به گزارش ایرنا، سفر به شهرهای شمالی کشور این روزها با چند واژه گره خورده است، ترافیک‌های طولانی، چادرخوابی و چهره‌ای شلوغ و آشفته در شهرهای ساحلی و گردشگرپذیر مازندران. نشانه‌های آشکار گردشگری انبوه که بسیاری از کارشناسان می‌گویند دیگر زمان عبور از آن رسیده است.
این وضعیت را برخی یک معادله‌ی دو سر باخت می‌دانند؛ مسافران راضی نیستند و جامعه محلی هم نگران. مسافران می‌گویند تمایلی به چنین سفرهایی ندارند، اما ضعف زیرساخت‌ها و قیمت‌های بالای اقامت آن‌ها را وادار می‌کند تا زمین و آسمان را اجاره کنند یا به چادرخوابی روی بیاورند، فقط برای آنکه تجربه‌ی سفر را از دست ندهند. از سوی دیگر، جامعه محلی این سبک سفر را غیرمسئولانه و دور از آداب میهمانی می‌داند.
چندی پیش گزارشی با عنوان «چادرخوابی و خیابان‌خوابی؛ زهر گردشگری غیرمسئولانه در مازندران» منتشر شد. همان گزارش دوباره بحث دیرینه‌ی گرانی اقامت و بی‌برنامگی سفر را زنده کرد. بسیاری از مخاطبان ایرنا در بخش نظرات، قیمت‌های افسارگسیخته‌ی خانه‌مسافرها را عامل اصلی وضعیت کنونی دانستند و خواهان نظارت بودند. یکی از مسافران در ساحل رامسر نوشته بود: «با دو بچه، نمی‌توانم شبی چهار میلیون برای یک خانه بدهم. همین چادر هم برای ما سفره است، هم سقف.»
اما کارشناسان گردشگری نگاه متفاوتی دارند. در حالی که برخی مسئولان تلاش می‌کنند با تدوین سازوکارهایی نرخ خانه‌مسافرها را شبیه هتل‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی تعیین کنند، کارشناسان این رویکرد را ناکارآمد می‌دانند و می‌گویند این کار فقط صورت مسئله را پاک می‌کند. بازار قانون خودش را دارد؛ وقتی تقاضا بالا باشد، قیمت افزایش می‌یابد درست مانند هر جای دیگر دنیا.
به گفته کارشناسان، مشکل اصلی زمان سفر و الگوی گردشگری است. همه می‌خواهند در دو هفته مرداد به شمال بیایند، نتیجه، ساحل‌های شلوغ و فشار بر زیرساخت‌هاست. راه حل چیست؟ تعطیلات را پخش کنیم، مقاصد جدید تعریف کنیم و از گردشگری انبوه عبور کنیم.
از طرف دیگر کارشناسان معتقدند برخی شهرها نباید مقصد گردشگری انبوه باشد؛ رامسر مثال روشنی است. شهری با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی رامسر باید به سمت گردشگری لوکس هدایت شود، شبیه کیش. چرا؟ چون در ترازوی سود و زیان، خسارت گردشگری انبوه برای چنین مناطقی بیشتر از منافع آن است. در بسیاری از کشورها هم وقتی با موج گردشگران روبه‌رو شدند، سیاست‌گذاران تعطیلات را افزایش دادند یا مقاصد تازه ایجاد کردند تا فشار از روی نقاط محبوب برداشته شود. ایران هم نیاز دارد از این تجربه درس بگیرد تا سفر را بدون آسیب ادامه دهد.
تغییر روند مجوز از ثبت محور به تایید محور راهکاری برای کنترل قیمت
اما به نظر نگاه متولیان بخش گردشکری و تصمیم‌گیر در راستانی نگاه عموم مردم است، تبدیل منابع طبیعی به کارگاه عمرانی برای توسعه بزرگراه‌ها با هدف کاهش ترافیک یا نظارت بیشتر بر فعالیت خانه‌مسافرها.
