به گزارش خبرگزاری آنا، در آغاز سخنانش، مخبر دزفولی با قدردانی از برگزارکنندگان همایش، هدف از چنین گردهمایی‌ها را بازخوانی حافظه تمدنی ایران دانست و گفت: ما ملتی هستیم که ریشه‌های هویتی‌مان در علم، اندیشه و اخلاق است. در ایران، علم هرگز صرفاً ابزار دانایی نبوده؛ بلکه بنیان تمدن، ارزش‌ها و انسانیت بوده است.
وی به دوران پیش از اسلام اشاره کرد و گفت: دانشگاه جندی‌شاپور در سده سوم میلادی، زمانی که اروپا در تاریکی فکری غرق بود، چون خورشیدی درخشان در جهان علم می‌درخشید. این مرکز نه‌تنها در پزشکی، بلکه در فلسفه، ریاضیات و علوم پایه نیز پیشرو بود. نظام استاد–شاگردی، پرداخت شهریه، اعطای کمک‌هزینه و، مهم‌تر از همه، بی‌طرفی در برابر نژاد، زبان و مذهب، جندی‌شاپور را به نخستین شهر دانشگاهی جهان تبدیل کرد.
رئیس فرهنگستان علوم همچنین از ثبت جهانی دانشگاه جندی شاپور خبر داد: بر اساس پژوهش‌های ارائه‌شده به یونسکو، دانشگاه جندی شاپور با قدمتی بیش از ۱۷۵۰ سال به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه جهان به ثبت رسیده است. این افتخار، گواهی بر نقش تاریخی ایران در بنیان‌گذاری نهادهای آموزشی جهانی است.
مخبر دزفولی با رد تصور رایج از ورود اسلام به ایران از طریق اجبار، گفت: اسلام با جنگ و زور وارد ایران نشد. جامعه ایران در پایان دوران ساسانی، فرسوده از نظام طبقاتی سخت‌گیر بود. اسلام با پیام عدالت، توحید و علم، پاسخی به نیاز فکری و اجتماعی مردم بود. به گفته شهید مطهری، مردم ایران اسلام را با آغوش باز پذیرفتند، چرا که آن را مکتبی الهی و آزادکننده یافتند.
وی افزود: ایران پس از پذیرش اسلام، نه‌تنها هویت تمدنی خود را حفظ کرد، بلکه روح ایرانی را در بدنه تمدن اسلامی دمید. در نتیجه، تمدن اسلامی در دو کانون بزرگ – بغداد و اندلس – شکوفا شد و دانشمندان ایرانی‌تبار، ستون‌های آن را ساختند.
عصر طلایی تمدن اسلامی: جایگاه بی‌بدیل ایرانیان
رئیس فرهنگستان علوم با مرور قرون سوم تا ششم هجری، بیان کرد: در این دوران، بیت‌الحکمه بغداد با چهارصد هزار جلد کتاب و کتابخانه فاطمیون قاهره با یک میلیون جلد اثر، بزرگ‌ترین مراکز علمی جهان بودند. ترجمه متون یونانی، هندی و ایرانی، زمینه‌ساز شکوفایی علمی شد.
وی نام چهره‌هایی چون ابن‌سینا، فارابی، بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین شیرازی را یاد کرد و گفت: این اندیشمندان، با نگاهی عقل‌گرا و توحیدی، علم را در خدمت تعالی انسان قرار دادند. آثارشان هنوز در دانشگاه‌های معتبر جهان تدریس می‌شود. اگر سهم ایرانیان از تمدن اسلامی حذف شود، زیباترین، عمیق‌ترین و انسانی‌ترین بخش آن از میان خواهد رفت.
با اشاره به یورش مغولان و افول نسبی تمدن اسلامی، مخبر دزفولی گفت: حتی در آن دوران تاریک، چراغ علم در ایران خاموش نشد. خواجه نصیر و سعدی، نمادهای ادامه‌داری حافظه علمی ایران بودند.
