انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ به صورت تناسبی برگزار می‌شود؛ ثبت‌نام داوطلبان از ۲۱ دی آغاز و تا ۲۷ دی ـ به مدت یک هفته ـ ادامه خواهد داشت. احزاب و تشکل‌های سیاسی نیز که بازیگران اصلی آوردگاه انتخابات محسوب می‌شوند آرام، آرام خود را برای حضور در صحنه رقابت‌های انتخاباتی آماده می‌کنند تا بتوانند کرسی‌های بیشتری را در نهاد شوارها کسب کنند.
با توجه به اهمیت انتخابات شوراها و برگزاری آن به صورت «تناسبی» که برای اولین بار در سپهر انتخاباتی ایران و آن هم در «عصر وفاق» کلید می‌خورد با «سید حسن رسولی» عضو جبهه اصلاحات ایران و سیاستمدار اصلاح‌طلب، عضو شورای شهر تهران در دوره پنجم، عضو بنیاد امید ایرانیان و استاندار خراسان رضوی در دولتِ اصلاحات گفت و گو کرده‌ایم.
این سیاستمدار با تجربه در ارزیابی خود از انتخابات تناسبی گفت یکی از مزایای این روش این است که نتایج آن صفر و صدی نیست. پیام فصل هفتم قانون اساسی درباره شوراها، بهره‌گیری از مشارکت عموم مردم در اداره امور محلی است، نه امور ملی. در قانون نیز آمده است که در صورت احضار وزیر یا استاندار توسط شورا، آنها موظف‌اند در جلسه شورا حاضر شوند و در صورت امتناع، این موضوع جرم‌انگاری شده است. روش برگزاری انتخابات تناسبی گامی رو به جلو برای پررنگ‌تر شدن نقش احزاب و جبهه‌های سیاسی در انتخابات شوراهاست. انتخابات تناسبی فرصت مناسبی برای کاندیداهایی است که نمی‌خواهند در هیچ‌یک از لیست‌های انتخاباتی حضور داشته باشند، اما به شرطی می‌توانند رأی قابل توجهی کسب کنند که از محبوبیت و توان جذب آراء بالایی برخوردار باشند. متن کامل این گفت‌وگو بدین شرح است:
انتخابات تناسبی گامی به‌سوی تقویت نقش احزاب و افزایش مشارکت است
«حسن رسولی» در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا در ارزیابی خود از نظام انتخابات تناسبی در تهران و عملکرد شورا گفت: فصل هفتم قانون اساسی عمدتاً به شوراها اختصاص دارد و اگر بخواهم در یک جمله خلاصه کنم، پیام این فصل، بهره‌گیری از مشارکت عموم مردم در اداره امور محلی است، نه امور ملی. این مشارکت در سطوح مختلف از عشایر، روستاها، بخش‌ها، شهرستان‌ها و شهرها تا استان‌ها تعریف شده است.
وی با اشاره به اینکه آنچه بیش از همه در موضوع شوراها جلوه‌گری می‌کند، انتخابات شورای شهرها به‌ویژه در کلان‌شهرهاست، افزود: امروز در کشور حدود ۵۰ شهر بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت داریم که این تعداد از مجموع ۱۳۵۰ شهر کشور، بیش از ۷۵ درصد جمعیت ایران را در خود جای داده‌اند بنابراین، تمرکز اصلی در بحث شوراها معمولاً بر کلانشهرها و خصوصاً تهران است.
هدف خبرگان قانون اساسی از پیش‌بینی شوراها، جلب مشارکت مردم است
عضو جبهه اصلاحات ایران، هدف خبرگان قانون اساسی از پیش‌بینی شوراها، را در وهله اول جلب مشارکت مردم دانست و بیان کرد: براساس قانون اساسی، شورای عالی استان‌ها اجازه دارد به موازات دولت، مستقیماً لایحه به مجلس ارائه کند و همچنین می‌تواند به موازات مجلس، طرح‌هایی را به صورت مستقل به مجلس ارسال دهد.
رسولی ادامه داد: همچنین در قانون آمده است که درصورت احضار وزیر یا استاندار توسط شورا، آنها موظف‌اند در جلسه شورا حاضر شوند و در صورت امتناع، این موضوع جرم‌انگاری شده است.
شوراها نتوانسته‌اند جایگاه واقعی خود را در ساختار اجرایی کشور به دست آورند
وی خاطرنشان کرد: با این حال، قانون شوراها که آخرین قانون مرتبط با اصول قانون اساسی است، حدود ۱۱ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۷۸ توسط دولت اصلاحات به ریاست آقای خاتمی تدوین و اجرا شد.
