سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: یکی از کمیاب‌ترین نسخه‌های چاپ نخست نمایشنامه‌های شکسپیر، بار دیگر در دانشگاه دارام به نمایش درآمده است. First Folio که ۲۵ سال پیش از کتابخانه تاریخی اسقف جان کوزین ربوده شده بود، در نمایشگاه «شکسپیر بازیافته» در کتابخانه Palace Green از ۴ آوریل تا ۲ نوامبر در معرض دید عموم قرار گرفته است.
این جلد بخشی از مجموعه‌ای است که در سال ۱۶۲۳ منتشر شد و برای نخستین بار نمایشنامه‌های شکسپیر از جمله Macbeth، Anthony and Cleopatra و The Tempest را در کنار هم گرد آورد؛ مجموعه‌ای که نبود آن شاید بسیاری از این آثار را برای همیشه از تاریخ ادبیات حذف می‌کرد. در آن زمان حدود ۷۵۰ نسخه از فولیوی نخست چاپ شد و امروز تنها ۲۳۵ نسخه از آنها شناخته شده و سالم باقی مانده است.
نسخه دارام در سال ۱۹۹۸ ناپدید شد و ده سال بعد در کتابخانه Folger Shakespeare در واشنگتن دی‌سی کشف شد. کتاب هنگام بازیابی به‌شدت آسیب دیده بود و در نهایت در سال ۲۰۱۰ به دارام بازگشت. همان سال «ریموند اسکات»، فروشنده اشیای عتیقه از شهرستان دارام، به جرم معامله با نسخه مسروقه به هشت سال زندان محکوم شد.
با این حال، آسیب‌های وارد شده به نسخه مسیر تازه‌ای برای مطالعه آن گشود. استوارت هانت، مدیر کتابخانه و مجموعه‌های دانشگاه دارام، می‌گوید: «این فولیوی آسیب‌دیده، اکنون فرصتی بی‌سابقه برای پژوهش ایجاد کرده است. زخم‌هایی که بر صفحه‌های آن مانده، بخش‌هایی از ساختار کتاب را آشکار کرده که پیش از این پنهان بود.»
در نمایشگاه کنونی، بازدیدکنندگان می‌توانند نه تنها متن، بلکه جلد اصلی کتاب را که بدون پوشش محافظ نمایش داده می‌شود، ببینند؛ شیوه‌ای که هدف آن نشان دادن روش صحافی کتاب‌ها در قرن هفدهم است. فناوری‌های نو نیز به کارشناسان اجازه داده‌اند تا یادداشت‌های خطی و طرح‌های پنهان در لایه‌های کاغذ و جلد را آشکار کنند. برای درک بهتر شکل اولیه اثر، نسخه‌های بازسازی‌شده دست‌ساز نیز در کنار اصل کتاب قرار گرفته است.
تونی کینگ، مدیر ارشد حفاظت نسخه‌های دانشگاه، درباره وضعیت فیزیکی اثر توضیح می‌دهد: «هرچند تخریب کتاب فاجعه‌ای فرهنگی بود، اما همین آسیب‌ها امروز ما را به بخش‌هایی از تاریخ آن نزدیک‌تر می‌کند. اکنون می‌توانیم بفهمیم کتاب‌سازان قرن هفدهم چگونه این آثار را می‌آفریدند.»
دانشگاه دارام امیدوار است با این نمایشگاه، فولیوی گمشده بار دیگر جایگاه فرهنگی خود را بازیابد؛ یادآوری عینی از اینکه یک جلد کتاب چگونه می‌تواند بر مسیر ادبیات جهان اثر بگذارد.
منبع: bbc.3april 2025
∎