به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از فوربز، در سال‌های اخیر، عرصه هوش مصنوعی به مرکز اصلی رقابت ژئوپلیتیکی بین چین و ایالات متحده تبدیل شده و محدودیت‌های صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین نشانه‌ای برجسته از این نبرد فناوری است، دولت آمریکا با هدف جلوگیری از دسترسی چین به تجهیزات حیاتی ساخت تراشه و ابزارهای طراحی نیمه‌هادی‌ها، صادرات این محصولات به چین را محدود کرده؛ موضوعی که شرکت‌هایی همچون NVIDIA و AMD را وادار به کاهش یا قطع همکاری‌های خود با بازار چین کرده است.‌

تکیه بر متن‌باز و نوآوری نرم‌افزاری

چین به‌جای رقابت مستقیم و سریع در حوزه سخت‌افزار پیشرفته، استراتژی تکیه بر توسعه نرم‌افزارهای متن‌باز، الگوریتم‌های بومی و تقویت اکوسیستم داخلی خود را برگزیده است، پروژه‌هایی همچون DeepSeek و مدل‌های زبانی بزرگ همچون نمونه‌های ارائه‌شده توسط علی‌بابا و بایت‌دَنس در سال ۲۰۲۵ توانسته‌اند با بخشی از توان پردازشی و سرمایه کمتر نسبت به رقبای غربی به سطوح بالای عملکرد دست یابند، تا جایی که مدل DeepSeek-R1 در اوایل ۲۰۲۵ نگاه‌ها را به‌سوی چین جلب کرد.‌

شرکت‌های آمریکایی تأمین‌کننده تراشه همچون NVIDIA و AMD، قلب اصلی زیرساخت‌های AI جهان را در اختیار دارند، اما محدودیت‌های صادراتی، شرکت‌های چینی را بر آن داشته با به‌کارگیری تراشه‌های قدیمی‌تر یا روش‌های مهندسی معکوس، خلأهای ایجادشده را جبران کنند. در عین حال دولت چین با تزریق سرمایه هنگفت و بهره‌گیری از سیاست‌های صنعتی کلان، مسیر خودکفایی در تولید برخی انواع تراشه را در پیش گرفته است.‌

این رقابت به‌وضوح وضعیت جدیدی را رقم زده که خطر تقسیم اکوسیستم جهانی هوش مصنوعی به دو قطب اصلی (یکی تحت سیطره آمریکا و دیگری با محوریت چین) به‌طوردائم پررنگ‌تر می‌شود، مدل‌های مطرح ایالات متحده همچون GPT-4 و Claude در قیاس با مدل‌های جدید چین نظیر DeepSeek-R1 یا ابزارهای بومی علی‌بابا، تفاوت‌های عملکردی داشته‌اند؛ اما فاصله در سال گذشته به‌شکل معناداری کاهش یافته است. برای مثال، در ابتدای سال ۲۰۲۴ اختلاف کیفی بین بهترین مدل‌های AI دو کشور بیش از ۱۰۰ امتیاز و در اوایل ۲۰۲۵ کمتر از ۲۵ امتیاز بود.‌

در بخش مراکز داده و سرمایه‌گذاری سخت‌افزاری، برتری قاطع با آمریکاست. شرکت‌هایی همچون آمازون، مایکروسافت و متا سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار صرف توسعه فناوری‌های نو می‌کنند، در حالی که مجموع شرکت‌های چینی حدود یک‌ششم این رقم را سرمایه‌گذاری کرده‌اند. از نظر زیرساخت مراکز داده، این فاصله تا ۱۰ برابر به نفع آمریکا تخمین زده شده است.‌

اما در حوزه نرم‌افزار و اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی، چین با تکیه بر متن‌باز بودن مدل‌ها و عرضه تجاری ارزان، بازار داخلی پررونقی را شکل داده است، قیمت خدمات هوش مصنوعی در چین به علت جنگ قیمتی و عرضه نسخه‌های متن‌باز گاه تا ۹۹ درصد ارزان‌تر از مدل‌های آمریکایی است.‌

جدول مقایسه‌ای عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی (آمریکا – چین ۲۰۲۴–۲۰۲۵)

چالش‌های متن‌باز و فاصله سخت‌افزار

هرچند رویکرد متن‌باز به نوآوری و مشارکت کمک زیادی می‌کند، اما بدون داشتن زیرساخت سخت‌افزاری قدرتمند نمی‌تواند جایگزینی تمام‌عیار برای توسعه مدل‌های پیشرفته محسوب گردد. حتی چین با اتکا بر توسعه نرم‌افزار و اپلیکیشن‌های بومی، برای رقابت جدی در هوش مصنوعی مرزی، باید فاصله پردازشی خود با آمریکا را کاهش دهد و بر چالش‌هایی همچون ادغام داده‌ها و کمبود تراشه غلبه کند.‌

به‌رغم محدودیت‌ها، چین ظرف دو سال گذشته موفق شد اختلاف عملکرد کیفی مدل‌های برجسته هوش مصنوعی خود با آمریکا را به کمترین سطح دهه اخیر برساند. چین با تقویت سرمایه‌گذاری داخلی، ایجاد اکوسیستم نرم‌افزاری نوآور و تشویق به متن‌باز بودن، در مسیر کاهش وابستگی به فناوری غرب گام برداشته است. در سمت مقابل، آمریکا همچنان با اتکا به سرمایه‌گذاری عظیم، دسترسی به پیشرفته‌ترین سخت‌افزارها و حجم پردازش بی‌رقیب، اکوسیستم پرتوان‌تری دارد.‌

اگرچه رقابت سخت‌افزاری به نفع آمریکا باقی مانده، اما چین با زیرکی نرم‌افزاری، ارائه خدمات ارزان و متن‌باز و مشارکت فراگیر در تولید مدل‌های هوش مصنوعی پیشرفته، خود را آماده بازیگری مستقل و تأثیرگذار در اکوسیستم جهانی هوش مصنوعی کرده است. آینده این حوزه به نحوه تطبیق دو بلوک بر مبنای فناوری‌های متن‌باز، رویکردهای حکمرانی و چشم‌انداز سرمایه‌گذاری بستگی دارد.‌

در طول این رقابت، آن‌چه بیش از همه اهمیت دارد، لزوماً برتری فنی مطلق نیست؛ بلکه میزان بهره‌برداری هوشمندانه و سازگار با نیازهای بومی و جهانی از قابلیت‌های نوین هوش مصنوعی است. این روند نوید آینده‌ای چندقطبی و متنوع‌تر برای فناوری هوش مصنوعی جهانی می‌دهد.