خبرگزاری آنا- علی رحمانی: مسیر پیچیده و ناگهانی تحولات سوریه به عنوان یکی از بزرگترین کشور‌های حوزه مشرق عربی به ویژه پس از سقوط نظام سابق این کشور، هر مخاطب و ناظر آگاهی را به تأمل در فعل و انفعالات جاری میان گروه‌های سیاسی رقیب و جریان‌های اثرگذار فکری در این کشور مهم منطقه‌ای وامی‌دارد؛ چراکه تجزیه دردناک و روند اجرای بی سر و صدای طرح موسوم به «خاورمیانه بزرگ» در این کشور پهناور علاوه بر این که می‌تواند اثرات سوئی در نسبت برخی قومیت‌های موجود در منطقه غرب آسیا (نظیر کردها) با سیاست داشته باشد؛ شامل اثرات بلند‌مدت و شاید جبران ناپذیری روی مهمترین مسئله خاورمیانه و جهان اسلام یعنی آزادسازی فلسطین اشغالی و قدس شریف خواهد بود. از همین رو خبرنگار آنا در گفت‌وگویی کوتاه با «احمد زارعان» کارشناس مسائل غرب آسیا، به بررسی ابعاد گوناگون و حساس حوادث جاری در سوریه پرداخته‌ایم.
آنا: این روز‌ها چه روند‌های امنیتی و نظامی در سوریه مشاهده می‌شود و نقش بازیگران خارجی مانند اسرائیل، ترکیه و آمریکا در این تحولات چگونه است؟
زارعان در این باره گفت: در حال حاضر چند روند مهم را در سوریه داریم که یکی شامل توافق امنیتی حکومت جولانی با رژیم صهیونیستی است که روندی بسیار خطرناک است؛ از این جهت که ممکن است باعث شود سوریه به توافق ابراهیم بپیوندد و به سمت عادی‌سازی روابط خود با این رژیم پیش برود. البته پیامد‌های این مسئله بسیار خطرناک است چراکه براساس توافق امنیتی احتمالی بین دمشق و تل‌آیو، حکومت جولانی قصد اعطای امتیازات زیادی از جمله پذیرش حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی و پذیرش حضور و استقرار نیرو‌های نظامی صهیونیست را دارد؛ به ویژه مناطق استراتژیکی مثل جبل‌الشیخ، غیرنظامی‌سازی مناطق جنوبی سوریه به ویژه استان سویدا و مواردی از این دست که به نوعی باعث تغییرات ژئوپلتیکی در منطقه خواهد شد از دیگر موارد توافق احتمالی خواهد بود. به نظر می‌رسد که مهمترین روند نظامی-امنیتی در سوریه این توافق امنیتی است.
کارشناس مسائل غرب آسیا ادامه داد: روند دیگر درگیری‌های حکومت جولانی با اقلیت‌های موجود در سوریه به ویژه اقلیت کرد و به صورت مشخص نیرو‌های سوریه دموکراتیک (قسد) است که تا کنون فراز و فرود‌هایی داشته است. البته درگیری‌های دیگری هم بین حکومت جولانی با دروزی‌ها در استان سویدا و علوی‌ها در ساحل سوریه رخ داده است که شرایط را در این کشور دشوار کرده است. البته در این میان، بازیگران خارجی تلاش می‌کنند تا با استفاده از ظرفیت اقلیت‌ها حوزه نفوذ خودشان را در سوریه تقویت کنند و به ویژه رژیم‌صهیونیستی تلاش می‌کند با اتکا به اقلیت دروزی مسائل امنیتی خودش را حل و فصل کند که این مسئله طبیعتاً باعث وخیم‌تر شدن اوضاع در سوریه خواهد شد.
