استان مرکزی با جاذبه‌هایی چون دهکده تالاب میقان، غار شگفت‌انگیز نخجیر دلیجان و بازار تاریخی اراک، به مقصدی متفاوت برای گردشگران تبدیل شده است، سه‌ضلعی طلایی که هر ضلع آن روایت‌گر زیبایی، اصالت و شگفتی است.
مجموعه‌ای متنوع از جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، مذهبی و صنعتی
استان مرکزی، با ترکیبی از میراث تاریخی، طبیعت بکر، فرهنگ غنی و ظرفیت‌های صنعتی، یکی از مقاصد کمتر شناخته‌شده اما پُرپتانسیل گردشگری در ایران به‌شمار می‌رود.
از غار شگفت‌انگیز چال‌نخجیر در دلیجان گرفته تا بازار تاریخی اراک، از آرامگاه دکتر حسابی در تفرش تا تالاب میقان، این استان مجموعه‌ای متنوع از جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، مذهبی و صنعتی را در خود جای داده است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی استان مرکزی در قلب ایران و دسترسی آسان از شهرهای بزرگ، این منطقه می‌تواند نقش مهمی در توسعه گردشگری داخلی و حتی جذب گردشگران خارجی ایفا کند.
استان مرکزی با موقعیت جغرافیایی ویژه در قلب ایران، مجموعه‌ای از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و صنعتی را در خود جای داده که آن را به یکی از مقاصد بالقوه گردشگری کشور تبدیل کرده است.
این استان با دارا بودن شهرستان‌هایی چون محلات، دلیجان، تفرش، خمین، ساوه و اراک، تنوعی کم‌نظیر از چشم‌اندازهای طبیعی، آثار تاریخی، گلزارهای صنعتی، غارهای آهکی، چشمه‌های آبگرم و بازارهای سنتی را به گردشگران داخلی و خارجی ارائه می‌دهد.
وجود غار نخجیر در دلیجان به عنوان یکی از غارهای آهکی منحصربه‌فرد کشور، گل‌های محلات که آوازه‌ای جهانی در صنعت گل و گیاه دارند، چشمه‌های آبگرم با خواص درمانی، بازار تاریخی اراک با معماری متقارن و اصیل و بقاع متبرکه و بناهای مذهبی در تفرش و خمین، تنها بخشی از ظرفیت‌های گردشگری این استان هستند که در صورت برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند سهم قابل توجهی در توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه ایفا کنند.
با وجود کاهش نسبی ورود گردشگران در سال‌های اخیر به دلیل شرایط خاصی مانند همه‌گیری کرونا، آمارهای موجود نشان می‌دهد که همچنان علاقه‌مندی به بازدید از جاذبه‌های استان مرکزی وجود دارد.
گردشگری استان مرکزی نیازمند تقویت زیرساخت و باور مدیریتی
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی گفت: ۱۰۴ هزار و ۶۲۶ گردشگر داخلی و ۲ هزار و ۷۶۲ گردشگر خارجی سال گذشته از تأسیسات گردشگری استان دیدن کردند.
مسعود فرخی افزود: تعداد بازدیدکنندگان از جاذبه‌های گردشگری استان در سال گذشته به یک میلیون و ۶۰۷ هزار و ۸۴۵ نفر رسید.
وی بیان کرد: روند ورود گردشگران در پنج سال اخیر به استان مرکزی با کاهش همراه بوده است که شرایط خاصی مانند شیوع کرونا و شرایط اقتصادی در این کاهش مؤثر بوده است.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی اضافه کرد: با تغییر در برنامه‌ریزی و صدور مجوزهای گردشگری متناسب با سلایق خاص، می‌توان این روند را بهبود بخشید.
فرخی افزود: شهرستان‌های محلات، اراک، دلیجان و تفرش بیشترین سهم را در جذب گردشگر در استان مرکزی به علت برخورداری از ظرفیت‌های گردشگری داشته‌اند.
وی بیان کرد: نوع گردشگری در استان مرکزی بیشتر فرهنگی و طبیعی است و رفتار گردشگران بر اساس تورهای تعریف‌شده با رعایت کدهای اخلاقی و مهمان‌نوازی همراه است.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی اظهار کرد: شهرستان دلیجان به دلیل وجود صنایع، کارخانجات و جاذبه‌هایی مانند غار نخجیر مقصد گردشگری صنعتی و طبیعی محسوب می‌شود.
