یوسف رشیدی، آلودگی هوا کلانشهرها را از نتایج توسعه نامتوازن فعالیت‌های اقتصادی و عدم ملاحظه جوانب محیط زیستی آن‌ها دانست و ضمن تشریح عوامل موثر بر آلودگی هوا اظهار کرد: هرچند بشر در ابتدا فکر می‌کرد که توان خود پالایی اکوسیستم کره زمین توان خنثی‌سازی هر حجم از آلودگی دارد اما شاید فاجعه‌ای که برای شهر لندن در سال ۱۹۵۲ با تلفات انسانی در حدود ۱۰ هزار نفر روی داد، نخستین زنگ خطر آلودگی هوا را به صدا درآورد.

لزوم قرارگیری کاهش آلودگی هوا در اولویت نهادهای متولی

وی در ادامه گفت: تحقیقات و مطالعات پزشکی سبب شد تا در سال ۲۰۱۲ آژانس بین‌الملل تحقیقات سرطان وابسته به سازمان بهداشت جهانی، دود دیزل را عامل اثرگذار بر سرطان ریه اعلام کند. این آژانس در سال ۲۰۱۳ آلودگی هوا را در زمره ترکیبات سرطان‌زا اعلام کرد بنابراین با توجه به مدارک، مستندات و تحقیقات علمی شاید بتوان گفت که کاهش آلودگی هوا باید در اولویت اقدامات نهادهای متولی باشد چراکه هزینه با هدف کاهش آلودگی هوا یک سرمایه‌گذاری قابل بازگشت است، در صورتی‌که هزینه خرید داروهای درمان سرطان در بیشتر موارد غیرقابل بازگشت است.

رشیدی با بیان اینکه تجربه موفق کشورها در این زمینه می‌تواند به‌صورت الگویی برای شهرهای کشور مورد استفاده قرار گیرد، گفت: سیاهه انتشار آلاینده های هوا در شهر تهران نشان می‌دهد که تردد وسایل نقلیه شامل خودروها، موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه دیزلی نقش قابل توجهی در انتشار آلودگی دارد.

وی افزود: مشابه هر فرآیندی در صورتی‌که ما کاری کنیم نتیجه آن را خواهیم دید و به مثال‌های متعددی در ارتباط با الودگی هوا در این زمینه می‌توان اشاره کرد. به عنوان مثال کاهش بسیار قابل ملاحظه سرب از هوای تهران، کاهش الیاف آزبست و کاهش آلاینده منواکسیدکربن نتیجه اقدامات قبل است اما متاسفانه به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر اقدامات موثری نظیر از رده خارج شدن خودروهای فرسوده کمتر صورت گرفته است.

نوسازی ناوگان حمل و نقل در وضعیت نامناسب

این کارشناس آلودگی هوا ادامه داد: نوسازی و ارتقای ناوگان حمل و نقل عمومی که رکن اصلی کاهش آلودگی هوا است نیز متاسفانه وضعیت مناسبی ندارد. حال پرسش اساسی این است که چگونه با افزایش تعداد خودروها و عدم اجرای راهکارهای کاهش آلودگی هوا می‌توان شاهد ارتقای کیفیت هوا در شهرها بود؟

وی اضافه کرد: مطالعات و بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد برای کاهش آلودگی هوا به‌خصوص برای آلاینده ذرات معلق افزایش سطح استانداردهای خودروها به‌تنهایی نمی‌تواند راه حل مسایل باشد. به نظر می‌رسد هدف اصلی در بخش حمل و نقل باید بر کاهش تردد خودروها متمرکز شود. به همین منظور لازم است اقدامات یکپارچه و منظمی شامل استقرار کامل دولت الکترونیک، حذف مقررات و دستورالعمل‌های زاید، توسعه گسترده حمل و نقل عمومی و تغییر در روال و رویه‌های سنتی امور صورت گیرد.