یعنی متولیان بخش گردشگری مازندران در واکنش به انتقادها درباره قیمت‌های نامتعارف اقامت، به‌ویژه در ایام پیک سفر، از اجرای طرح ساماندهی و نظام‌مند شدن فعالیت خانه‌مسافرها خبر می‌دهند.
به گفته آنان، این طرح که با هدف صدور مجوز رسمی برای خانه‌مسافرها در حال اجراست، گامی در جهت ایجاد اقامتگاه‌های ایمن، به‌صرفه و در شأن خانواده‌ها، به‌ویژه اقشار کم‌درآمد است.
مسئولان گردشگری استان معتقدند با اجرای این طرح، ضمن افزایش امکان نظارت بر نرخ‌گذاری و ارتقای سطح امنیت اقامتگاه‌ها، پدیده چادرخوابی‌های غیرمجاز و ناهنجار در فضاهای عمومی نیز به‌تدریج کاهش خواهد یافت.
در همین ارتباط مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس قانون جدید، تمام مالکان خانه‌مسافر در استان موظف‌اند فعالیت خود را در «درگاه ملی مجوزها» ثبت و مجوز رسمی دریافت کنند و هرگونه فعالیت بدون مجوز در این حوزه غیرقانونی است.
حسین ایزدی افزود: پیش از اجرای طرح درگاه ملی مجوزها، خانه‌مسافرها خارج از نظارت مستقیم اداره‌کل فعالیت می‌کردند، اما با اجرای این سامانه، فرآیند صدور مجوزها ساماندهی شده و فعالیت‌ها تحت کنترل و نظارت قانونی قرار می‌گیرد.
او هدف از این اقدام را فراهم‌کردن اقامتگاه‌های ایمن، به‌صرفه و در شأن خانواده‌ها به‌ویژه اقشار کم‌درآمد عنوان کرد و گفت: با اجرای این طرح، چادرخوابی‌های غیرمجاز و ناهنجار در فضاهای عمومی به‌تدریج کاهش خواهد یافت.
وی با بیان اینکه روند صدور مجوزها از حالت «ثبت‌محور» به «تأییدمحور» تغییر یافته است، اظهار داشت: در شیوه جدید، پس از ثبت اطلاعات متقاضی در سامانه، مدارک و شرایط متقاضی توسط اداره‌کل میراث فرهنگی و مراجع ذی‌ربط از جمله نیروی انتظامی بررسی و تأیید می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران ادامه داد: خانه‌مسافرهایی که موفق به دریافت مجوز شده‌اند، فعالیتشان همانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی و سایر تأسیسات گردشگری، تحت نظارت کامل اداره‌کل قرار دارد و نرخ اقامت آن‌ها نیز کنترل می‌شود.
ایزدی تصریح کرد: فعالیت خانه‌مسافرهای فاقد مجوز، غیرقانونی است و در صورت مشاهده تخلف، بر اساس ضوابط قانونی با آن‌ها برخورد و محل فعالیتشان پلمب خواهد شد.
وی با تأکید بر اینکه ثبت‌نام در سامانه ملی به نفع مالکان نیز هست، افزود: این اقدام علاوه بر رسمیت‌بخشی به فعالیت، از نظر امنیتی و حفاظتی نیز برای مسافران و مالکان اطمینان بیشتری ایجاد می‌کند.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع چادرخوابی مسافران گفت: چادرخوابی بدون ضابطه در معابر اصلی و فضاهای عمومی شهرها ممنوع است، زیرا احتمال بروز حوادث، سرقت و مشکلات امنیتی را افزایش می‌دهد.
ایزدی خاطرنشان کرد: با همکاری فرمانداری‌ها، شوراهای اسلامی شهر و شهرداری‌ها، نقاط مشخصی در پارک‌ها و مناطق مناسب برای استقرار چادر مسافران تعیین شده است تا هم امنیت گردشگران حفظ شود و هم منظر شهری آسیب نبیند.
