به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ در دنیای امروز، اینترنت نه تنها یک ابزار ارتباطی، بلکه شالوده زندگی مدرن و اقتصاد جهانی است. از آموزش و پژوهش گرفته تا تجارت و سرگرمی، اتصال به شبکه جهانی نقشی حیاتی در کیفیت زندگی انسان‌ها ایفا می‌کند. با این حال، دسترسی به اینترنت ــ چه ثابت و چه موبایل ــ در سراسر جهان به شکلی نابرابر توزیع شده است. در حالی‌که بسیاری از کشورهای پیشرفته، اینترنت پرسرعت و ارزان را به شهروندان خود ارائه می‌دهند، در کشورهای درحال‌توسعه یا مناطق دور افتاده، هزینه بالا و سرعت پایین همچنان چالشی بزرگ محسوب می‌شود.
در حوزه اینترنت موبایل نیز این شکاف به‌وضوح دیده می‌شود؛ جایی که در برخی کشورها یک گیگابایت داده تنها چند صدم دلار هزینه دارد، اما در نقاطی دیگر، همین میزان دسترسی می‌تواند چند ده دلار تمام شود. چنین اختلافی نشان می‌دهد که زیرساخت‌های مخابراتی، سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و حتی شرایط جغرافیایی تا چه اندازه می‌توانند بر تجربه کاربران از اینترنت تأثیر بگذارند.
بازار مخابرات ایالات متحده
بازار جهانی مخابرات در سال ۲۰۲۴ با رشدی ۳/۳ درصدی به ۱/۱۸ تریلیون دلار رسید. و این در حالی است که بازار مخابرات ایالات متحده یکی از بزرگ‌ترین و رقابتی‌ترین بازارهای جهان است. سیاست‌های قیمتی در این کشور هم تحت تأثیر نیروهای بازار و هم نهادهای نظارتی مانند کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) و کمیسیون تجارت فدرال (FTC) قرار دارد. تغییرات اخیر عمدتاً به دلیل پیشرفت فناوری‌های موبایل، گذار به نسل پنجم ارتباطات یا ۵G افزایش چشمگیر استفاده از داده و ادغام شرکت‌های بزرگ مخابراتی رخ داده است.
براساس گزارش شرکت «موردور اینتلیجنس»، ارزش بازار مخابرات آمریکا در سال ۲۰۲۴ به ۴۴۳/۱۲ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۹ با نرخ رشد متوسط سالانه ۳/۶۷ درصد به ۵۳۰/۶۱ میلیارد دلار افزایش یابد.
اپراتورهای بزرگ آمریکایی مانند AT&T، ورایزورن، یواس سلولار و تی-موبایل طیف گسترده‌ای از طرح‌ها را ارائه می‌دهند. در برخی مناطق، اینترنت پرسرعت — از جمله خدمات فیبر نوری — در دسترس است که با سرعت‌ها و قیمت‌های متنوع عرضه می‌شود.
هزینه خدمات موبایل در آمریکا بسته به شرکت ارائه‌دهنده، نوع طرح و منطقه متفاوت است. هزینه معمول یک طرح استاندارد موبایل در آمریکا بین ۳۰ تا ۷۰ دلار در ماه است.
اتحادیه اروپا و مقابله با انحصار
در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، تعرفه‌های مخابراتی به طور سنتی در سطح کمیسیون اروپا تنظیم می‌شود تا استانداردهای یکسان و محیطی رقابتی میان اعضا حفظ شود.
در بیشتر کشورهای اروپایی، اپراتورها طرح‌های نامحدود با اینترنت پرسرعت نسل چهارم و پنجم را با تعرفه‌های ثابت ماهانه ارائه می‌دهند. از سال ۲۰۱۷ و با اجرای مقررات «Roam Like at Home»، هزینه‌های رومینگ در سراسر اتحادیه اروپا آزاد شد؛ به این معنا که کاربران می‌توانند تماس بگیرند، پیام ارسال کنند و از اینترنت همراه خود در تمام کشورهای اتحادیه با همان تعرفه کشور مبدا و بدون پرداخت هزینه اضافی استفاده کنند.
هزینه اینترنت پهن‌باند در اروپا بسته به منطقه متفاوت است. در کشورهای پرجمعیت مانند آلمان و فرانسه، خدمات پهن‌باند معمولاً ارزان‌تر است، اما در مناطق روستایی، قیمت‌ها به دلیل هزینه بالای توسعه زیرساخت افزایش می‌یابد.
یکی از محورهای اصلی سیاست اتحادیه اروپا جلوگیری از انحصارطلبی است. اتحادیه با دقت، ادغام و خرید شرکت‌های بزرگ را رصد می‌کند تا از کاهش رقابت و افزایش قیمت‌ها جلوگیری شود. یکی از نمونه‌ها، بررسی ادغام پیشنهادی میان تله‌کام ایتالیا و ویوندی در سال ۲۰۱۶ بود که نگرانی‌هایی درباره کاهش رقابت بازار ایجاد کرد.
