پژوهش جدیدی نشان میدهد مغز انسان دارای یک سیستم نقشه‌مانند داخلی است که هنگام تسکین درد در نقاط مختلف بدن مانند صورت، بازو یا پا در مناطق متفاوتی از مغز فعال می‌شود. این کشف می‌تواند به توسعه درمان‌های ایمن‌تر و دقیق‌تر برای درد‌های مزمن که وابسته به مواد افیونی نیستند، منجر شود.

محققان دانشگاه سیدنی یک سیستم دقیق شبیه به نقشه درون ساقه مغز (brainstem) شناسایی کرده‌اند که درد را بسته به محل وقوع آن در بدن، به طور متفاوتی تنظیم می‌کند. ساقه مغز به عنوان یک رابط ارتباطی حیاتی بین مغز و نخاع عمل می‌کند و هر سیگنالی که به مغز می‌رود یا از آن خارج می‌شود را هدایت می‌کند. همچنین این بخش تولیدکننده عمده مواد شیمیایی عصبی ضروری برای تفکر، پردازش حسی و بقا است.

این مطالعه که در مجله معتبر Science منتشر شده است، از فناوری پیشرفته تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی ۷ تسلا (۷-Tesla fMRI) یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های اسکن مغز در جهان که در حال حاضر تنها دو دستگاه از آن در استرالیا موجود است برای شناسایی چگونگی تنظیم درد توسط دو منطقه کلیدی در ساقه مغز از طریق اثر پلاسیبو (placebo effect) استفاده کرد.

 لوئیس کرافورد، نویسنده اصلی این مطالعه و پژوهشگر در دانشکده علوم پزشکی و مرکز مغز و ذهن، می‌گوید: این اولین بار است که چنین نقشه دقیق و مفصلی از درد در ساقه مغز انسان مشاهده می‌شود که به ما نشان می‌دهد مغز تسکین درد را برای بخش خاصی از بدن که آن را تجربه می‌کند، تنظیم می‌کند.

این مطالعه بر پایه دهه‌ها کار یکی از نویسندگان کوین کی، معاون رئیس دانشکده علوم پزشکی و مربی دکتر کرافورد، انجام شده است.

چگونگی عملکرد تسکین درد با پلاسیبو

در این آزمایش از ۹۳ داوطلب سالم در برابر گرما در قسمت‌های مختلف بدنشان تست گرفته شد. سپس یک کرم تسکین‌دهنده درد پلاسیبو (دارونما) استفاده شد، در حالی که محققان به طور مخفیانه دما را کاهش می‌دادند تا به شرکت‌کنندگان آموزش دهند که این کرم به طور موثر ناراحتی آنها را کاهش می‌دهد.
آستانه درد هر فرد به طور جداگانه تنظیم شد تا سطح متوسطی از درد ایجاد شود. با استفاده از یک مقیاس خودگزارش‌دهی درد از ۰ (بدون درد) تا ۱۰۰ (شدیدترین درد قابل تصور)، محققان سطح حرارتی بین ۴۰ تا ۵۰ درجه را تعیین کردند که با درک هر شرکت‌کننده از درد متوسط مطابقت داشت.

محرک درد یکسان هم روی ناحیه تحت درمان با پلاسیبو و هم روی یک ناحیه جداگانه بدون درمان برای مقایسه اعمال شد. تا ۶۱ درصد از شرکت‌کنندگان همچنان گزارش دادند که در ناحیه‌ای که کرم پلاسیبو اعمال شده بود درد کمتری احساس می‌کنند که نشان‌دهنده یک پاسخ واقعی پلاسیبو است.

کرافورد می‌گوید: ما دریافتیم که قسمت‌های بالایی ساقه مغز هنگام تسکین درد صورت فعال‌تر بودند، در حالی که مناطق پایینی برای درد بازو یا پا درگیر می‌شدند.

دو منطقه کلیدی ساقه مغز در این فرآیند نقش دارند: ماده خاکستری اطراف مجرای سیلویوس (PAG) و پیاز نخاعی شکمی-روسترال (RVM). این مناطق الگو‌های متمایزی از فعالیت را بسته به جایی که تسکین درد در آن هدایت می‌شد، نشان دادند؛ به طوری که قسمت‌های بالایی PAG و RVM برای درد صورت فعال‌تر بودند، در حالی که قسمت‌های پایینی برای درد بازو یا پا فعال‌تر بودند.

کرافورد توضیح می‌دهد: سیستم طبیعی تسکین درد مغز پیچیده‌تر از چیزی است که فکر می‌کردیم. در اصل این سیستم یک سیستم داخلی برای کنترل درد در مناطق خاص بدن دارد. اینطور نیست که درد را همه‌جا خاموش کند؛ بلکه در یک سیستم بسیار هماهنگ و از نظر کالبدشناسی دقیق عمل می‌کند.

راهی جدید برای هدف‌گیری تسکین درد

درک این که کدام مناطق ساقه مغز به قسمت‌های مختلف بدن مرتبط هستند، ممکن است راه‌های جدیدی برای توسعه درمان‌های غیرتهاجمی باز کند که درد را بدون عوارض جانبی گسترده کاهش می‌دهند.

لوک هندرسون، نویسنده ارشد این مطالعه و استاد دانشکده علوم پزشکی و مرکز مغز و ذهن می‌گوید: اکنون یک نقشه راه داریم که نشان می‌دهد مغز چگونه درد را به روشی سازمان‌یافته از نظر فضایی کنترل می‌کند. این می‌تواند به ما در طراحی درمان‌های موثرتر و شخصی‌شده کمک کند، به ویژه برای افرادی که درد مزمن در یک ناحیه خاص از بدن خود دارند.

این مطالعه همچنین فرضیات دیرینه درباره چگونگی عملکرد تسکین درد با پلاسیبو را به چالش می‌کشد. به گفته کارشناسان، به جای reliance بر سیستم افیونی مغز، بخش متفاوتی از ساقه مغز PAG جانبی (lateral PAG) نه تنها مسئول است بلکه بدون استفاده از مواد افیونی عمل می‌کند و ممکن است در عوض به فعالیت کانابینوئیدی مرتبط باشد.

کرافورد در این باره می‌گوید: تسکین درد مبتنی بر مواد افیونی معمولا مناطق مرکزی مغز را فعال می‌کند و می‌تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد، در حالی که مدار کانابینوئیدی که ما شناسایی کردیم، به نظر می‌رسد در مناطق هدفمندتری از ساقه مغز عمل می‌کند. این از این ایده حمایت می‌کند که کانابینوئید‌ها ممکن است در کنترل درد موضعی و غیرافیونی نقش داشته باشند.

وی در پایان افزود: دانستن این که تسکین درد دقیقا در کجای مغز اتفاق می‌افتد به این معنی است که می‌توانیم آن ناحیه را هدف قرار دهیم یا ارزیابی کنیم که آیا یک دارو در مکان درست عمل می‌کند یا خیر. این می‌تواند به درمان‌های دقیق‌تر برای درد مزمن منجر شود که به مواد افیونی متکی نیستند و دقیقا در جایی کار می‌کنند که مغز انتظار تسکین درد دارد.

انتهای پیام/