به گزارش ایرنا، قلعه‌ای باستانی و پر رمز و راز به نام «قزلر» در دل کوه‌های سر به فلک کشیده و دشت‌های وسیع شهرستان جاجرم قرار دارد.
این قلعه تاریخی که در روستای جغدی واقع شده نه تنها یک اثر باستانی ارزشمند است بلکه داستان‌های فراوانی از تاریخ کهن ایران را در خود نهفته دارد به گونه ای که به محض نزدیک شدن به قلعه، حس عجیبی ما را در بر می‌گیرد.
احساس می‌کنیم که قلعه قزلر تنها یک بنا نیست؛ بلکه یک روح زنده است که در دل خود تاریخ را نگه داشته است.
اینجا مکانی است که می‌توانیم با قدم گذاشتن در آن، به دنیای گذشته سفر کنیم.
در میان دیوارهای این قلعه، گویی صدای خنده‌ها و آوازهای گذشته به گوش می‌رسد.
تصور کنید که روزگاری مردان و زنان این دیار در کنار هم جمع می‌شدند، مشغول گفت و گو و تبادل نظر درباره مسائل روز بودند.
آیا عشق‌ها و دوستی‌ها در اینجا شکل گرفته‌اند؟
آیا تصمیمات مهم تاریخی در سایه این دیوارها گرفته شده‌اند؟
سوالاتی که ذهن هر بازدیدکننده‌ای را به خود مشغول می‌کند. هر کدام از ما با خود داستانی داریم که می‌تواند به تاریخ این مکان اضافه شود.
قلعه قزلر یا محل تاجگذاری اشک
برخی پژوهشگران بر این باورند که قلعه قزلر همان آتشکده معروف «آساک» است؛ جایی که اشک، بنیان‌گذار سلسله اشکانی، تاج پادشاهی بر سر نهاد، این ادعا نشان‌دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی این مکان است.
آتشکده‌ها در دوران ساسانیان نقش محوری در زندگی مذهبی و اجتماعی مردم داشتند و قزلر نیز می‌تواند یکی از مراکز مهم مذهبی آن زمان بوده باشد.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌شمالی در این باره می گوید: برخی از پژوهشگران معتقدند که قلعه قزلر می‌تواند همان آتشکده آساک باشد؛ آساک جایی بود که اشک، بنیان‌گذار سلسله اشکانی، تاج پادشاهی را بر سر نهاد.
احمد دیناری می افزاید: این اعتقاد به دلیل موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های معماری این بنا مطرح شده و هنوز تحقیقات بیشتری نیاز است تا به طور قطعی این موضوع تایید شود.
وی با بیان اینکه قلعه قزلر نمادی از فرهنگ و تمدن غنی ایرانی نیز محسوب می‌شود، می گوید: این بنا نشان‌دهنده پیشرفت‌های معماری و هنری در دوران ساسانی است و می‌تواند به عنوان منبعی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ مورد استفاده قرار گیرد
دیناری می گوید: بازدید از این قلعه می‌تواند تجربه‌ای آموزنده و جذاب برای کسانی باشد که به دنبال شناخت بهتر تاریخ و فرهنگ ایران هستند.
معماری قزلر قلعه
قزلر از قلعه های تدافعی شهرستان جاجرم است که بر فراز کوه بلندی در حاشیه شمالی جلگه شقان ساخته شده و بر دشت مجاور اشراف دارد.
پلان قلعه بیضی شکل است و با مصالح سنگ های نتراشیده و ملات گل بر بنیاد صخره ای ساخته شده است، تاریخ ساخت این قلعه به طور دقیق معلوم نیست اما به احتمال فراوان در دوره ساسانی یا قرون میانی اسلامی ایجاد شده است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌شمالی در این باره نیز می گوید: این قلعه دارای ابعاد ۹ در ۱۷ متر و ارتفاع دیواره‌های آن حدود ۹ متر است.
وی می افزاید: ساختار آن با استفاده از مصالح سنگ و ملاط گل انجام شده که نشان‌دهنده مهارت‌های بالای معماری در آن زمان است و همچنین طراحی و ساخت این بنا به خوبی نمایانگر اصول معماری دوره ساسانی است.
دیناری با اشاره به مرمت این بنای تاریخی، می گوید: اکنون برنامه‌هایی برای مرمت و حفاظت از این قلعه داریم و هدف ما حفظ این اثر تاریخی برای نسل‌های آینده و فراهم کردن امکانات مناسب برای بازدیدکنندگان است.
اهمیت قلعه قزلر
قلعه تاریخی قزلر جغدی در شوقان جاجرم، نه تنها یک بنای تاریخی است بلکه یک شناسنامه فرهنگی و هویتی برای مردم این دیار محسوب می‌شود.
یادگار دوران ساسانی، با داستان‌ها و رازهایش، همچنان در انتظار بازدیدکنندگان است تا آنها را به سفری در دل تاریخ بکشاند.
بی‌تردید هر کسی که پا به این قلعه بگذارد، با خود احساسات و خاطراتی را به همراه خواهد داشت که تا سال‌ها در ذهنش باقی خواهد ماند.
این قلعه نه تنها یک یادگار از گذشته است بلکه امیدی برای آینده‌ای روشن‌تر برای نسل‌های آینده ماست.
قلعه تاریخی قزلر به شماره ۲۲۲۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ثبت به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی این بنا و تاثیر آن بر شناخت تاریخ ایران انجام شده است.