری در جامعه دارد و پیام‌های فرهنگی و اجتماعی را راحت‌تر منتقل می‌کند.
ادغام نقالی با روایت معاصر نمایش را جذاب‌تر کرد
فضای نقالی و شاهنامه‌خوانی به عنوان ستون اصلی نمایش انتخاب شد تا داستان رستم با زبان هنر سنتی روایت شود، اما با رویکردی معاصر که بتواند مخاطب امروز را درگیر کند. اجرای نقال و استفاده از موسیقی و حرکات نمادین باعث شد روایت روان و گیرا باشد و همزمان پیام اجتماعی نمایش با جذابیت بصری و شنیداری منتقل شود.
همچنین عناصر شاهنامه‌ای به گونه‌ای طراحی شدند که هم طنز و هم جدیت داستان را منتقل کنند، بدون اینکه مخاطب از روایت دور شود. این ترکیب توانست هم مخاطب آشنا با فرهنگ سنتی و هم نسل جدید را جذب کند و تجربه‌ای متفاوت از نمایش خیابانی ارائه دهد.
در طراحی میزانسن، حرکت و صدا، چطور میان سنت شاهنامه‌خوانی و بیان معاصر تعادل برقرار کردید؟
برای حفظ تعادل میان سنت و مدرن، میزانسن‌ها و حرکات بازیگران طوری طراحی شد که ارتباط مستقیم با نقال داشته باشد و همزمان بیان معاصر در دیالوگ‌ها و حرکت‌ها دیده شود. صدا و موسیقی با ریتم داستان هماهنگ شد تا لحظات کمدی و جدی به درستی منتقل شود و نمایش هم برای مخاطب سنتی و هم برای مخاطب مدرن قابل درک باشد.
توجه ویژه به جزئیات حرکتی و صوتی باعث شد که روایت از حالت خشک و رسمی خارج شود و حس خیابانی و مردمی بیشتری به اجرا ببخشد. مخاطب توانست با شخصیت‌ها همدلی کند و هر اتفاق داستانی را ملموس‌تر تجربه نماید، چیزی که در تئاتر خیابانی اهمیت ویژه دارد.
حضور هنرمندان دارای معلولیت در این نمایش چه تأثیری بر فرم و محتوای اثر گذاشت؟
حضور این هنرمندان باعث شد اجرای نمایش انرژی و اصالت بیشتری داشته باشد. توانایی‌ها و خلاقیت آنها محدود به نقص جسمی یا ذهنی نیست و هر یک با اجرای حرفه‌ای خود، نقش‌هایشان را به بهترین شکل ایفا کردند. این حضور مستقیم بر محتوای نمایش اثر گذاشت و باعث شد قصه طبیعی‌تر و واقعی‌تر روایت شود.
تمرین و همکاری با این گروه، تجربه‌ای آموزشی و انسانی برای کل تیم بود و تعامل آنها با مخاطب، جذابیت و تنوع بصری و حرکتی نمایش را افزایش داد. حضور این افراد نشان داد که محدودیت‌ها نباید مانع مشارکت و خلاقیت شوند و توانمندی آنها با هیچ بازیگر سالمی قابل مقایسه نیست.
آیا در روند تمرین‌ها، با چالش‌های خاصی در هماهنگی گروهی یا دسترسی به امکانات مواجه شدید؟
تمرین‌ها در فضای آموزشی نیشابور انجام شد و امکانات کافی برای دسترسی و فعالیت هنرمندان وجود داشت. با برنامه‌ریزی دقیق و رویکرد حرفه‌ای، هماهنگی میان اعضای گروه حتی با محدودیت‌های حرکتی یا ذهنی به خوبی برقرار شد. این نظم و آموزش منظم باعث شد که هر چالش به فرصتی برای رشد گروه تبدیل شود و تیم بتواند در اجرای نهایی بهترین عملکرد خود را ارائه دهد.
