به گزارش ایرنا، سلامت روان یکی از ارکان اصلی زندگی انسان ها در جوامع کنونی به شمار می رود، همان‌طور که جسم ما به تغذیه و مراقبت نیاز دارد، ذهن و احساساتمان نیز باید پرورش یابند زیرا جامعه‌ای که افراد آن از سلامت روان برخوردار باشند، تصمیم‌های منطقی‌تر می‌گیرند، روابط انسانی بهتری دارند و سازندگی فرهنگی و اقتصادی بالاتری را نیز تجربه می‌کنند.

بی‌توجهی به اضطراب، افسردگی یا خشم‌های مزمن می‌تواند به چرخه‌ای از آسیب‌های اجتماعی بیانجامد از اینرو رسیدگی به سلامت روان در واقع همان گوش دادن به خود، گفت‌وگو با متخصصان و ایجاد محیط‌هایی امن برای بیان احساسات بدون ترس از قضاوت است.

در جامعه‌ای که فشارهای اقتصادی، استرس‌های شغلی و بحران‌های عاطفی رو به افزایش‌اند، سلامت روان دیگر یک انتخاب شخصی نیست بلکه یک ضرورت اجتماعی است زیرا آرامش فردی، پایه‌ همدلی جمعی است به طوری که اگر هر شهروند نگاه مهربان‌تری به خود و اطرافش داشته باشد، بی‌اعتمادی و خشونت اجتماعی کاهش می‌یابد.

کارشناسان معتقدند فرهنگ مراقبت از روان باید مثل فرهنگ تغذیه و ورزش جا بیفتد؛ یعنی صحبت از احساسات، درخواست کمک و مراجعه به روان‌شناس باید امری عادی و پذیرفته شده باشد.

سلامت روان از دیدگاه اجتماعی، شاخصی تعیین‌کننده در کیفیت زندگی جمعی محسوب می‌شود به طوری که پژوهش‌ها نشان داده‌اند جوامعی که سیاست‌های حمایتی برای سلامت روان دارند، نرخ بزهکاری و خشونت در آنها پایین‌تر است.

ایجاد دسترسی آسان به خدمات روان‌شناختی، آموزش مهارت‌های مقابله با فشارهای زندگی و تقویت سواد هیجانی از مؤثرترین راهکارها برای افزایش سلامت روان جامعه‌اند و به تعبیر دیگر سرمایه‌گذاری در این حوزه در واقع سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای آرام‌تر و پایدارتر است.

برای بیان اهمیت و روشن کردن زوایای سلامت روان در جسم و روان مردم، ایرنای مرکز کرمانشاه گفت و گویی اختصاصی را با مریم رجبی، مسوول دفتر مشاوره و خدمات روانشناسی اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه ترتیب داد تا بررسی کند چگونه آسیب های سلامت روان ممکن است به سلامت دیگر اعضای خانواده و حتی سایر شهروندان تاثیرات سوء بگذارد.

در ابتدا مفهومی از سلامت روان را برای ما بیان کنید؟

سلامت روان مفهومی است که ما در این روزها بیشتر با آن سرو کار داریم، سلامت روان یعنی اینکه بتوانیم با خودمان و با دنیای اطرافمان در صلح باشیم یعنی بتوانیم احساساتمان را بشناسیم و از پس استرس های مان برآمده و در برابر سختی های زندگی انعطاف پذیر باشیم، خیلی وقت ها فکر می کنیم سلامت روان یعنی نداشتن بیماری روانی اما واقعیت این است که سلامت روان یعنی احساس رضایت از زندگی، آرامش ذهن، توان دوست داشتن و دوست داشته شدن است.

زندگی امروز پر از دغدغه ها و فشارهای روحی مانند مشکلات مالی، کار زیاد، نگرانی برای آینده و اختلافات در روابط خانوادگی است و این طبیعی است که ما رو گاهی خسته، بی حوصله و مضطرب کند ولی مهم آن است که بدانیم این احساسات بخشی از انسان بودن بشمار می رود و ما می توانیم یاد بگیریم که چطور با آنها کنار بیایم نه اینکه پنهانشان کنیم بلکه از طریق گفت و گوی ساده با یک دوست حتی یک پیاده روی ساده، چند دقیقه سکوت کردن و نفس عمیق کشیدن حال خودمان را بهتر کنیم.