وی افزود: تاکنون حدود ۳۰ درصد از خانه‌مسافرهای استان برای دریافت مجوز اقدام کرده‌اند و برنامه‌ریزی لازم برای ساماندهی سایر واحدها نیز در حال انجام است.
نظارت و قیمت متناسب با خدمات وامکانات
فرماندار شهرستان رامسر؛ به عنوان گردشگرپذیرترین شهر استان هم نزدیک به نگاه مدیرکل است. اینکه چتر نظارتی بر فعالیت خانه مسافرها ضعیف است و اگرچه قیمت اقامت در زمان اوج حضور مسافر در تمام نقاط دنیا متناسب با تقاضا افزایش میابد، با این وجود نیاز است که یک قیمت پایه متناسب با امکانات و یک سقف مشخص هم در نظر گرفته شود تا شاهد قیمت‌های افسارگسیخته که بعضا بحث برانگیز هم است، نباشیم.
مسلم قبادیان فرماندار رامسر با اشاره به افزایش چشمگیر قیمت اقامتگاه‌ها در سال‌های اخیر که بیشتر ناشی از کاهش توان اقتصادی خانواده‌ها در سال‌های اخیر است، به خبرنگار ایرنا گفت که این وضعیت باعث شده بخشی از مسافران به اقامت در چادر یا کمپ‌های چادری و همچنین اقامتگاه‌های بوم‌گردی روی آورند.
ضمن اینکه مدیریت خانه‌های مسافر در سال‌های گذشته در شهرستان ضعیف بوده و اکنون برنامه‌ریزی شده تا تمامی خانه‌های مسافر ثبت، مدارک متقاضیان بررسی و احراز صلاحیت آن‌ها انجام شود و از لحاظ امنیتی و خدمات رفاهی مورد تایید قرار گیرند.
او تصریح کرد: نیاز است که قیمت‌گذاری اقامتگاه‌ها متناسب با خدمات ارائه شود. هدف ما فراهم کردن اقامتگاه‌هایی امن، مناسب و منصفانه برای خانواده‌ها است تا از دریافت قیمت‌های سرسام‌آور جلوگیری می‌شود.
نماینده عالی دولت در رامسر با اشاره به اهمیت نظارت بر مسافران گفت: گاهی مشاهده شده افرادی با پرداخت مبالغ گزاف در خانه‌های مسافر اقامت می‌کنند که پس از بررسی مشخص شده امکان حضورشان نباید فراهم می‌شد. لذا ثبت و احراز هویت مسافران و کنترل دقیق خانه‌های مسافر ضروری است.
فرماندار رامسر همچنین به ساماندهی کمپ‌های چادرخوابی اشاره کرد و افزود: شهرداری رامسر موظف است مکان‌های مناسب را برای چادرخوابی مسافران در اختیار قرار دهد تا علاوه بر امنیت، نظم و بهداشت رعایت شود.
وی تاکید کرد: هدف نهایی ما ارائه خدمات بهتر به مسافران، رفاه و امنیت خانواده‌ها و مدیریت مناسب فضاهای گردشگری شهرستان است.
کارشناسان گردشگری: افزایش تعطیلات نسخه شفابخش عبور از گردشکری انبوه و پیامدهایش
این انتقادها در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان گردشگری دیدگاه متفاوتی دارند. آنان معتقدند افزایش قیمت در زمان اوج سفر علاوه بر شرایط بازار، ریشه در یک چالش ساختاری در کشور هم دارد. به باور آنان، تعداد روزهای تعطیل نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه و تعادل سفر و گردشگری دارد و می‌تواند از تمرکز سفر در مقاصد محدود جلوگیری کند. در عین حال، فعالان این بخش تأکید می‌کنند که قیمت‌گذاری دستوری برای اقامتگاه‌ها نه صرفه اقتصادی دارد و نه در عمل امکان‌پذیر است.