زارعان از تلاش جولانی برای نظام سازی در سوریه به عنوان روند سوم یاد کرد و گفت برگزاری انتخابات پارلمانی سوریه در روز‌های گذشته نشان داد که حکومت فعلی نمی‌تواند همه گروه‌های قومی، مذهبی و گرایش‌های سیاسی موجود در این کشور را با توجه به این ساز و کار انتخاباتی نمایندگی کند، زیرا به نوعی مردم از این انتخابات کنار گذاشته شدند؛ چون این انتخابات اولاً غیرمستقیم بود و مردم مشارکتی در انتخابات نداشتند. ثانیاً از ۲۱۰ کرسی موجود در پارلمان، ۷۰ کرسی به صورت مستقیم توسط شخص جولانی انتخاب شد و ثالثاً در آن ۱۴۰ کرسی باقی مانده هم کالج‌های انتخاباتی نمایندگان را انتخاب کردند حال آنکه این کالج‌هت خودشان هم منتخب هیأت عالی انتخابات (منصوب شده از طرف جولانی) بودند. پس در واقع آن ۱۴۰ نفر هم به صورت غیرمستقیم توسط جولانی انتخاب شده بودند.
زارعان در جمع‌بندی این مبحث افزود: بنابراین این مجلس نمی‌تواند همه اقلیت‌ها، گروه‌های قومی و مذهبی و گرایش‌های سیاسی-فکری را نمایندگی کند و اگر این مجلس بخواهد برای قانون‌گذاری و ریل‌گذاری برای آینده سوریه اقدام کند با توجه به رویکرد و گرایش نمایندگان منتخب جولانی، نمی‌تواند یک گفتمان ملی در سوریه ایجاد کند و سوریه در آینده دچار چالش‌های بسیار جدی خواهد شد.
آنا: توافق‌های اخیر میان دمشق و نیرو‌های محلی مانند قسد چه پیامد‌هایی برای ثبات سیاسی داخلی سوریه دارد و چه موانع و چالش‌هایی پیش‌روی این روند است؟
کارشناس مسائل غرب آسیا در پاسخ به این سوال گفت: سران حکومت جولانی در چند مرحله جلساتی را با آقای «مظلوم عبدی» فرمانده نظامی قسد، برگزار کردند با این هدف که نیرو‌های کرد در روند سیاسی سوریه مشارکت داده شوند. اما علی‌رغم مذاکراتی که صورت گرفته و دیدار‌هایی که در سطح عالی بین مقامات کرد و مقامات حکومت جولانی برگزار شده است، هر از چندگاهی درگیری‌هایی بین نیرو‌های کرد و حکومت جولانی رخ می‌دهد به نحوی که در هفته‌های گذشته هم شاهد درگیری‌هایی بین کردها و نیرو‌های حکومت جولانی بودیم؛ اگرچه الان این درگیری‌ها فروکش کرده، اما هر لحظه ممکن است دوباره از سر گرفته شود. علتش هم این است که کردها بعد از سال ۲۰۱۱ م به یکسری دستاورد‌هایی دست پیدا کرده‌اند و توانسته‌اند مناطق نسبتاً خودمختاری را در شمال سوریه ایجاد کنند و به دنبال حفظ این دستاورد‌ها هستند. اما حکومت جولانی به نیابت از ترکیه حاضر نیست که این امتیاز‌ها را به رسمیت بشناسد و اجازه نمی‌دهدا یک منطقه خودمختار در شمال و شمال‌شرق سوریه با محوریت کردها شکل بگیرد. البته ترکیه هم هر از چند گاهی به صورت مستقیم کرد‌های سوریه را زیر ضربه‌های نظامی خود قرار می‌دهند و این چالشی که وجود دارد به مثابه یک استخوان لای زخم در روند‌های سیاسی-امنیتی سوریه کنونی عمل می‌کند؛ به این معنا که تا زمانی ترکیه و حکومت جولانی حاضر نباشند به کرد‌های سوریه امتیاز و آنها را در روند سیاسی مشارکت بدهند؛ این درگیری‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