گاهی این دغدغه ها، اضطراب ها و استرس ها در ما مزمن و طولانی می شود، خواب و اشتهای مان رو بهم زده و باعث می شود از چیزی که قبلا لذت می بردیم دیگر لذت نبریم، حالا وقتی به این نقطه می رسیم وقت آن است که از یک نفر کمک بگیریم از یک روانشناس، یک مشاور و یا یک متخصص و این کمک گرفتن به هیچ وجه نشانه ضعف فرد نیست بلکه نشان دهنده بلوغ فکری وی است، نشان دهنده سطح آگاهی وی محسوب می شود، همان طور که برای سلامت جسم ما در صورتی که ما از لحاظ فیزیکی بیمار می شویم به یک پزشک مراجعه می کنیم وقتی از لحاظ روانی هم خسته و مضطرب و درمانده می شویم بهتر است به یک متخصص روانشناس مراجعه کنیم.

از کجا یک فرد متوجه شود از سلامت روان برخوردار هست یا خیر؟

سلامت روان یعنی وقتی که ما از زندگیمان رضایت داریم دارای ذهنی آرام بوده و احساس می کنیم همه چیز در ذهنمان سر جای خود قرار دارد، وقتی که از زندگیمان لذت کافی را نمی بریم و یا در روابطمان دچار مشکل هستیم و احساس خستگی می کنیم و دیگر مثل قبل این انرژی را نداریم و یا در روابط با دوستانمان و اعضای خانواده دچار چالش های زیادی می شویم و حتی خوابمان بهم می خورد این زمانی است که سلامت روان ما دچار چالش شده است و در چنین موقعی است که فرد نیاز به کمک دارد.

آسیب‌های نداشتن سلامت روان در جامعه چیست؟

اولین آسیب نداشتن سلامت روان این است که فرد را در رابطه با خودش دچار چالش می کند، صلح درونی را از فرد می گیرد و وقتی فرد در رابطه با خودش این چالش رو داشته باشد و دچار مشکل شود بالطبع در رابطه با اطرافیانش هم دچار مشکل می شود، از نزدیک ترین اعضای خانواده، همکارانش، اگر مدرسه یا دانشگاه برود با اساتید و مدرسه یا دانشگاه دچار چالش می شود و آن موقع هست که میزان و امکان دستیابی به موفقیتش کمتر می شود و با توجه به اینکه جامعه مانند یک پازل است وقتی یکی از آن اعضای پازل دچار مشکل می شود چالش های بعدی را نیز ایجاد می کند.

فرضا اگر یک رییس یا مدیر در محیط کارش فردی باشه که سلامت روانش دچار خطر و چالش شده باشد طبیعتا با زیر دستان و یا همکاران خودش نمی تواند آن رابطه سالم رو برقرار کرده و آنها را هم دچار آسیب و مشکل می کند که در رده های بعدی همکاران وی نیز این اثرات را به اعضای خانواده و بقیه منتقل کنند.

وضعیت سلامت روان جامعه در حال حاضر چگونه است؟

به خاطر مسائل و مشکلات زیادی که در جامعه وجود دارد از مسائل مالی گرفته، عدم ثبات از لحاظ مالی و اقتصادی که افراد با آن مواجه هستند و دغدغه هایی که در محیط های کار ایجاد شده، دغدغه های اجتماعی، فضای مجازی، مسائل و مشکلات خانوادگی که همه این نشان دهنده آن است که یک جایی درست نیست و یک مساله ای وجود دارد، اینکه بگوییم الان همه چی درسته و مساله و مشکل خاصی وجود ندارد مشخص است که ما راه را درست نرفتیم بنابراین الان ما چالش های زیادی از لحاظ سلامت روان در جامعه داریم و این می طلبد که برنامه ریزی های بیشتری از لحاظ ایجاد دسترسی برای مردم برای کمک گرفتن از نظر سلامت روان ایجاد کنیم.

کسانی که قانون گذار هستند و در نهادها و ارگان های مختلف مسوولیت هایی دارند که با سلامت روان اجتماعی سر و کار دارند وظیفه دارند که این مهم را نادیده نگیرند و برای سلامت روان جامعه برنامه ریزی کنند.

آیا آمارهایی که در جامعه ارایه می شود که از هر پنج نفر یک نفر دچار مشکل سلامت روان هستند آمار درستی است؟

من فکر می کنم حتی بیشتر هم باشد که این امر نیازمند آن است که ما بیشتر به تکست ها مراجعه کنیم و ببینیم که آیا پشتوانه علمی دارد، ولی آن چیزی که من به عنوان مسوول قسمت مشاوره بوده و مراکز مشاوره زیر نظر ما هستند، مساله ای که هست ما می بینیم تعداد تماس های تلفنی مردم با مرکز مشاوره تلفنی ۱۴۸۰ که دسترسی به جامعه مخاطب عام دارد و افراد در صورتی که دچار چالشی شوند تماس می گیرند، بیشتر شده است همان طور که آمار مراجعه مردم به مراکز مشاوره و نیاز آنها به این مراکز نیز بالاتر رفته است.