یک دانش‌آموخته مقطع دکتری گردشگری، شیوه ساماندهی خانه‌مسافرها و فعالیتی که متولیان این بخش برای ثبت و مجوزدار کردن این واحدها انجام می‌دهند را دارای نقص توصیف کرد و پیرامون آن به خبرنگارایرناگفت: این شرکت‌ها هرسال برای صدور مجوز مبلغی را دریافت می‌کنند اما بعد از آن دیگر ساماندهی و نظارتی وجود ندارد. اطلاعات آماری مشخصی از میزان اقامت و مشخصاتی که مثلا در مورد هتل‌ها ثبت می‌شود وجود ندارد.
محمد امین‌جعفری گفت اگر نقش این واحدها در افزایش زیرساخت اقامت در نظر بگیریم؛ یک چالش مهم‌تر در زمینه سفر وجود دارد که مربوط به بحث تعطیلات در هفته است. گاهی در وزارت میراث فرهنگی تلاش می‌شود که برای توزیع سفر و جلوگیری از انباشت آن در شمال، مقاصد جایگزین تعریف شود. این درحالی است که برای دریا و جنگل جایگزینی مشخصی وجود ندارد. ایران جزو معدود کشورهایی است که یک روز در هفته تعطیل است. البته اخیرا تعطیلات روز پنجشنبه اضافه شده که قدری تاثیر دارد. این باور وجود دارد که ما بیشترین تعطیلات در جهان را داریم و عده‌ای همین را عامل عقب‌ماندگی توصیف می‌کنند. این درحالی است که ما صرفا بیشترین تعطیلات مناسبتی را داریم و تعطیلات هفتگی ما از بسیاری از کشورهای مسلمان منطقه و کشورهای اروپایی کتر است. مثلا در اروپا تلاش بر این است که به سمت سه روز تعطیلی حرکت کنند. معتقدم تا این چالش حل نشود، کاری نمی‌شود کرد.
او روزهای تعطیل بیشتر را عاملی برای کاهش عطش سفر و توزیع متعادل سفر برشمرد و توضیح داد: همین تعطیلی روز پنجشنبه تا اندازه‌ای بر این وضعیت تاثیر داشته و این کاهش عطش سفر در بلندمدت بیشتر هم خواهد شد و تاثیر آن مشخص می‌شود. بعد از مدتی عطش را کم می‌کند، سفر به حد تعادل می‌رسد. مثلا اگر این هفته به مسافرت نرفتند، هفته بعد امکان سفر هست. جز اینکه در تعطیلات مناسبتی شاهد انبوه مسافر باشیم و در بقیه سال این وضعیت به تعادل می‌رسد.
وی پیرامون انتقادات مربوط به قیمت نامتعارف اقامت به ویژه خانه‌مسافرها در ایام تعطیلات، اینکه قیمت‌ها باعث پدیده چادرخوابی است و میبایست بر قیمت‌ها نظارت شود؛ گفت: این رویکرد به یک چالش ریشه‌دار بازمی‌گردد که همان اقتصاد دستوری است. هنوز متولیان امر متوجه نیستند که نباید وارد مکانیسم قیمت‌گذاری شوند. بهترین راهنما بازار است. وقتی من به عنوان میزبان می‌بینم مسافر کم یا زیاد است، قیمت تغییر می‌کند. وقتی حجم زیادی مسافر وارد یک شهر می‌شود، اگر همه قیمت‌ها متعارف شود، مثلا شبی یک میلیون، در چنین فرایندی چه تغییری رخ می‌دهد؟ این قیمت‌گذاری چه تاثیری بر چادرخوابی دارد؟ ما شاهد هستیم افرادی با تمکن مالی و ماشین گران‌قیمت هم حاضر به پرداخت هزینه اقامت نیستند و کنار خیابان چادر می‌زنند. مشکل به این بازمی‌گردد که ما دچار گردشگری انبوه هستیم و باید از آن عبورکنیم.
