سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سمیه خاتونی؛ کتاب «سینمای ناصر تقوایی» تألیف سعید عقیقی و رضا غیاث، در ۳۷۷ صفحه توسط انتشارات گیلگمش در پاییز ۱۴۰۰ منتشر شده است. این کتاب تحلیلی جامع از فیلم‌ها و شیوه کار ناصر تقوایی، فیلم‌ساز مؤلف و صاحب‌سبک سینمای ایران ارائه می‌دهد. موضوع اصلی کتاب، بررسی ساختار روایت، میزانسن، فیلمنامه و مفهوم اقتباس در آثار تقوایی است و نویسندگان کوشیده‌اند با نگاهی تحلیلی و تطبیقی، جایگاه او را در میان سینماگران اندیشمند ایران روشن کنند.
عقیقی و غیاث در مقدمه کتاب تأکید کرده‌اند که در بررسی همه‌جانبه آثار ناصر تقوایی، به همان جزئیاتی پرداخته‌اند که خود او با وسواس و نظمی خاص در کارش گنجانده است. این دقت ساختاری باعث شده کتاب نه صرفاً یک پژوهش نظری، بلکه نوعی کارگاه تحلیلی در باب میزانسن، اقتباس، روایت و کارگردانی باشد.
همچنین نویسندگان کتاب را به سه بخش اصلی تقسیم کرده‌اند: چهار فصل «فراسوی اقتباس»، «فیلم‌های مستند»، «دایی‌جان ناپلئون» و «کشتی یونانی» به قلم سعید عقیقی نوشته شده و فصول مربوط به «آرامش در حضور دیگران»، «صادق کُرده»، «نفرین»، «ای ایران» و «کاغذ بی‌خط» را رضا غیاث نگاشته است. دو بخش مهم کتاب، یعنی تحلیل ناخدا خورشید و رهایی، به‌صورت مشترک تألیف شده‌اند؛ ساختاری که از چندصدایی و تنوع نگاه در تحلیل حکایت دارد.
سعید عقیقی، یکی از نویسندگان کتاب، درباره ایده، ساختار و اهمیت این کتاب به ایبنا گفت: آثار ناصر تقوایی را باید سر کلاس‌ها با مشاهده و نگه داشتن تصویرها تدریس کرد. مطالعه کادر به کادر فیلم‌های او از طریق سینما امکان‌پذیر است.
عقیقی در ادامه بیان کرد: جنبه اجتماعی فیلم‌های تقوایی و ساختار مدرن فیلم‌های او با بحران فکری، اقتصادی و روانی انسان معاصر ایرانی پیوندی عمیق دارد. مشخصاً آرامش در حضور دیگران، دایی جان ناپلئون و کاعذ بی‌خط بخشی از شناسنامه انسان ایرانی معاصر است.
این نویسنده و منتقد سینما افزود: مخاطب این کتاب دوستداران سینما هستند. هرکسی که بخواهد فیلم‌ها را از منظر ساختار مطالعه کند. هر چند برای فیلمنامه‌نویسان و اهالی سینما هم می‌تواند مفید باشد.
عقیقی در انتها توضیح داد: بسیاری از ویژگی‌ها، مثل نقد تاریخ‌گرا و فضای فرهنگی، دولتی و مطبوعاتی پیرامون فیلم‌های تقوایی را از متن کنار گذاشتیم تا جنبه اریجینال کتاب حفظ شود. به نظرم کتاب طوری تقسیم‌بندی شده که کتاب در چاپ‌های بعدی تغییر کم‌تری بکند.اما می‌توان مباحثی مثل نقش زن در نفرین و رویکرد سیاسی- اجتماعی را در متن گسترده‌تر کرد.
گفتنی است بخش مربوط به «اقتباس در سینمای ناصر تقوایی» جایگاهی ویژه دارد. نویسندگان، با دقتی مثال‌زدنی، فرایند انتقال اثر ادبی به زبان تصویر را بررسی کرده و نشان داده‌اند که تقوایی هرگز به دام بازسازی ساده متن نمی‌افتد، بلکه از دل ادبیات جهانی تازه می‌سازد. جایی که فیلم از مرز معادل‌سازی صرف عبور کرده و به قلمرو اندیشه فیلم‌ساز پا می‌گذارد.