کدام کشور بیشترین کنترل دولتی را روی اپراتورهای مخابراتی دارد؟
رویکرد چین در قیمت‌گذاری خدمات مخابراتی، عمدتاً تحت تأثیر کنترل دولتی و مقیاس بزرگ اقتصاد این کشور است. نظارت دولت بر اپراتورهای مخابراتی، اجرای سیاست‌های متمرکز را ممکن کرده است؛ سیاست‌هایی که هدفشان تحول دیجیتال کشور و تضمین دسترسی همگانی به اینترنت است.
چین در تلاش است تا به پیشگام جهانی در فناوری و نوآوری تبدیل شود. از دستاوردهای اخیر آن می‌توان به رشد سریع ارتباطات موبایل و بین‌المللی اشاره کرد. بسته‌های داده و مکالمه از محبوبیت بالایی میان کاربران چینی برخوردارند و توسعه زیرساخت نسل پنجم با سرعت در حال پیشرفت است. همچنین، دولت یارانه‌هایی برای تشویق استفاده از اینترنت همراه ارائه می‌دهد.
میانگین هزینه داده موبایل در چین حدود ۲۰ صدم تا ۳۰ صدم دلار به ازای هر گیگابایت است. طرح‌های نامحدود معمولاً بین ۱۲ تا ۲۰ دلار در ماه قیمت دارند.
هزینه ۱ گیگابایت داده موبایل در ۲۳۷ کشور
فهرستی جهانی از هزینه‌های داده موبایل. میانگین هزینه یک گیگابایت از بیش از پنج هزار و ۶۰۰ طرح داده موبایل در سراسر جهان محاسبه شده است.
گران‌ترین‌های جهان برای خرید یک گیگابایت اینترنت موبایل
در این بخش، نگاهی دقیق‌تر به پنج کشور با بیشترین و کمترین هزینه برای خرید یک گیگابایت داده موبایل می‌اندازیم.
پنج کشور با بالاترین میانگین هزینه برای هر یک گیگابایت داده موبایل عبارتند از:
زیمبابوه (۴۳/۷۵ دلار)، جزایر فالکلند (۴۰/۵۸ دلار)، سنت هلنا (۴۰/۱۳ دلار)، سودان جنوبی (۲۳/۷۰ دلار) و توکلاو (۱۷/۲۴ دلار).
شباهت میان این پنج کشور هم چشمگیر و هم آشکار است: سه مورد از پنج کشور در ناحیه صحرای آفریقای جنوبی قرار دارند و سه مورد نیز کشورهای جزیره‌ای هستند. صحرای آفریقای جنوبی چهارمین منطقه گران‌قیمت جهان از نظر هزینه داده موبایل به شمار می‌رود و کشورهای جزیره‌ای نیز معمولاً در میان گران‌ترین‌ها قرار دارند.
ارزان‌ترین‌های جهان برای خرید یک گیگابایت اینترنت موبایل
۴ کشور با پایین‌ترین میانگین هزینه برای یک گیگابایت داده موبایل عبارتند از:
ایتالیا
ده‌ها ارائه‌دهنده اینترنت محبوب در ایتالیا به طور جمعی برخی از ارزان‌ترین بسته‌های داده در جهان را عرضه می‌کنند. شبکه نسل پنجم اکنون در حدود ۹۵ درصد جمعیت در دسترس است و نسل چهارم نیز به‌طور فراگیر موجود است. قیمت هر یک گیگابایت اینترنت موبایل در ایتالیا ۹ صدم دلار است.
فیجی
فیجی با وجود اینکه کشوری جزیره‌ای و دورافتاده است، ۲ شبکه موبایل دارد که هر دو پوشش نسل چهارم و در حال توسعه نسل پنجم را در سراسر جزیره فراهم می‌کنند و مجموعه گسترده‌ای از بسته‌های داده حجیم ارائه می‌دهند. قیمت هر یک گیگابایت اینترنت موبایل در فیجی ۹ صدم دلار است.
سان مارینو
همسایه کوچک ایتالیا نخستین دولت اروپایی بود که شبکه نسل پنجم را — توسط اپراتور ایتالیایی با نام تیم— راه‌اندازی کرد. سان مارینو از پوشش صددرصدی نسل پنجم بهره‌مند است. قیمت هر یک گیگابایت اینترنت موبایل در سان مارینو ۱۰ صدم دلار است.