بنابراین پیش بینی می شود هم اکنون از هر پنج نفر در استان کرمانشاه بین ۱.۵ تا ۲ نفر از مشکلات سلامت روان برخوردار باشند.

به نظر شما فضای مجازی در سلامت روان مردم تاثیرگذار است؟

فضای مجازی هم مانند هر پدیده دیگری می تواند ۲ لبه داشته باشد هم مثبت باشد و مردم بر اثر استفاده از فضای مجازی نکات مثبتی را یاد بگیرند ولی از طرفی دیگر آسیب هایی را نیز داشته باشد مثلا اینکه مردم اگر سواد رسانه ای نداشته باشند و در استفاده از فضای مجازی نتوانند که کدام در سایه روشن فضای مجازی به کجا بیشتر توجه کنند، کجا را نادیده بگیرند و استفاده صحیحی از آن نداشته باشند دچار آسیب می شوند.

الان مساله ای که هست فضای مجازی یک مقدار ایجاد چشم و هم چشمی کرده و افرادی که به عنوان بلاگر فعالیت می کنند روی بسیار لوکس و زیبای زندگیشان رو به شما نشان می دهند چه در روابط عاطفی، خانوادگی و چه در زندگی روزمره ای که دارند چیزهایی را به ما نشان دهند که شاید خیلی با واقعیت زندگی حتی خودشان هم فاصله داشته باشد و من به عنوان مخاطب عام وقتی که با چنین مواردی مواجه می شوم فکر کنم که من چرا به چنین زندگی و سطح رفاه و آسایشی دسترسی ندارم که این امر می تواند فرد را دچار یاس و ناامیدی، افسردگی و حتی اضطراب کند که این امر در روابط با همسر، اطرافیان و دوستان مشکلاتی را ایجاد کند.

استفاده افراطی از فضای مجازی حتی باعث می شود ارتباط بین اعضای خانواده و فامیل هم مساله ساز شود، دیگر همانند زمان های گذشته ارتباط بین اعضای فامیل بیشتر و پررنگ نیست و در مجلس و محافلی که حضور دارند هر فرد تلفنی در دست گرفته به یه گوشه ای رفته و ارتباط فیزیکی و عاطفی چندانی با دیگر اعضای خانواده ندارد و همانند یک دیوار و یا قفسی که به دور خود کشیده به درون خود رفته و روز به روز تنهاتر شود و این تنهاتر شدن و عدم ارتباط با دیگران هم از لحاظ سلامت روان برای فرد آسیب زا است و هم از لحاظ سلامت اجتماعی می تواند مشکل آفرین باشد.

محیط کار در سلامت روان جامعه چقدر تاثیرگذار است؟

هر فرد در جامعه بخش اعظمی از وقت خود را در محیط کار سپری می کند که افرادی که در بخش فعالیت های اجتماعی و یا اقتصادی هستند شاید هفت تا هشت ساعت یا شاید هم در بخش خصوصی زمان بیشتری را در محیط کار سپری می کنند بنابراین این نکته که آن فضا باید چطور باشد بسیار مهم بوده و تاثیر زیادی در سلامت روان افراد دارد، اینکه فرد در محیط کار چطور وقتش را سپری می کند، چطور با وی برخورد می شود و اینکه چطور در کانون خانواده این موارد را ممکن است انتقال دهد بسیار تاثیرگذار است.

از طرفی هم سلامت روان در محیط کار و یک محیط ایمن و یک محیط کارا می تواند از لحاظ اجتماعی و خانوادگی زمینه سلامت روان را برای افراد فراهم کند.