آنا: فعالیت‌های نظامی-سیاسی اسرائیل و سایر بازیگران خارجی چگونه می‌تواند توازن قوا و روابط منطقه‌ای را در سوریه و خاورمیانه تحت تأثیر قرار دهد؟
زارعان در پاسخ به این سوال با تأکید بر اظهارات قبلی گفت: بازیگران منطقه‌ای به ویژه رژیم‌صهیونیستی، ترکیه، عربستان سعودی، امارات و قطر و امثالهم تلاش می‌کنند سوریه را به حوزه نفوذ خود تبدیل کنند و الان این کشور به محل تلاقی سیاست‌ها و راهبرد‌های بازیگران منطقه‌ای تبدیل شده به نحوی که برخی از این سیاست‌ها و راهبرد‌ها مقابل هم قرار گرفته‌اند. ترک‌ها می‌خواهند سوریه را به حوزه نفوذ خود تبدیل کنند و در مقابل رژیم صهیونیستی نمی‌خواهد سوریه چنین وضعیتی داشته باشد، چون می‌داند اگر سوریه تحت نفوذ ترکیه قرار بگیرد و به حیاط خلوت این کشور تبدیل شود، عملاً قدرت آنکارا در منطقه افزایش پیدا خواهد کرد و ترکیه به همسایه رژیم صهیونیستی تبدیل خواهد شد که این مسئله برای تل آویو قابل قبول نیست. به همین دلیل، شاهد وقوع یکسری درگیری‌های نظامی بین ترکیه و رژیم صهیونیستی هستیم و می‌بینیم که رژیم صهیونیستی مناطق و اماکنی را که نیرو‌های ترکیه قصد انتخاب آنها به عنوان پایگاه‌های نظامی خودشان را دارند هدف قرار می‌دهد. از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی به دنبال این است که از ژئوپلتیک سوریه برای اعمال فشار بر ژئوپلتیک محور مقاومت استفاده کند و از این طریق، به لبنان و عراق به عنوان دو کشوری که گروه‌های مقاومت در آنها حضور دارند؛ فشار بیاورد.
کارشناس مسائل غرب آسیا در جمع‌بندی بحث گفت: به همین دلیل، یکسری سیاست‌های ارضی و مرزی تهاجمی را در پیش گرفته و طرح کریدور داوود را دنبال می‌کند تا بتواند یک اتصال سرزمینی با اقلیم کردستان عراق و اقلیم کردی سوریه برقرار کند که به هر حال این رویکرد، چالش‌های ژئوپلتیکی جدی را در منطقه ایجاد خواهد کرد؛ بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت که شرایط در سوریه به گونه‌ای است که بی‌ثباتی موجود در این کشور باعث بی‌ثباتی منطقه خواهد شد؛ کما این که شاهد این هستیم که عراقی‌ها و لبنانی‌ها از بی‌ثباتی‌های ریشه‌دار در این کشور بسیار نگران هستند. به هر حال ما هم می‌دانیم که تروریسم در سوریه از زمان حضور داعش و القاعده در این کشور لانه‌گزینی کرده و از سوی دیگر بسیاری از حاکمان فعلی سوریه ارتباطات دیرینه و ریشه‌داری با عناصر القاعده و داعش دارند. این وضعیت به همراه کاهش اقتدار دولت مرکزی و افزایش مناطقی که از حوزه قدرت حکومت جولانی خارج هستند؛ می‌تواند منجر به بازخیزی تروریسم در سوریه و تهدید کشور‌های همسایه توسط آن شود. ضمن این که رژیم صهیونیستی و آمریکا هم از این سناریو بدشان نمی‌آید که تروریست‌ها قدرت پیدا کنند و بتوانند بر عراق و لبنان فشار بیاورند تا فشار آنها در نهایت متوجه محور مقاومت شود. این رویکرد غیرسازنده و به نوعی آشوب‌گرانه آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در منطقه و به ویژه در سوریه می‌تواند تهدیدات امنیتی گسترده‌ای را برای کشور‌های منطقه ایجاد کند.
انتهای پیام/