رشیدی با تاکید بر لزوم برنامه‌ریزی و انجام اقدامات پیوسته و اثربخش در مقابل پرداختن به تدوین قوانین و مقررات به ظاهر زیبا اما غیرقابل اجرا، پیشنهاداتی را ارائه کرد و گفت: استقرار سیستم گارانتی مادام‌العمر قطعات کنترل آلودگی در خودروها و موتورسیکت‌ها به‌منظور افزایش کارایی معاینه فنی خودروها و ارتقای سیستم معاینه فنی خودروها با بهره‌مندی از اطلاعات ECU و سایر روش‌های مدرن به جای اندازه‌گیری مستقیم آلاینده‌ها از اگزور خودروها از جمله راهکارهایی است که می‌توان در نظر گرفت.

معاون سابق سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در این شرایط نظارت دقیق و مستمر بر آلودگی صنایع بزرگ نظیر نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی بزرگ و نصب سیستم‌های پایش برخط برای قراردادن اطلاعات مرتبط به عموم نیز پیشنهاد می‌شود.

این کارشناس آلودگی هوا با اشاره به لزوم نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی نیز گفت: شهرداری‌های شهرهای بزرگ باید ملزم به توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد و گسترده شوند و از سوی دیگر نحوه نظارت بر آلودگی موتورسیکت‌ها - که در حال حاضر کاملا رها شده است - تعیین تکلیف شود.

وی با اشاره به اهمیت تدوین مقدار انتشار سالیانه آلاینده‌ها به منظور بررسی افزایش یا کاهش تولید آلودگی در شهرهای بزرگ نیز گفت: هرچند در شهرهای کشور غلظت آلاینده‌ها سنجیده می‌شود اما این سنجش تحت تاثیر تولید آلودگی و شرایط هواشناسی است اما عملکرد هر دولت در مهار آلودگی هوا کاملا متناظر با کاهش مقدار تولید آلودگی است که باید در عملکرد دولت‌ها به عنوان یک شاخص مهم در کاهش آلودگی هوا لحاظ شود.

تجربه کرونا، دورکاری و کاهش تردد در شهر

رشیدی توجه ویژه به اقدامات مدیریتی و نرم‌افزاری نظیر دولت الکترونیک با هدف مدیریت تقاضای سفر و کاهش تردد مردم به دستگاه‌های دولتی و خدماتی را نیز از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: پاندمی کرونا ثابت کرد که می‌توان اقدامات اجرایی کشور را با نصف پرسنل وضعیت موجود راهبری کرد یا اینکه بخش قابل توجهی از نیروهای بخش دولتی می‌توانند دورکاری کنند و بدون تردد در شهر امور کشور انجام شود.

وی با بیان اینکه از رده خارج شدن خودروهای فرسوده پیش‌تر با مکانیزم واردات خودرو انجام می‌شد، اظهارکرد: در حال حاضر به نظر می‌رسد که از رده خارج کردن خودروهای فرسوده کمتر شده و بدون برنامه اجرایی است.

رشیدی سپس به اهمیت حساس‌سازی مدیران و مسئولان به مسئله آلودگی هوا از طریق برگزاری همایش‌هایی با حضور متخصصان دانشگاهی نیز اشاره و تاکید کرد: لازم است که مدیران به‌صورت مستمر پیگیر اقدامات اجرایی و کاهش آلودگی هوا باشند و با استفاده از ظرفیت دانشگاه و متخصصان راهکارها و اقدامات موثری را شناسایی کنند.

وی در ادامه با اشاره به قانون هوای پاک گفت: شاید عدم مشارکت موثر متخصصان دانشگاهی در تدوین قوانین و مقررات مرتبط با آلودگی هوا، دلیل مهمی برای عدم تحقق قانون هوای پاک باشد. تا اجرای موفق این قانون نیز راه زیادی باقی مانده است.

رشیدی در پایان با اشاره به نتیجه مطلوب همکاری دانشگاهیان، متخصصان، مسئولان اجرایی و تمام ذینفعان تاکید کرد که همکاری، راهکار مدیریت کیفیت هواست.