به گزارش خبرگزاری ایمنا، شاهرخ رامین عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در جلسه علنی امروز گزارش این کمیسیون درباره «بررسی عملکرد دستگاه‌های متولی در اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی» را به شرح زیر قرائت کرد.
«میانگین مصرف کالری در دهه‌های اخیر به‌ویژه از دهه ۹۰ کاهش قابل توجهی داشته و تحت فشار هزینه‌های زندگی، خانوارها مصرف کالاهای خوراکی و آشامیدنی را کاهش داده‌اند. این امر اثرات منفی بر سلامت عمومی و حتی آموزش کودکان گذاشته و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود.
حذف ارز ترجیحی از کالاهای اساسی در سال ١٤٠١ که می‌توانست بر مصرف غذا و میزان کالری دریافتی (۲۳۵۰ کیلو کالری در روز تأثیر بگذارد، منجر به اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی از اواخر همان سال شد. این طرح پس از تصویب در هیئت وزیران ادامه یافته است. کمیسیون اجتماعی نیز با بررسی مبانی قانونی عملکرد دستگاه‌ها و چالش‌های اجرایی و پیشنهادات اصلاحی گزارش اجرای این طرح را به شرح ذیل به استحضار مردم شریف ایران و نمایندگان مجلس اسلامی می‌رساند.
طرح کالابرگ الکترونیکی بر پایه چندین مبنای قانونی استوار است. بند ٦ سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی این بند بر بسط عدالت اجتماعی کاهش فاصله طبقاتی با هدفمندسازی یارانه‌ها و رفع تبعیض‌های ناروا در بهره‌مندی از منابع عمومی تأکید دارد، همچنین طبق ماده ۳۱ برنامه هفتم پیشرفت دولت مجاز شده با طراحی نظام تأمین اجتماعی چندلایه برپایه آزمون وسع فقر مطلق را کاهش داده و با شناسایی دهک‌های کم‌درآمد تا دهک هفتم بسته‌های معیشتی شامل کالابرگ الکترونیکی را به خانوارها ارائه کند. از سویی دیگر در بودجه سال ١٤٠١ به دولت اجازه داده شد تا از طریق کالابرگ الکترونیکی به نحوی اقدام کند که افراد بتوانند کالاهای اساسی را به نرخ پایان شهریور ۱٤۰۰ و در سقف سهمیه تعیین شده تهیه کنند. این موضوع در بودجه‌های سال‌های بعد به اشکال دیگری ادامه یافته است.
مصوبه هیئت وزیران مورخ ۱۴۰۳/۱۱/۲۱ برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی با اجازه مقام معظم رهبری برای حمایت از معیشت خانوارها در چارچوب ماده ۳۱ برنامه هفتم را تأیید کرده است.
هدف اصلی طرح کالابرگ الکترونیکی حمایت از معیشت خانوارها و توزیع عادلانه منابع بر اساس دهک درآمدی و سطح نیازمندی است که به‌عنوان ابتکاری برای جبران کاهش رفاه ناشی از تغییرات یارانه‌ای و حمایت مستقیم خانوارها طراحی شده است. کالابرگ الکترونیکی نوعی یارانه شبه نقدی است که جایگزین یارانه‌های غیرمستقیم شده و با افزایش دقت اصابت و کارایی یارانه‌ها به بهبود تغذیه و مصرف کالری کمک می‌کند.
این رویکرد نشان دهنده دغدغه سیاست‌گذاران برای ارتقای عدالت در توزیع یارانه‌ها و تأمین امنیت غذایی است. تجربه جهانی و مقایسه اجرای طرح‌های مشابه در کشورهای دیگر از جمله برنامه کوپن غذایی (SNAP) در آمریکا یارانه برنج در اندونزی و حمایت نقدی مشروط در برزیل کلمبیا و آفریقای جنوبی نتایج مثبتی در کاهش فقر و بهبود امنیت غذایی به همراه داشته است در ایران نیز طرح کالابرگ ابتدا شامل سه دهک اول درآمدی بود که به تدریج به پنج و سپس هفت دهک گسترش پیدا کرد، افزایش مشارکت سه دهک اول و بهبود نسبی مصرف کالری در سال ۱۴۰۲ نشان دهنده اصابت قابل قبول یارانه به گروه‌های کم‌درآمد است.
در اجرای طرح نسبت به تخصیص اعتبار به کد ملی سرپرست و خرید با هر یک از کارت‌های بانکی مربوط به سرپرست خانوار و حذف الزام‌آورده نقدی خانوار اقدام شده است و این اعتبار تخصیصی، بعد از پایان مرحله اول طرح قابلیت ذخیره یافت. اقلام یازده‌گانه طرح شامل گروه لبنیات (شیر، پنیر، ماست)، پروتئین (تخم مرغ، گوشت سفید (مرغ)، گوشت قرمز (منجمد گوساله)، خواربار ماکارونی، برنج، قند و شکر، حبوبات روغن مایع است که از سوی انستیتو تغدیه ایران تعیین شده است. در حال حاضر تعداد فروشگاه‌های فعال خرد و زنجیره‌ای به تفکیک استان در مجموع ۲۵۲، ۱۰۰ فروشگاه است. مبلغ تخصیص یافته نیز برای سه دهک اول ۵۰۰ هزار تومان و برای چهار دهک دیگر ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر می‌باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد این طرح با دو دسته چالش تأمین مالی و چالش‌های اجرایی روبه‌رو بوده است. اصلی‌ترین چالش طرح ناپایداری منابع برای یارانه تشویقی است. منابع به‌طور عمومی به‌موقع در اختیار شرکت متولی اجرا قرار نمی‌گیرد و این مسئله چالش‌هایی را متوجه سایر ذی‌نفعان می‌کند، به‌عنوان مثال تأخیر در تأمین مالی، تسویه فروشگاه‌های مشارکت کننده در طرح را عقب می‌اندازد و فروشگاه‌ها در حساب خود نسبت به شرکت متولی بستانکار می‌شوند.
در حالی که فروشگاه برای تأمین کالا برای فروش نیاز به سرمایه در گردش دارد. از آنجایی که طرح در طول دو سال گذشته به اجرا درآمده حقی را برای گروه‌های هدف ایجاد کرده است، بنابراین استمرار آن نیازمند منابع پایدار مالی است، زیرا اجرای هر مرحله طرح بالغ‌بر ۲۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.