کامبوج
کامبوج از نظر پوشش اینترنت به‌ویژه اینترنت موبایل، وضعیت نسبتاً خوبی دارد. شبکه‌های ۳G و ۴G در شهرهای اصلی و مناطق پرجمعیت گسترده هستند و زیرساخت ۵G نیز به‌تدریج در حال توسعه است. این کشور جزو ارزان‌ترین اینترنت موبایل در جهان قرار دارد و قیمت هر گیگابایت داده تقریباً ۱۲ صدم دلار است، که آن را در میان ۱۰ کشور با کمترین هزینه اینترنت موبایل در سال ۲۰۲۵ قرار می‌دهد.
برخلاف گروه گران، در این ۴ کشور فقط یکی جزیره‌ای است و هیچ‌کدام در صحرای آفریقای جنوبی قرار ندارند. ایتالیا ارزان‌ترین اینترنت موبایل در اروپای غربی را ارائه می‌دهد و هم‌زمان زیرساخت اینترنتی سان‌مارینو را نیز پشتیبانی می‌کند. اسرائیل پیشتاز جهانی در توسعه شبکه‌های نسل پنجم است و همچنان در صدر فهرست جهانی از نظر ارزانی داده قرار دارد.
جایگاه ایران
ایران در بین ۲۳۷ کشور جهان در رده ۱۲۷ قرار دارد.
الگوهای چهارگانه کشورها
پژوهشگران چهار الگوی اصلی برای توضیح تفاوت قیمت داده موبایل در جهان شناسایی کرده‌اند. البته بسیاری از کشورها ترکیبی از ۲ یا چند مورد از این الگوها را دارند:
زیرساخت عالی: کشورهایی با شبکه‌های نسل چهارم پایدار یا نسل پنجم گسترده معمولاً در انتهای ارزان جدول قرار می‌گیرند. دلیل آن این است که طرح‌های اینترنتی در این کشورها معمولاً داده‌های بسیار بیشتری از میانگین جهانی ارائه می‌دهند؛ گاهی صدها گیگابایت یا حتی نامحدود و در نتیجه، هزینه هر گیگابایت بسیار پایین است.
اتکای سنگین: کشورهایی که اینترنت ثابت (پهن‌باند) در آن‌ها کم یا ناموجود است، به‌شدت به داده موبایل متکی هستند. در چنین کشورهایی، اینترنت موبایل وسیله اصلی اتصال مردم است و با وجود بازار اشباع و رقابت بالا بین اپراتورها، قیمت‌ها به‌ویژه با توجه به درآمد پایین مردم، بسیار ارزان است.
مصرف اندک: در برخی کشورها، هرچند اینترنت موبایل در دسترس و پرکاربرد است، اما به‌دلیل زیرساخت‌های ضعیف یا پرظرفیت، الگوی مصرف محدود رواج دارد. در این کشورها، سیم‌کارت‌ها معمولاً ارزان اما با بسته‌های بسیار کوچک (مثلاً ۲ تا پنج مگابایت با مهلت یک‌روزه) فروخته می‌شوند. اگر این مقادیر کوچک را به ازای هر گیگابایت محاسبه کنیم، این کشورها در انتهای گران جدول قرار می‌گیرند.
اقتصاد ثروتمند: کشورهای ثروتمند معمولاً زیرساخت ارتباطی خوبی دارند و بازارشان نسبتاً سالم است. از آنجا که مردم توان پرداخت بالاتری دارند و نگهداری شبکه‌ها نیز پرهزینه‌تر است، تا زمانی که در دسته «زیرساخت عالی» (یعنی نامحدود بودن داده) قرار نگیرند، قیمت اینترنتشان معمولاً نزدیک به میانگین جهانی است.
کشورهایی که بیشترین و کمترین بهبود را داشته‌اند
در این بخش نگاهی داریم به کشورهایی که از سال ۲۰۱۹ (آغاز این مطالعه) بیشترین یا کمترین کاهش قیمت اینترنت موبایل را تجربه کرده‌اند.
اعداد منفی نشانه بهبود هستند؛ مثلاً عدد منفی ۹۹/۱۷ یعنی هزینه هر گیگابایت از سال ۲۰۱۹ حدود ۹۹ درصد کاهش یافته است. در مقابل، اعداد مثبت به معنای افزایش قیمتند.
پنج کشور با بیشترین بهبود:
در فاصله ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، کشورهایی که میزان داده عرضه شده را چند برابر کرده‌اند، اما هزینه‌ها را ثابت نگه داشته‌اند، بیشترین بهبود را نشان داده‌اند؛ همه پنج کشور نخست بیش از ۹۷ درصد٪ کاهش قیمت در هر گیگابایت داشته‌اند.
پنج کشور با کمترین بهبود:
در مقابل، تنها چند کشور افزایش قیمت داده را تجربه کرده‌اند؛ هرکدام با دلایل خاص خود، مانند جنگ داخلی سوریه یا نوسانات شدید نرخ ارز نسبت به دلار آمریکا.