اما وی هشدار داد: علم مدرن پس از رنسانس، گرچه پیشرفت‌های ابزاری چشمگیری داشت، اما به‌تدریج از اخلاق و معنویت جدا شد. امروز، تمدن تکنولوژیک غرب، علی‌رغم ظاهر پیشرفته‌اش، در بسیاری از موارد به ابزاری برای سلطه، جنگ و نابودی تبدیل شده است.
ایران معاصر: احیای علم در چارچوب انقلاب اسلامی
دکتر مخبر دزفولی با اشاره به تحولات پس از انقلاب اسلامی، گفت: انقلاب اسلامی، فراتر از یک تحول سیاسی، احیایی از هویت علمی و فرهنگی ملت ایران بود. اگر پیش از انقلاب سهم ایران در تولید علم جهانی ناچیز بود، امروز جمهوری اسلامی دو درصد از تولیدات علمی جهان را در اختیار دارد – رقمی قابل‌توجه با توجه به بودجه تحقیق و توسعه‌ای کمتر از نیم درصد تولید ناخالص داخلی.
وی به آمارهای کنونی اشاره کرد: امروز بیش از ۴۰۰ دانشگاه جامع، سه میلیون دانشجو و ده‌هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال هستند. ایران در حوزه‌های سلول‌های بنیادی، نانوفناوری، داروسازی پیشرفته، هوافضا و فناوری دفاعی دستاوردهای چشمگیری داشته است.
با نقل گفت‌وگویی با یکی از متخصصان ایرانی در ناسا، وی گفت: او گفت: اگر توان علمی و دفاعی امروز ایران وجود نداشت، دشمنان این ملت کشور را نابود می‌کردند. این جمله نشان می‌دهد که علم و فناوری، امروز سپر امنیت ملی ماست.
چالش‌های پیشرو: از مقاله تا محصول
رئیس فرهنگستان علوم ضمن تقدیر از تلاش‌های دانشمندان، به چالش‌های ساختاری اشاره کرد: ما در مدیریت علم، پشتیبانی مالی و هماهنگی میان دانشگاه، صنعت و جامعه هنوز ضعف‌هایی داریم. علم نباید در حد مقاله باقی بماند؛ باید به فناوری، محصول و رفاه مردم تبدیل شود.
وی افزود: در کشورهای پیشرفته، هزینه تحقیق و توسعه بین ۲ تا ۵ درصد تولید ناخالص داخلی است، در حالی که ما هنوز به نیم درصد هم نرسیده‌ایم. با این حال، روحیه جهادی و خلاقیت دانشمندان ایرانی، این منابع محدود را چندبرابر کرده است.
در پایان، مخبر دزفولی با اشاره به تعبیر ایران قوی از زبان رهبر معظم انقلاب، گفت: ایران قوی یک شعار نیست؛ بلکه هدفی تمدنی است. ما می‌توانیم به آن دست یابیم، مشروط بر اینکه بر محور علم، اخلاق، همبستگی و انسانیت حرکت کنیم. علم در نگاه ما فقط ساینس نیست؛ علوم انسانی نیز بخش جدایی‌ناپذیر تمدن هستند.
وی تأکید کرد: تمدن ایرانی–اسلامی همواره جهانی، گفت‌وگو‌محور و انسان‌محور بوده است. امروز نیز اگر بتوانیم علم را با ارزش‌های هویتی و اخلاقی خود پیوند دهیم، نه‌تنها به ایران قوی دست خواهیم یافت، بلکه الگویی برای تمدن نوین انسانی خواهیم شد.
در پایان سخنانش، رئیس فرهنگستان علوم گفت: از جندی‌شاپور تا انقلاب اسلامی، ایران همواره علم را با معنویت و اخلاق آمیخته است. ادامه این مسیر، آینده‌ای درخشان برای ایران رقم خواهد زد.
انتهای پیام/