سیاستمدار اصلاح‌طلب معتقد است: دولت اصلاحات پایه‌گذار عملیاتی کردن فصل هفتم قانون اساسی بوده است اما با وجود این، در مقایسه با نهادهای دیگر که سابقه طولانی‌تری در نظام شورایی دارند، شوراها تاکنون نتوانسته‌اند جایگاه واقعی و تعیین‌شده خود را در ساختار اجرایی کشور به دست آورند.
رسولی تصریح کرد: یکی از اقدامات مثبت مجلس، اصلاح برخی مواد قانون انتخابات و نحوه تشکیل و برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهرها و روستاها بود. مهمترین تغییر این اصلاحات، روش اخذ رای است که اکنون به صورت نظام تناسبی اجرا می‌شود. این مصوبه مجلس که به قانون تبدیل شده و شورای نگهبان نیز آن را تأیید کرده است، بناست طبق اعلام رسمی وزیر کشور، در این دوره به صورت آزمایشی در تهران اجرا شود و در دوره‌های بعد برای شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر و کلانشهرهای دیگر نیز به‌کار گرفته شود.
وی با بیان اینکه برای درک بهتر نظام اخذ رای تناسبی، لازم است ابتدا روش متضاد آن یعنی نظام اکثریتی را بشناسیم، افزود: به عنوان مثال، آقای پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره دوم سال گذشته به این دلیل موفق شد که نصف به علاوه یک رای از مجموع آراء صحیح ماخوذه سراسر کشور را کسب کرد.
عضو بنیاد امید ایرانیان ادامه داد: اگر ما در شورای پنجم به‌عنوان نمایندگان مردم انتخاب شدیم، به عنوان مثال شخصی مانند من که چهره‌ای شناخته‌شده نبودم، به اعتبار لیستی که ارائه شد و مورد حمایت آقای خاتمی قرار گرفت، توانستم بیش از یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار رأی از جمعیت ثابت ۹ میلیون نفری تهران (و حدود چهار تا پنج میلیون رأی‌دهنده واجد شرایط) کسب کنم. لیست ما در مجموع بیش از ۲.۵ میلیون رأی به دست آورد و به همین دلیل توانست پیروز انتخابات شود.
مهمترین ایراد روش انتخابات اکثریتی مسئله صفر و صدی بودن آن است. در این روش، هر فهرستی که اکثریت آراء را کسب کند، به‌طور کامل پیروز میدان خواهد بود و عملاً حقی برای اقلیت در نظر گرفته نمی‌شود. رسولی بیان کرد: این یعنی در روش اکثریتی، هر فهرستی که اکثریت آراء را کسب کند، به‌طور کامل پیروز میدان خواهد بود و عملاً حقی برای اقلیت در نظر گرفته نمی‌شود. در شورای پنجم، هر ۲۱ عضو منتخب از جریان اصلاح‌طلب بودند و امروز در شورای ششم، دوستان اصولگرا جایگزین شده‌اند؛ هرچند که درون خودشان هم اختلاف نظرهایی وجود دارد.
وی با بیان اینکه مهمترین ایراد روش انتخابات اکثریتی همین مسئله صفر و صدی بودن آن است. اگر لیست شما رأی اکثریت را به دست آورد، همه کرسی‌ها را تصاحب می‌کنید، اما اگر اکثریت را نداشته باشید، هیچ سهمی نخواهید داشت، عنوان کرد: حتی اگر یکی از نامزدها فقط یک رأی کمتر از نفر بیست‌ویکم داشته باشد، تا زمانی که اتفاق خاصی نیفتد یا فردی از اعضای اصلی استعفا ندهد، جایگاهی در شورا نخواهد یافت.
استاندار خراسان رضوی در دولتِ اصلاحات با اشاره به اینکه روش برگزاری انتخابات تناسبی به این صورت است که نامزدها علاوه بر فعالیت‌های فردی تبلیغاتی، از حمایت احزاب و جناح‌های سیاسی در قالب فهرست‌های انتخاباتی برخوردار می‌شوند، اظهار کرد: این روش در واقع گامی رو به جلو برای پررنگ‌تر شدن نقش احزاب و جبهه‌های سیاسی در انتخابات شوراهاست و به‌صورت آزمایشی قرار است در شهر تهران اجرا شود.
در روش انتخابات تناسبی نامزدها علاوه بر فعالیت‌های فردی تبلیغاتی، از حمایت احزاب و جناح‌های سیاسی در قالب فهرست‌های انتخاباتی برخوردار می‌شوند و از نظر من یک اقدام مبارک است. رسولی خاطرنشان کرد: از نظر من، این تغییر یک اقدام بسیار مثبت و مبارک است. اینکه ما هر دو سال یکبار انتخابات برگزار می‌کنیم، اما تا پیش از این مصوبه اخیر هیچ نام و نشانی از احزاب و جبهه‌های سیاسی در قانون انتخابات وجود نداشت، شبیه این است که دریا داشته باشیم اما بگوییم در آن ماهی نیست! مگر می‌توان دموکراسی انتخاباتی داشت، اما حزب نداشت؟
اجرای نظام تناسبی گامی رو به جلو است و از آن تقدیر می کنم
وی ادامه داد: از این رو، اجرای نظام تناسبی در انتخابات را باید گامی به جلو دانست و من به‌عنوان یک کارشناس سیاسی و فعال انتخاباتی، از آن تقدیر می‌کنم.