مقایسه منطقه‌ای
در ادامه، میانگین هزینه‌ها در ۱۳ منطقه جهانی و وضعیت کنونی هر منطقه از نظر اینترنت موبایل بررسی می‌شود:
۱. شمال آفریقا
پنج کشور از هفت کشور منطقه در نیمه ارزان جدول قرار دارند. ارزان‌ترین کشور صحرای غربی (۵۸ صدم دلار) و گران‌ترین، موریتانی (۱/۳۲ دلار) است. همه کشورها ارزان‌تر از میانگین جهانی ۲/۵۹ دلار هستند.
میانگین منطقه: ۸۶ صدم دلار و ارزان‌ترین منطقه جهان
۲. آسیا (به‌جز خاور نزدیک)
کامبوج و پاکستان با ۱۲ صدم دلار و پس از آن هند با ۱۶ صدم دلار ارزان‌ترینند. فقط سه کشور آسیایی بالاتر از میانگین جهانی‌اند: ژاپن، قلمرو اقیانوس هند بریتانیا و کره جنوبی.
میانگین منطقه: ۱/۱۰ دلار
۳. اروپای شرقی
مولداوی (۲۸ صدم دلار) ارزان‌ترین و جمهوری چک (۲/۱۲ دلار) گران‌ترین است.
میانگین منطقه: ۱/۲۷ دلار
۴. آمریکای مرکزی
نیکاراگوئه (۵۵ صدم دلار) ارزان‌ترین و بلیز (۲/۹۲ دلار) گران‌ترین کشور منطقه است.
میانگین منطقه: ۱/۵۰ دلار
۵. کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)
قرقیزستان (۱۷ صدم دلار) ارزان‌ترین کشور منطقه و ترکمنستان (۱۱/۴۲ دلار) گران‌ترین است.
میانگین منطقه: ۱/۸۰ دلار
۶. کشورهای بالتیک
استونی (۱/۱۵ دلار) ارزان‌ترین و لتونی (۳/۲۱ دلار) تنها کشور بالاتر از میانگین جهانی است.
میانگین منطقه: ۱/۸۷ دلار
۷. اروپای غربی
ایتالیا (۹ صدم دلار) ارزان‌ترین کشور اروپای غربی و دومین کشور ارزان جهان است. پس از آن سان‌مارینو (۱۰ صدم دلار)، فرانسه (۲۰ صدم دلار) و موناکو (۴۲ صدم دلار). بریتانیا با ۶۲ صدم دلار هشتمین کشور ارزان منطقه است.
میانگین منطقه: ۲/۰۸ دلار
۸. کارائیب
تفاوت قیمت‌ها بسیار زیاد است؛ جزایر کِیمن با ۸/۳۹ دلار گران‌ترین و هائیتی با ۲۲ صدم دلار ارزان‌ترین کشور منطقه است.
میانگین منطقه: ۲/۱۵ دلار
۹. خاور نزدیک
اسرائیل (۲ صدم دلار) ارزان‌ترین در منطقه و جهان است. پس از آن ترکیه (۴۴ صدم دلار)، کویت (۵۲ صدم دلار) و سوریه (۶۷ صدم دلار) قرار دارند. گران‌ترین کشور، یمن است (۱۵/۶۸ دلار).
میانگین منطقه: ۲/۴۲ دلار
۱۰. صحرای آفریقای جنوبی
مالاوی (۳۸ صدم دلار) ارزان‌ترین کشور منطقه است، اما زیمبابوه (۴۳/۷۵ دلار) گران‌ترین کشور جهان در این منطقه قرار دارد.
میانگین منطقه: ۳/۳۱ دلار
۱۱. اقیانوسیه
فیجی (۹ صدم دلار) ارزان‌ترین کشور منطقه و سومین کشور ارزان جهان است. توکلاو (۱۷/۲۴ دلار) گران‌ترین، و نیوزیلند با ۵/۸۹ دلار در رتبه هجدهم منطقه قرار دارد.
میانگین منطقه: ۳/۷۲ دلار
۱۲. آمریکای جنوبی
کلمبیا (۲۰ صدم دلار) ارزان‌ترین و جزایر فالکلند (۴۰/۵۸ دلار) گران‌ترین کشور منطقه است.
میانگین منطقه: ۳/۷۴ دلار
۱۳. آمریکای شمالی
در همه چهار کشور منطقه، هزینه اینترنت بالاتر از میانگین جهانی است. برمودا ارزان‌ترین (۳/۴۲ دلار) و ایالات متحده گران‌ترین (۶ دلار) است.
میانگین منطقه: ۴/۵۹ دلار — گران‌ترین منطقه جهان
انتهای پیام/