فرخی افزود: شهرستان محلات نیز با دارا بودن جاذبه‌هایی همچون سرچشمه زیبای محلات، سرچشمه‌های جوشان آبگرم، باغات و مزارع زیبای گل و نمایشگاه‌های ماهیان زینتی میزبان گردشگران بسیاری به خصوص در حوزه سلامت است.
وی تاکید کرد: بیشترین نوع گردشگری در استان مربوط به حوزه‌های صنعتی، تاریخی، طبیعی و سلامت است.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی گفت: میانگین مدت اقامت گردشگران در استان یک شب است و فصل بهار و پایان تابستان بیشترین زمان سفر گردشگران به استان مرکزی است.
توازن عرضه و تقاضا
فرخی افزود: توسعه زیرساخت‌ها بر اساس توازن عرضه و تقاضا و رعایت استانداردهای موجود امکان‌پذیر است.
وی بیان کرد: در صورت باور به اقتصاد مبتنی بر گردشگری، هر گردشگر خارجی می‌تواند حداقل یک هزار دلار ارزآوری برای جوامع محلی داشته باشد.
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی گفت: در سال‌های اخیر زیرساخت‌هایی مانند آب، برق، گاز و راه‌های دسترسی تا ورودی مجموعه‌های گردشگری با توجه به اعتبارات تخصیص‌یافته توسعه یافته‌اند.
فرخی گفت: ۱۵ هتل در چرخه ارتقای کیفیت خدمات گردشگری قرار گرفته و استانداردسازی شده‌اند و ۱۴ واحد پذیرایی نیز در چرخه ارزیابی برای ارائه خدمات بهتر قرار گرفته‌اند.
وی درباره معرفی جاذبه‌های گردشگری استان بیان کرد: دعوت از اینفلوئنسرهای مشهور «تبلیغگر اجتماعی» برای معرفی استان نیز در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی قرار دارد.
وی درباره چالش حوزه گردشگری استان گفت: عدم اولویت‌دهی به گردشگری در برنامه‌های اجرایی و نبود فرهنگ‌سازی برای جذب گردشگر از چالش‌های این حوزه است.
ظرفیت های گردشگری استان مرکزی مغفول در دل ایران
استان مرکزی با وجود تنوع چشمگیر در جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و صنعتی، هنوز نتوانسته جایگاه شایسته‌ای در نقشه گردشگری کشور به‌دست آورد.
برخی معتقدند که این استان با داشتن مناطقی چون غار چال‌نخجیر، تالاب میقان، شهر گل محلات و آثار باستانی نراق و ساوه، ظرفیت تبدیل‌شدن به یک مقصد گردشگری ملی را دارد، اما ضعف در معرفی، تبلیغات و زیرساخت‌ها مانع تحقق این هدف شده است.
زیرساخت‌های ناکافی، مانعی برای جذب گردشگر
یکی از انتقادهای رایج مردم، نبود زیرساخت‌های مناسب در اطراف جاذبه‌هاست.
بسیاری از مسیرهای دسترسی به مناطق طبیعی مانند آبشار قطره‌باران یا تالاب میقان، فاقد علائم راهنما، روشنایی یا امکانات رفاهی هستند.
همچنین، کمبود اقامتگاه‌های استاندارد، رستوران‌های محلی و سرویس‌های بهداشتی در نزدیکی جاذبه‌ها، تجربه گردشگری را برای مسافران دشوار می‌کند.
تبلیغات ضعیف و نادیده‌گرفتن ظرفیت‌های محلی
مردم محلی و فعالان گردشگری بارها گلایه کرده‌اند که استان مرکزی در رسانه‌های ملی و پلتفرم‌های گردشگری به درستی معرفی نمی‌شود.
جشنواره‌هایی مانند گل محلات یا ظرفیت‌های گردشگری صنعتی در اراک و شازند، کمتر دیده می‌شوند و در نتیجه، گردشگران داخلی و خارجی اغلب از وجود چنین جاذبه‌هایی بی‌اطلاع‌اند.
نبود تورهای تخصصی و راهنمایان حرفه‌ای نیز از دیگر نقاط ضعف این حوزه است.
سخن آخر
توسعه گردشگری در استان مرکزی نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع با مشارکت نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جوامع محلی است و آموزش راهنمایان گردشگری، حمایت از بوم‌گردی، مرمت آثار تاریخی و ایجاد مسیرهای گردشگری هدفمند می‌تواند این استان را از یک منطقه عبوری به مقصدی جذاب تبدیل کند.