نقال در این نمایش چگونه تعریف شده و چه ویژگی‌هایی اجرای او را متمایز می‌کند؟
نقال، با بازی خانم «متینا اسلامی» به عنوان ستون اصلی روایت، همزمان با اجرای بازیگران، داستان رستم را به شکلی پویا و زنده بیان کرد. حرکات، صدا و تعامل نقال با مخاطب باعث شد داستان قابل فهم و جذاب باشد و ریتم اجرای خیابانی حفظ شود. توانایی نقال در ترکیب طنز و جدیت، ارتباط میان شخصیت‌ها و مخاطب را تقویت کرد و تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد از شاهنامه‌خوانی ارائه داد.
وضعیت تئاتر خیابانی و نمایش ایرانی در خراسان رضوی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سال‌های اخیر، به ویژه پس از توجه جدی به آموزش، تئاتر خیابانی در خراسان رضوی و به ویژه شهرستان‌ها رشد چشمگیری داشته است. گروه‌های فعال توانسته‌اند اجرا‌های باکیفیت و خلاقانه‌ای ارائه دهند و مخاطب خود را جذب کنند. این روند نشان می‌دهد که ظرفیت بالقوه زیادی برای توسعه تئاتر خیابانی وجود دارد، اما همچنان نیازمند حمایت مالی، معنوی و زیرساختی است تا اثرات مثبت آن پایدار بماند.
آیا حمایت نهادی یا زیرساختی برای تولید چنین آثاری در استان وجود دارد؟
متأسفانه حمایت از گروه‌های تئاتر خیابانی محدود است و اغلب به جشنواره‌ها و رویداد‌های خاص محدود می‌شود. نهاد‌های مرتبط به شکل مستقیم برای تولید و اجرای عمومی آثار خیابانی پشتیبانی نمی‌کنند و این محدودیت‌ها باعث شده بسیاری از گروه‌ها با مشکلات مالی و کمبود امکانات مواجه شوند. تجربه نشان داده که حتی آثار برجسته و برنده جایزه نیز بدون حمایت مناسب، امکان اجرای عمومی گسترده ندارند و این یکی از چالش‌های اصلی تئاتر خیابانی در خراسان است.
چه موانعی در مسیر تولید و اجرای «ماجرای آقای رستم» در استان تجربه کردید؟
در مسیر تولید «ماجرای آقای رستم» با چالش‌های متعددی مواجه شدیم. از محدودیت‌های مالی گرفته تا نبود زیرساخت‌های مناسب برای اجرای عمومی، هر مرحله از کار نیازمند خلاقیت و تلاش مضاعف بود. ایجاد هماهنگی بین اعضای گروه و فراهم کردن امکانات برای تمرین و اجرای گروهی، خصوصاً با حضور هنرمندان دارای معلولیت، یکی از مهم‌ترین موانعی بود که باید به شکلی حرفه‌ای و منظم حل می‌شد تا کیفیت نمایش تحت تأثیر قرار نگیرد.
آیا اجرای عمومی این نمایش در فضاهای شهری مشهد یا شهر‌های دیگر استان ممکن شد؟
با وجود همه محدودیت‌ها، تلاش کردیم نمایش در فضاهای شهری ارائه شود، هرچند تعداد اجرا‌های عمومی محدود بود. این محدودیت‌ها باعث شد تجربه اجرایی گروه کمتر دیده شود، اما همین فرصت‌های محدود باعث شد تا گروه و مخاطبان با تعامل مستقیم، ارزش و تأثیر تئاتر خیابانی را به شکل ملموس تجربه کنند. اهمیت اجرای عمومی در خیابان و پارک‌ها برای فرهنگ‌سازی و ایجاد ارتباط نزدیک با مخاطب، به وضوح در این تجربه احساس شد و ضرورت حمایت نهاد‌های مرتبط بیش از پیش آشکار شد.