برای دچار نشدن به این آسیب ها و داشتن یک سلامت روانی خوب در جامعه باید چی کار کرد؟

در این زمینه ها باید ریشه ای اقدام کرد و مساله آموزش را جدی گرفت، مخصوصا آموزش کودکان و نوجوان، سواد رسانه را به آنها آموزش دهیم اینکه چطور از فضای مجازی استفاده کنند، چگونه ارتباط با همسن و سال های خود داشته باشند و به لحاظ تربیتی والدین را آگاه کنیم، در همین ارتباط سازمان بهزیستی از طریق ایجاد برنامه های آموزشی متنوع مانند آموزش زندگی خانواده، آموزش بلوغ و نوجوانی، آموزش مهارت های زندگی و آموزش پیش از ازدواج سعی کرده تا داده هایی را که فرد برای یک انتخاب و زندگی آگاهانه نیاز دارد در اختیارشان قرار دهد ضمن آنکه سازمان آموزش و پرورش و مراکز آموزش عالی نیز می توانند نقش بسیار موثری با ایجاد زمینه های آموزشی بهتر برای والدین و دانش آموزان ایفا کنند.

در حال حاضر سازمان بهزیستی در امر مشاوره چه فعالیت هایی دارد؟

فعالیت دفتر مشاوره در ۲ زمینه است یکی سلامت روان و دیگری فعالیت های ارتقایی و آموزشی، که در زمینه سلامت روان، سازمان بهزیستی با افزایش ضریب نفوذ دسترسی عام مردم به خدمات مشاوره اقدام به راه اندازی مراکز مشاوره غیر دولتی کرده که با دادن مجوز به افرادی که در این زمینه صاحب علم و آگاهی هستند، مشاورین و روانشناسانی که می توانند در ایجاد فضای دسترسی مردم به خدمات حرفه ای مشاوره و روانشناسی کمک کنند.

هم اکنون ۱۰۸ مرکز مشاوره خصوصی در استان در حال ارائه خدمت هستند، یک مرکز دولتی و همین طور یک مرکز مشاوره تلفنی با شماره ۱۴۸۰ که چنانچه کسی نیاز به دسترسی به خدمات مشاوره دارشته ولی از لحاظ مالی در مضیقه باشد یا امکان بیرون رفتن را حتی نداشته باشد به راحتی با گرفتن این شماره که رایگان نیز است می تواند با همکارای ما ارتباط گرفته و از خدمات مشاوره است استفاده کند.

در طول سال گذشته ۲۴ هزار تماس تلفنی و در طول ۶ ماه نخست امسال نیز حدود ۱۳ هزار تماس با سامانه صدای مشاور برقرار شده است که دلیل افزایش آن در سال جاری ۲۴ ساعته شدن آن با شروع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بود که موجب شد درصد تماس ها بیشتر شود ضمن آنکه مشاوره حضوری هم در طول سال گذشته ۴۱ هزار جلسه بود.

در زمینه فعالیت های ارتقایی و آموزشی نیز با اجرای برنامه های آموزشی و غربالگری از جمله آموزش پیش از ازدواج که جامعه مخاطبمان همه افراد مجرد گروه سنی ۱۴ تا ۳۹ سال است که داده های لازم رو در زمینه یک ازدواج سالم و آگاهانه را مدرسان ما از طریق شرکت این افراد در کلاس های آموزشی در اختیارشان قرار می دهند که مدت زمان این آموزش ها ۱۶ ساعت است هرچند که ممکن است این میزان به اندازه کافی هم نباشد ولی زنگ خطرهایی را در ذهن افراد روشن می کند که اگر در زندگیشان با چالش هایی در این زمینه مواجه هستند باید چه اقداماتی انجام دهند.

در بحث آموزش خانواده هم تمامی زوجین جوان و والدین می توانند با شرکت در برنامه های آموزشی سازمان بهزیستی مسائل و مشکلاتی را که فرد در زندگی شخصی خود با آن ممکن است مواجه شود در این کلاس ها مطرح و کمک های لازم را دریافت می کنند.

طرح غربالگری اضطراب کودکان چیست؟

یکی از برنامه های سازمان بهزیستی در حوزه سلامت روان، غربالگری اضطراب کودکان است که به بررسی وضعیت اضطراب کودکان می پردازد و به منظور پیشگیری از اختلالات و مشکلات روانی و شخصیتی که فرد در آینده ممکن است با آن مواجه شود اقداماتی صورت می گیرد به این ترتیب که در پنج تا ۶ سالگی یک تست آزمون اضطراب در اختیار والدین کودکان قرار داده می شود و با پر کردن این آزمون مشخص می شود که آیا فرزند وی اضطراب دارد یا خیر؟ که در صورتی که اضطراب داشته باشد برای گرفتن کمک به مراکز مشاوره ارجاع داده می شود.

