در صبح یکی از روزهای مهر سال جاری و هنگام رصد اخبار، گزارش‌ها و... به خبری مبنی بر صدور حکم انتصاب مسئول راه‌اندازی پژوهشکده علوم کاربردی در آستان قدس رضوی از سوی رئیس دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) برخوردم. همان جا این پرسش در ذهنم شکل گرفت که چه ارتباط و تناسبی میان مجموعه و نهادی مانند آستان قدس رضوی و علوم کاربردی است؟ شاید برای شما هم این پرسش و سایر پرسش‌های مشابه مطرح باشد. به همین بهانه پس از هماهنگی‌های لازم با دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)، به سراغ دکتر مجتبی بهنام تقدسی، مسئول راه‌اندازی این پژوهشکده رفتیم. در ادامه بخش‌هایی از گپ و گفت صمیمانه خبرنگار روزنامه قدس با این عضو هیئت علمی این دانشگاه را دنبال کنید.
ابتدا تعریفی ساده از علوم کاربردی را بیان کنید.
به زبان ساده، علوم کاربردی یعنی استفاده از دانش علمی برای حل مشکلات واقعی و بهبود زندگی روزمره انسان‌ها. بعضی از تحقیقات و پژوهش‌ها، تحقیقات دانشگاهی و مقاله‌محور هستند یعنی خروجی آن‌ها چاپ یک مقاله علمی در یک نشریه معتبر است. هر چند این کار بسیار باارزش و قابل احترام بوده، اما مطابق رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، این کار برای رشد و پیشرفت کشور کفایت نمی‌کند. ما باید زنجیره علم تا تولید ثروت را در دانشگاه‌های کشور فراهم کنیم که به این نوع دانشگاه‌ها، دانشگاه نسل۴ می‌گویند. بنابراین علوم کاربردی علومی هستند که بتوانند نتایج علم، تحقیقات و پژوهش‌ها را به منصه ظهور و کاربرد برسانند و در نهایت به تولید ثروت و کارآفرینی در جامعه منجر شوند. مثلاً در زمینه هوش مصنوعی در سطح دنیا مطالب، مقالات و پژوهش‌های مختلف و متنوعی وجود دارد اما علوم کاربردی به استفاده از ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای کاربردهای عملیاتی می‌پردازد. مثلاً در سطح یک مجموعه بزرگ و مهم مانند حرم مطهر رضوی می‌توان با استفاده از علوم کاربردی به ایده‌های نویی برای پاسخ‌گویی و خدمت به زائران اندیشید. به طور مثال با استفاه از یک ربات دیجیتال تعاملی (به صورت پرسش و پاسخ و گفت‌وگو با مخاطب و کاربر) می‌توان پاسخگوی بسیاری از موضوعات، پرسش‌ها و موارد مطرح شده از سوی زائران در حرم مطهر امام رضا(ع) مبتنی بر هوش مصنوعی بود (مانند پرسش‌های تاریخی، معماری و ابنیه، اطلاع‌رسانی برنامه‌ها، راهنمایی زائران و...). این کار ضمن اینکه سبب سرعت عمل، صرفه‌جویی در زمان و... می‌شود برای نوجوانان و جوانان نسل کنونی هم جالب و جذاب است.
چرا آستان قدس رضوی به دنبال راه‌اندازی این پژوهشکده رفت؟
یکی از دغدغه‌های مهم و مکرر تولیت معزز آستان قدس رضوی از سال‌های گذشته تاکنون، راه‌اندازی مجموعه‌ای به منظور تمرکز بر حل مسائل و موضوعات مطرح شده در این نهاد مقدس و سازمان‌ها، نهادها، بنیادها و بخش‌های زیرمجموعه آستان قدس رضوی است مانند حرم مطهر رضوی، بنیاد بهره‌وری موقوفات، سازمان علمی و فرهنگی، بنیاد کرامت رضوی و... از طرف دیگر و از سال‌های گذشته تاکنون دو مجموعه علمی و دانشگاهی معتبر یعنی دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) و دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مراکز پژوهشی مانند بنیاد پژوهش‌های اسلامی و... در آستان قدس رضوی مشغول فعالیت و خدمت هستند. بیش از ۱۰۰ عضو هیئت علمی خبره در رشته‌های متعدد در این دو مجموعه دانشگاهی حضور دارند، اما باز هم مشاهده می‌شود بیشتر سازمان‌ها، بنیادها، واحدها و بخش‌های زیرمجموعه این نهاد مقدس، موضوعات و مسائل پژوهشی خود را برون‌سپاری کرده و این به دلیل آگاه نبودن از ظرفیت‌ها و توانایی‌های داخل مجموعه آستان قدس رضوی است، بنابراین برای رفع این مشکل، پیشنهاد راه‌اندازی این پژوهشکده با محوریت دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) مطرح شد.