این فعال بخش گردشگری افزود: معتقدم اصلا برای شهری مانند رامسر نباید مارکتینگ انجام شود، اتفاقا باید این ماجرا به صورت معکوس باشد. یعنی ما باید تلاش کنیم یک سری مسافرها وارد رامسر نشوند. نمونه عملی این اتفاق کیش است؛ هرکسی به این شهر سفر کند می‌داند که باید اقامت خوب داشته باشد و هزینه زیادی برای تفریحات انجام دهد. اصلا با آگاهی از این ماجرا و با این هدف سفر می‌کند. ماجرا بازمی‌گردد به برنامه‌ریزی که ابتدا برایش شکل گرفت و کیش به یک مقصد لوکس تبدیل شد.
او تصریح کرد: رامسر هم چنین شرایطی دارد. موقعیت رامسر به دلیل اکوسیستم طبیعی و بافت تاریخی‌اش دیگر مناسب گردشگری انبوه نیست. این سبک از سفر که به پیاده‌روخوابی و چادرخوابی منجر می‌شود چیزی جز ضرر نیست. نباید انتظار داشت که همه را پذیرش کنیم. مسافران می‌توانند از جاذبه‌های رامسر دیدن کنند و برای اقامت به شهرهای اطراف مثل چابکسر بروند.
او با اشاره به هزینه‌های بالای نگهداری، استهلاک و مالیات و دیگر چالش‌های اداره اقامتگاه‌ها، دستوری کردن قیمت اقامت را فاقد توجیه اقتصادی دانست و افزود: از سوی دیگر تعیین قیمت مشخص مانند هتل‌ها برای اقامتگاه‌ها امکان‌پذیر نیست. تصور کنید یک کلبه استخردار در جواهرده، یکی در اربه‌کله و دیگری در منطقه لیماک است. این سه ویلا با امکانات یکسان اما در موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت چطور باید قیمت‌گذاری شوند؟ قیمت‌گذاری برای هتل‌ها شرایط متفاوتی دارد و نمی‌توان آن را به خانه‌مسافرها تعمیم داد؛ استاندارد مشخصی دارد.
به گزارش ایرنا؛ به اعتقاد برخی از کارشناسان این مساله که تعطیلات ایران زیاد است و به تولید ملی ضربه می زند، تعبیر غلطی است؛ همچنین نبود تعطیلات اخر هفته در کشور علاوه بر کاهش بهره وری، موجب معطل ماندن پتانسیل های گردشگری کشور و هجوم عمومی به جاده ها و تصادفات جبران ناپذیر می شود.
از آن جا که تعطیلات آخر هفته در همه کشورهای جهان وجود دارد و بیشتر کشورها دو روز در هفته تعطیل هستند، ایران نیز باید تعطیلات آخر هفته خود را افزایش دهد، همچنین به گفته آن ها متمرکز کردن تعطیلات باید به گونه ای باشد که تعطیلات وسط هفته حذف شده و به تعطیلاتی که نزدیک به آخر هفته است، افزوده شود چون با این کار هم به اقتصاد کمک می شود و هم امکان مسافرت برای مردم فراهم می شود و امکان برنامه ریزی افزایش پیدا می کند.
به اعتقاد این گروه ۶ روز کاری در کشور بهره وری را کاهش می دهد و باید با کاهش ساعات کار در هفته و به سمت افزایش بهره وری در کشور برویم البته در مقابل بسیاری با بیان این که تعطیلات نباید بر اقتصاد کشور تاثیر گذار باشد بر این نظر هستند که در ایران یک روز تعطیلی هم کفایت می کند و افزایش روزهای تعطیل تنها موجب کاهش تولید در کشور می شود، نظری که البته از سوی تحلیلگران چندان علمی به نظر نمی رسد و فرضیه ای اثبات نشده است.