از سال ۱۳۹۳ تاکنون تا برنامه غربالگری اضطراب را قبلا با همکاری مهدهای کودک و الان با همکاری مراکز مثبت زندگی انجام می دهیم، نتایج این غربالگری نشان می دهد که اضطراب در زمان کرونا یک مقدار بیشتر شده بود و جدیدا هم باز میزان بروز و ظهور اضطراب در کودکان در حال بالا رفتن است به طوری که هم اکنون ۲۸ درصد کودکان ما در سن پنج و ۶ سالگی دچار اضطراب هستند که آمار بالایی است و ما با شناسایی اضطراب در این سنین خیلی می توانیم به امر پیشگیری کمک کنیم به ویژه از مشکلاتی که در آینده ممکن است برای کودکان ایجاد شود.

گاهی اوقات بعضی از والدین دچار یک سری ترس های هستند در گرفتن خدمات مشاوره و فکر می کنند اگر فرزندشان در این آزمون غربالگری دارای اضطراب بالایی باشد ممکن است در آینده دچار چالشی شده و یا از نظر آموزشی برای وی مشکلی ایجاد شود در حالی که کاملا برعکس است زیرا شناسایی و درمان به موقع اضطراب از اختلالات یادگیری و اختلالات اضطرابی که ممکن است فرد در آینده با آن مواجه شود جلوگیری می کند.

براساس آمارهای استخراج شده از این غربالگری در سنجش اولیه چون ممکن است بعضی از والدین با وسواس زیادی پرسشنامه را پر کنند یا بخوبی متوجه سوالات آن نشوند بیش از ۴۰ درصد کودکان دچار اضطراب تشخیص داده می شوند که ما از آنها دعوت می کنیم تا در یک جلسه مصاحبه تشخیصی از طریق مرکز تخصصی کودک و نوجوان با کودک و والدینش تشکیل می شود حضور پیدا کنند که در صورتی که در این مرحله اضطراب را تشخیص دهیم در مرحله بعد با ارایه خدمات رایگان یا نیم بها به مراکز مشاوره تخصصی ارجاع داده می شوند که هزینه مشاوره هم اگر والدین استطاعت مالی نداشته باشند بهزیستی کمک هزینه مشاوره را نیز به آنها پرداخت می کند.

در پایان آیا توصیه دیگری به مردم برای جدی گرفتن سلامت روان دارید؟

توصیه می کنم تک تک مردم سلامت روان رو جدی بگیرند و در صورتی که حس کنند یکی از علائم آن را دارند حتما کمک حرفه ای گرفته و به یک روانشناس مشاور مراجعه کنند و یا حداقل با شماره تلفن ۱۴۸۰ تماس بگیرند ، اینکه از زندگیشان در ۶ ماه اخیر حس می کنند دیگر لذت نمی برند، در خوابشان دچار مشکل هستند چه به خواب رفتن در اواسط شب و چه در بیدار شدن، اگر حس می کنند اشتهای شان دچار مشکل شده و یا در روابط بین فردی شان دچار چالش و مشکل هستند این موارد علامت و زنگ های خطری است که نشان می دهد فرد شاید نیاز به گرفتن کمک دارد.

این زمینه یکی از توصیه هایی که همیشه روانشناسان به عنوان توصیه های اصلی شان به مراجعین خود دارند در مراحل اولیه درمان این است که از ورزش ولو شده پیاده روی ساده استفاده کنند زیرا ورزش تاثیری بسیار مستقیم و زیادی رو در ایجاد زمینه سلامت روان برای فرد از طریق تنظیم هورمون ها، سلامت فیزیکی و ایجاد هورمون های شادی آور به فرد دارد تا زندگی سالم تر و شادتری را داشته باشد.

به گزارش ایرنا، هفته سلامت روان سال ۱۴۰۴ با شعار «دسترسی به خدمات سلامت روان در بحران‌ها و شرایط اضطراری؛ یک اولویت همگانی» اعلام شده است.

به طور خلاصه برای دستیابی به سلامت روان مناسب، باید یک رویکرد جامع شامل مراقبت از جسم و ذهن اتخاذ کرد؛ به این معنی که خواب کافی، تغذیه مناسب و ورزش منظم را در اولویت قرار داد تا بدن شما حامی ذهن شما باشد، همزمان با تمرین ذهن‌آگاهی و تنفس عمیق، افکار منفی را مدیریت کنید و هرگز کمک خواستن را نشانه ضعف ندانید، بلکه آن را به عنوان شهامت پذیرش نیازهایتان ببینید و با حفظ ارتباطات اجتماعی کیفی و تعیین مرزهای سالم، فضایی امن برای شنیده شدن و رشد عاطفی خود فراهم سازید.