به گزارش اقتصادآنلاین، به تازگی وزیر راه و شهرسازی، فرزانه صادق مالواجرد، با تأکید بر دیپلماسی فعال با کشور‌های همسایه و نقش زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از آماده‌سازی قرارداد مشترک ایران و روسیه برای راه‌آهن رشت–آستارا خبر داده است. پروژه‌ای که به عنوان حلقه مفقوده این کریدور بین‌المللی تعریف شده و می‌تواند نقشی اساسی در ترانزیت کالا و مسافر میان روسیه، قفقاز، ایران و خلیج فارس ایفا کند.
این مسیر ریلی از منظر ژئواقتصادی نیز واجد اهمیت ویژه‌ای است؛ پیوند منطقه آزاد انزلی و دیگر مناطق آزاد شمالی با شبکه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی می‌تواند سهم ایران را در زنجیره تأمین شرق–غرب و شمال–جنوب تقویت کند.
با توجه به تحریم‌ها، فشار‌های خارجی و ضرورت یافتن مسیر‌های جایگزین برای ترانزیت، این پروژه هم از منظر اقتصادی داخلی و هم از منظر ژئوپلیتیک دارای اولویت شده است.
مزایای اقتصادی و ترانزیتی
پروژه راه‌آهن رشت–آستارا می‌تواند ظرفیت قابل‌توجهی برای جابه‌جایی کالا و مسافر فراهم آورد؛ بر اساس گزارش‌ها، در سال نخست بهره‌برداری امکان جابه‌جایی تا حدود ۱۰ میلیون تُن بار پیش‌بینی شده است.
در افق‌های بلندمدت‌تر، ظرفیت حمل بار این مسیر ممکن است به حدود ۱۵ میلیون تُن برسد و برای ایران سالانه چندین میلیارد دلار درآمدزایی ارزی محتمل دانسته شده است.
به‌علاوه، کاهش زمان حمل‌ونقل کالا از مسیر‌های دریایی و ترکیبی نیز یکی از مزایای کلیدی است؛ مثلا حمل بار از فنلاند به ایران از مسیر دریایی حدود ۳۳ روز نیاز دارد، اما با اتصال ریلی امکان کاهش به ۱۲ روز وجود دارد.
از منظر منطقه‌ای، استان گیلان و به‌ویژه منطقه مرزی آستارا با این اتصال، می‌توانند به هاب ترانزیت تبدیل شوند و ظرفیت جذب سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های لجستیکی افزایش یابد.
آثار توسعه منطقه‌ای و اشتغال
پروژه راه‌آهن رشت–آستارا تنها جنبه ترانزیتی ندارد؛ بلکه برای گردشگری داخلی و خارجی نیز فرصت‌های تازه‌ای ایجاد می‌کند. موافقان طرح تأکید دارند که دسترسی سریع‌تر ریلی به شمال کشور می‌تواند موجب افزایش سفر‌های گردشگران، رونق خدمات محلی و بهبود زندگی مردم منطقه شود.
در لبه اجتماعی، ایجاد فرصت‌های شغلی مستقیم و غیرمستقیم در فرآیند ساخت، بهره‌برداری و خدمات جانبی این مسیر، از لجستیک گرفته تا اقامت، حمل‌ونقل محلی و گردشگری، قابل توجه است و می‌تواند به حفظ اشتغال در مناطق روستایی و حاشیه‌ای نیز کمک کند.
چالش‌ها و ضرورت پیگیری
اگرچه مزایای بسیاری برای راه‌آهن رشت–آستارا مطرح شده، اما چند نکته لازم است مدنظر قرار گیرد؛ نخست، اعتماد صاحبان بار و کاربران لجستیکی به مسیر ریلی جدید که در سال‌های نخست بهره‌برداری باید جلب شود تا ظرفیت کامل تحقق یابد.
دوم، تحقق فنی پروژه در موعد مقرر، با توجه به پیچیدگی‌های مهندسی، همکاری‌های بین‌المللی و تأمین مالی، از اهمیت راهبردی برخوردار است.
سوم، باید زیرساخت‌های جانبی از جمله ایستگاه‌ها، ترمینال‌های بار، اتصال به بنادر و مناطق آزاد، و نیز خدمات لجستیک و ترانزیت در کنار ریلی آماده شود تا اثرگذاری اقتصادی کامل حاصل گردد.
پروژه راه‌آهن رشت–آستارا در شرایطی که سیاست‌گذاران ایران بر «دیپلماسی راه» و تقویت جایگاه کشور در ترانزیت منطقه‌ای تأکید دارند، می‌تواند نقطه عطفی در اقتصاد زیرساختی کشور باشد. این مسیر، نه تنها توسعه استان گیلان را تسریع می‌کند، بلکه موقعیت ایران را در کریدور شمال–جنوب ارتقا می‌دهد، و امکان تحول در ترانزیت، حمل‌ونقل، گردشگری و منطقه آزاد را فراهم می‌آورد.
با این حال، کلید موفقیت در اجرا، جذب سرمایه‌گذاری، بهره‌برداری بهینه و تعامل موثر با ذی‌نفعان منطقه‌ای و بین‌المللی نهفته است. اگر در این مسیر جدیت ادامه یابد، راه‌آهن رشت–آستارا می‌تواند نمادی از جهش زیرساختی ایران و نقش‌آفرینی فعال در خاورمیانه و فراتر شود.