این پژوهشکده چگونه با سطح کشور و جامعه خارج از آستان قدس رضوی مرتبط است؟
نکته جالب این است که پژوهشگران این پژوهشکده تنها منحصر به استادان این دو دانشگاه زیرمجموعه آستان قدس رضوی نیستند، بلکه مطابق اساسنامه این پژوهشکده، سایر استادان دانشگاه‌های شهر، استان و کشور و نیز نخبگان صنعتی و علمی جامعه هم می‌توانند وارد این پژوهشکده شده و مراکز پژوهشی یا هسته‌های پژوهشی مرتبط با تخصص و مهارت خود را تشکیل داده و با مجموعه آستان قدس همکاری کنند. حتی شاید رشته‌های ایجاد شده هم در مجموعه دانشگاه‌های آستان قدس نباشد مانند معدن، مکانیک و... بنابراین این پژوهشکده در گام بعدی و به عنوان اهداف ثانویه قرار است با تعامل و ارتباط با جامعه و کشور، نیازهای مطرح شده از سوی مخاطبان و متقاضیان را نیز برطرف کند. یعنی اولویت نخست و اصلی این پژوهشکده رفع مسائل آستان قدس رضوی است، اما منحصر به این موضوع نبوده و اگر از سطح کشور و جامعه (مانند شرکت‌ها، کارخانجات، نهادها و سازمان‌های دولتی و خصوصی و...) موضوعات و مسائلی مطرح شود که این پژوهشکده بتواند آن‌ها را رفع و حل کند، حتماً از این موضوع استقبال می‌کند. همین جا لازم است بیان کنم یکی از خروجی‌های ارزشمند این پژوهشکده، رویش شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور است، یعنی باید فعالیت هسته‌ها و مراکز پژوهشی در این پژوهشکده در نهایت تبدیل به تولید محصول و خلق ثروت در جامعه شود. این موضوع یعنی حمایت و توجه به نخبگان جوان و شرکت‌های دانش‌بنیان از مهم‌ترین رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب و تأکید تولیت معزز آستان قدس رضوی در زمینه اجرایی کردن فرمایشات معظم‌له به شمار می‌رود.
برای راه‌اندازی این پژوهشکده تاکنون چه اقدام‌هایی انجام داده‌اید؟
ابتدا مطالعات تطبیقی از سایر پژوهشکده‌های کشور و منطقه در این زمینه انجام شده و مطابق این مطالعات، طرح اولیه تأسیس این پژوهشکده نوشته شد و هم اکنون آماده ارائه به هیئت امنای محترم دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) است. به موازات آن حدود پنج مرکز پژوهش‌های کاربردی از جمله مراکز «فناوری‌های مالی و بلاک‌چین»، «هوش مصنوعی و علوم داده»، «فراوری مواد پیشرفته، استراتژیک و نادر» و... تشکیل شده که هر مرکز دارای چندین هسته و گروه پژوهشی مرتبط و دارای یک هیئت مدیره سه نفره بوده که یکی از این اعضا الزاماً باید از اعضای نخبگانی بیرون از مجموعه دانشگاهی و مرتبط با جامعه صنعت و بخش خصوصی باشد که این موضوع در راستای همان مطلب ارتباط آستان قدس با سطح کشور و جامعه و در راستای ایجاد ارتباط مؤثر و سیستمی با جامعه هدف و بیرون از تشکیلات آستان قدس رضوی است. البته بسیار مناسب و مغتنم است که در ارتباط با مجموعه‌ها، بنیادها و سازمان‌های آستان قدس رضوی مانند حرم مطهر رضوی، بنیاد کرامت رضوی، سازمان علمی و فرهنگی و... یک مرکز پژوهش‌های کاربردی برای مطالعه و حل مسائل مرتبط با این مجموعه‌ها هم زیر نظر این پژوهشکده راه‌اندازی شود.