چه پیشنهادی برای تقویت حضور هنرمندان دارای معلولیت در تئاتر استان دارید؟
برای تقویت حضور این هنرمندان، باید برنامه‌های آموزشی منظم و هدفمند تعریف شود، نه اینکه تنها به برگزاری ورکشاپ یا کارگاه محدود شود. آموزش تخصصی از نظر سواد تئوری بازیگری و تمرین عملی، شناخت سبک‌ها، متد‌ها و روش‌های مختلف اجرای تئاتر، اساس رشد هنرمندان است. فراهم کردن فرصت‌های برابر برای تمرین، اجرا و دیده شدن، اعم از جشنواره‌ها و اجرا‌های عمومی در استان، باعث می‌شود این گروه‌ها توانایی‌های خود را به شکل کامل نشان دهند و مشارکت فعال و مساوی در صحنه‌های مختلف داشته باشند.
جشنواره مریوان چه ویژگی‌هایی دارد که آن را برای نمایش خیابانی مناسب می‌کند؟
جشنواره مریوان با استقبال گسترده مردمی و فضایی صمیمی، امکان ارتباط مستقیم گروه‌های نمایشی با مخاطبان را فراهم می‌کند. برخلاف جشنواره‌هایی که تمرکز صرف بر داوران یا دبیرخانه است، این جشنواره تعامل میان هنرمندان و مردم را در اولویت قرار می‌دهد. این همراهی، شور و شوق مخاطب و مسئولیت‌پذیری تیم اجرایی باعث می‌شود فضای جشنواره برای اجرای خیابانی بسیار مناسب باشد و انگیزه و انرژی مضاعفی به گروه‌های نمایش بدهد.
بازخورد مخاطبان مریوان نسبت به نمایش شما چگونه بود؟ آیا با مخاطبان دیگر جشنواره‌ها تفاوتی داشت؟
مخاطبان جشنواره مریوان، به دلیل تجربه و آشنایی قبلی با تئاتر خیابانی، واکنش‌های بسیار مثبت و فعال نشان دادند. در طول اجرا با تشویق‌ها، همراهی و مشارکت خود، نمایش را زنده نگه داشتند و حس همدلی با شخصیت‌ها ایجاد کردند. این تفاوت بارز با جشنواره‌هایی بود که مردم شناخت کافی از تئاتر خیابانی نداشتند و کمتر با اجرا تعامل می‌کردند. مشاهده این همراهی مستقیم، انگیزه و انرژی مضاعفی به گروه نمایش داد و ارتباط هنرمند و مخاطب را به سطحی ملموس و مؤثر رساند.
اگر بخواهید یک ویژگی از جشنواره مریوان را به دیگر کارگردانان توصیه کنید، چه خواهد بود؟
یکی از ویژگی‌های برجسته جشنواره مریوان، یکپارچگی و همکاری صمیمانه مسئولین، دبیرخانه و تیم اجرایی است. در این فضا، هیچ فاصله‌ای میان مسئول و اجراکننده دیده نمی‌شود و همه به شکل مشترک برای موفقیت اجراها تلاش می‌کنند. این مسئولیت‌پذیری جمعی، نظم و تلاش هماهنگ باعث رشد جشنواره و افزایش جذابیت آن برای کارگردانان و هنرمندان می‌شود و تجربه‌ای بسیار مثبت از همکاری و مدیریت حرفه‌ای را به نمایش می‌گذارد.
وضعیت تئاتر خیابانی و نمایش ایرانی در خراسان رضوی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تئاتر خیابانی و نمایش ایرانی در خراسان رضوی در سال‌های اخیر تحولات قابل توجهی را تجربه کرده‌اند. با جدی گرفتن آموزش‌های تخصصی و برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های حرفه‌ای در شهرستان‌ها، به خصوص در نیشابور، شاهد رشد کیفی و کمی این نوع تئاتر هستیم. گروه‌های محلی توانسته‌اند با خلاقیت و بهره‌گیری از عناصر فرهنگی و موسیقایی منطقه، آثار جذاب و قابل اعتنایی تولید کنند. حضور هنرمندان دارای معلولیت نیز نشان می‌دهد که این حوزه ظرفیت پذیرش تنوع و توانمندی‌های مختلف را دارد و هر اثری که با برنامه‌ریزی و پشتکار ساخته شود، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در جشنواره‌ها و میان مخاطبان پیدا کند. واقعیت این است که رشد تئاتر خیابانی در خراسان نه تنها به افزایش مهارت‌های اجرایی گروه‌ها کمک کرده بلکه باعث شده نگاه مردم به هنر خیابانی تغییر کند و آن را جدی‌تر بگیرند.
