مرتضی مکی کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با اظهارات اخیر فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت مبنی بر اینکه تحریم‌های سازمان ملل هنوز برنگشته است و در خصوص پروسه بازگشت این تحریم‌ها که به واسطه فعال شدن اسنپ بک باز خواهند گشت، گفت: روایت‌هایی که از بازگشت تحریم‌ها ارائه می‌شود، متنوع است. ما معتقدیم که عمر عهدنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به پایان رسیده و عملاً اسنپ بک با توجه به اینکه خود اروپایی‌ها از ناقضان بزرگ برجام هستند، شرایط فعال کردن نداشت. در بیانیه‌ای که جمهوری اسلامی و چین و روسیه به مدیرکل آژانس ارائه داده‌اند، هم همین موضوع تصریح شده است.
وی ادامه داد: بخش عمده‌ای از تحریم‌هایی که در قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران وجود داشت، با خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، اعمال شد. حتی تحریم‌های آمریکا هم مشروعیت جهانی نداشتند اما کشورهای دیگر به دلیل تحریم‌های ثانویه که متوجه شرکت‌ها بود، از همکاری با ایران اجتناب می‌کردند.
کشورهای سازمان ملل مجبور به پذیرش تحریم‌ها علیه ایران شده‌اند
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در خصوص نحوه اعمال تحریم‌های سازمان ملل تصریح کرد: شرایط به گونه‌ای شده است که این تحریم‌های اروپایی‌ها و آمریکا به نوعی مشروعیت پیدا کرده و عملاً کشورهای عضو سازمان ملل باید به تحریم‌های علیه ایران احترام بگذارند و در صورت تخطی، عواقب آن را بپذیرند. روایت‌های مختلفی از اجرای قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران وجود دارد و این موضوع بیشتر در فضای روانی تأثیرگذار بوده و بیش از آنچه که قرار است علیه ایران انجام شود، بر بازارها تأثیر گذاشته است.
نهادهای بین‌المللی باید تحریم‌ها را رعایت کنند
این کارشناس سیاست خارجی در رابطه با عدم موافقت FATF با خروج ایران از لیست سیاه و نقشی که فعال شدن مکانیسم ماشه در این زمینه داشته است، عنوان کرد: سازوکار حقوقی که دبیرکل سازمان ملل و دبیرخانه سازمان ملل نسبت به نامه تروئیکای اروپایی در خصوص فعال شدن مکانیسم ماشه اتخاذ کردند، باعث بازگشت تحریم‌ها شده است که این تحریم‌ها تنها منحصر به کشورها نیست و سازمان‌های بین‌المللی را هم شامل می‌شود و باید در همین چهارچوب عمل کنند.
وی افزود: در خصوص FATF، نمی‌دانم چه قاعده حقوقی را دنبال می‌کنند، اما آن‌ها باید نسبت به تحریم‌های علیه ایران محدودیت‌هایی در جهت FATF ایجاد نکنند، زیرا ما با ملاحظاتی مواد توافق‌نامه‌های FATF را پذیرفته‌ایم. طبق نامه‌ای که آقای قالیباف، رئیس مجلس و رییس‌جمهور ابلاغ کردند، ما در خصوص شفاف‌سازی سازوکاری مالی و بانک‌هایمان تا حدودی در چارچوب توافق‌ها عمل می‌کنیم و مطابق با قواعد پیوستن به FATF رفتار خواهیم کرد.
در جهانی زندگی می‌کنیم که قدرت بر قواعد حقوقی و انسانی غالب است
مکی با تاکید بر اینکه آمریکا تلاش می‌کند از هر جهت محدودیت‌های بیشتری علیه ایران اعمال کند، اظهار کرد: ایران با پذیرش FATF خود را متعهد به اجرای توافق‌نامه‌های جهانی می‌بیند و این بر خلاف شعارها و بهانه‌هایی است که آمریکاییها علیه ایران با ادعای تروریسم، نقض حقوق بشر و کمک به گروه‌های تروریستی مطرح می‌کنند. پذیرش FATF از این جهت می‌تواند بهانه‌ها و فشارهایی را که آن‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌کنند، کاهش دهد. اما باید توجه داشت که در جهانی زندگی می‌کنیم که قدرت بر قواعد حقوقی و انسانی غالب است و در این چارچوب نمی‌توان همه رفتارها علیه ایران را با قواعد حقوقی تأیید و ارزیابی کرد.
یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌ها، فعال کردن بازارهای مرزی است
وی با بیان اینکه تحریم کردن کشوری مثل ایران که ۱۵ همسایه دارد، بسیار سخت است، گفت: می‌توانیم بازارهای مرزی را فعال کنیم، این بازارها در چهارچوب گردش‌های مالی تعریف نمی‌شود که آمریکاییها آن را تحت فشارها قرار دهند. آن‌ها نمی توانند در جهت نظارت بر تحریم‌های ایران محدودیت‌هایی را در خصوص معادلات مرزی ایران با همسایگانش ایجاد کنند. یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌ها، فعال کردن بازارهای مرزی است. قواعد حقوقی و گمرکی که می‌تواند دست و پاگیر تجار و حتی فعالیت‌های بین‌المللی ما باشد، به این شیوه برداشته می‌شود تا با سهولت بیشتری مبادلات ایران با همسایگان انجام شود.
مبادله در شرایط تحریم برای هر دو طرف سودمند است
این کارشناس مسائل منطقه‌ای درباره همکاری کشورهای همسایه در شرایط تحریمی، تصریح کرد: این نکته هم نباید نادیده گرفته شود که قطعاً دولت‌های همسایه ایران تحت فشار برای اجرای قوانین تحریمی علیه ایران قرار دارند اما برخی از این کشورها از این شرایط تحریمی بهره‌برداری می‌کنند. برای مثال ترکیه در سال‌های گذشته با وجود تحریم‌ها علیه ایران ارتباطات فعالی داشته است. هرچند این موضوع کمک بزرگی به جمهوری اسلامی ایران در تأمین منابع مالی خود بوده، اما از آن سو هم آن‌ها بهره‌مند شده‌اند.
دیپلماسی استانی می‌تواند مبادلات دلاری را حذف کند
مکی خاطرنشان کرد: فعال کردن بازارهای مرزی می‌تواند هم برای ایران و هم برای طرف‌های همسایه مفید باشد و مانع از تبادلات دلاری میان ایران با کشورهای منطقه شود. بخشی از این تبادلات با دلار صورت نمی‌گیرد تا رصد شود یا محدودیتی برای بانک‌ها و بنگاه‌های اقتصادی ایجاد کند و قطعاً برای طرفین سودآور خواهد بود. اگر این نشست دیپلماسی استانی که در مشهد برگزار شد به‌صورت جدی پیگیری شود، می‌تواند یکی از راه‌هایی باشد که ایران بخشی از نیازهای خود را از مرزهای خود با ۱۵ کشور همسایه تأمین کند.