آیا حمایت نهادی یا زیرساختی برای تولید چنین آثاری در استان وجود دارد؟
متأسفانه حمایت‌های نهادی و زیرساختی در استان برای تولید آثار خیابانی هنوز محدود است و اغلب گروه‌ها برای تأمین بودجه، تجهیزات و امکانات لازم با مشکل مواجه هستند. در بسیاری موارد، تنها فرصت حمایت از گروه‌ها از طریق حضور در جشنواره‌ها و دریافت کمک‌های مالی کوچک میسر می‌شود، و بدون این حمایت‌ها اجرای عمومی آثار خیابانی تقریبا غیرممکن است. این محدودیت‌ها باعث می‌شوند گروه‌ها مجبور شوند خودشان به دنبال منابع باشند، که زمان و انرژی زیادی از آنها می‌گیرد. با وجود این مشکلات، هنرمندان با انگیزه و خلاقیت بالا توانسته‌اند آثار قابل قبولی تولید کنند، اما نیاز است نگاه ویژه‌ای به تئاتر خیابانی، چه از نظر مالی و چه معنوی، وجود داشته باشد تا این نوع هنر مظلوم بتواند به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند.
چه موانعی در مسیر تولید و اجرای «ماجرای آقای رستم» در استان تجربه کردید؟
مسیر تولید و اجرای «ماجرای آقای رستم» با چالش‌های متعددی همراه بود. از محدودیت‌های مالی و نبود حمایت‌های دولتی گرفته تا مسائل دسترسی به فضاهای مناسب برای تمرین و اجرا، هر یک از این مشکلات تیم را مجبور کرد راه‌حل‌های خلاقانه‌ای پیدا کند. با وجود این سختی‌ها، گروه توانست با همبستگی و پشتکار خود، تمرین‌های منظم و آموزش‌های حرفه‌ای را ادامه دهد و هر عضو تیم با وجود محدودیت‌ها توانمندی‌های خود را به بهترین شکل نشان دهد. این تجربه نشان داد که سختی‌ها نه تنها مانع رشد نیستند، بلکه باعث ایجاد خلاقیت و افزایش انگیزه گروه می‌شوند و در نهایت اثری تولید شد که هم از لحاظ فرم و هم محتوا توانست توجه مخاطبان و داوران را جلب کند.
آیا اجرای عمومی این نمایش در فضاهای شهری مشهد یا شهر‌های دیگر استان ممکن شد؟
با وجود اینکه تئاتر خیابانی در ایران هنوز حمایت‌های کافی دریافت نمی‌کند، گروه توانست اجرای عمومی اثر را در برخی فضاهای شهری استان برگزار کند. این اجراها در پارک‌ها و فضاهای عمومی باعث شد مردم مستقیم با نمایش ارتباط برقرار کنند و واکنش‌های آنها به عنوان بهترین بازخورد برای گروه محسوب شود. حضور هنرمندان دارای معلولیت در این اجراها نیز جذابیت خاصی به نمایش می‌داد و نشان می‌داد که همه افراد، با هر توانمندی، می‌توانند در عرصه تئاتر حضور فعال داشته باشند. این تجربه همچنین نشان داد که اجرای عمومی نه تنها به دیده شدن آثار کمک می‌کند، بلکه فرهنگ‌سازی و آشنایی مردم با تئاتر خیابانی را نیز تقویت می‌کند و باعث می‌شود هنرمندان انگیزه بیشتری برای تولید آثار آینده داشته باشند.
انتهای پیام/