عضو جبهه اصلاحات ایران در ارزیابی خود از تاثیر انتخابات تناسبی در افزایش مشارکت با بیان اینکه یکی از مزایای روش تناسبی این است که نتایج آن صفر و صدی نیست، گفت: اگر در شورای پنجم، سه یا چهار نفر از اعضا اصولگرا بودند، می‌توانستیم در قالب تضارب آرا و افکار و با نظارت و مراقبت‌های درون‌گروهی، به نتایج و دستاوردهای بهتری دست پیدا کنیم.
رسولی عنوان کرد: به‌همین‌صورت، اگر در شورای فعلی نیز چند عضو اصلاح‌طلب حضور داشتند، همان‌طور که در برخی ادوار مجلس دیدیم، رقابت و تضارب آرا می‌توانست باعث افزایش اثربخشی و بهبود عملکرد شورا شود.
وی تصریح کرد: در واقع، معنای نظام تناسبی این است که اگر من و شما به‌عنوان داوطلبان انتخابات شورای هفتم که قرار است ۱۱ اردیبهشت برگزار شود ثبت‌نام کرده باشیم، و من در یکی از لیست‌های رسمی جبهه‌های سیاسی کشور (اصلاحات یا اصولگرایی) باشم و شما به‌صورت مستقل کاندیدا شده باشید، در صورتی که لیستی که من در آن قرار دارم بتواند ۵۰ درصد آراء را کسب کند، نیمی از کرسی‌های شورا به آن لیست اختصاص می‌یابد، حتی اگر برخی افراد آن لیست رأی کمتری آورده باشند.
تناسبی‌شدن انتخابات شوراهای شهر و روستا منجر به افزایش مشارکت می‌شود
سیاستمدار اصلاح‌طلب با بیان اینکه نظام تناسبی این مزیت را دارد که با اجرای صحیح، هیچ جریان سیاسی به‌طور کامل از گردونه رقابت ها حذف نمی‌شود و امکان مشارکت گروه‌های مختلف در مدیریت شهری فراهم می‌شود، افزود: این مسئله می‌تواند هم به افزایش مشارکت و هم به بهبود کیفیت حکمرانی محلی منجر شود.
رسولی، انتخابات تناسبی را فرصتی مناسب برای کاندیداهایی که نمی‌خواهند در هیچ‌یک از لیست‌های انتخاباتی حضور داشته باشند دانست و یادآور شد: این کاندیداها به شرطی می‌توانند رأی قابل توجهی کسب کنند که از محبوبیت مردمی و توان جذب آراء بالایی برخوردار باشند و بتوانند حدود ۵ تا ۶ درصد آراء را به دست آورند. این به معنای آن است که شخصیت‌های شناخته‌شده و خوشنام ملی می توانند به صورت مستقل در پارلمان شهری حضور یابند و برای شهر خود تلاش کنند.
وی تناسبی برگزار شدن انتخابات را گامی رو به جلو خواند و اظهار کرد: در کنار وعده وزیر کشور برای برگزاری الکترونیکی انتخابات، این حرکت می‌تواند تحول مثبتی باشد. البته این قدم لازم است اما کافی نیست و امیدوارم دولت و مجلس هرچه سریع‌تر برای انتخابات آینده مجلس و دیگر انتخاباتی که رقابت در آنها پیچیده‌تر است، اقدام‌های لازم را انجام دهند.
عضو بنیاد امید ایرانیان با تاکید بر اینکه برای ریاست جمهوری نمی‌توان از نظام انتخابات تناسبی استفاده کرد، زیرا رئیس جمهور تنها یک نفر است، اما در مجلس ۲۹۰ کرسی و در شوراهای اسلامی شهرها بیش از ۱۱۰ هزار نفر نماینده وجود دارند که این سه انتخابات نیازمند اصلاح قوانین خاص خود هستند، گفت: قانون انتخابات مجلس ما بر پایه نظام فردی است.
گسترش نظام تناسبی تحول‌آفرین خواهد بود
رسولی ادامه داد: از نظر من، حمایت یا عدم حمایت یک حزب از نامزدها در نظام فعلی از نظر آماری تاثیر قابل توجهی ندارد اما اگر نظام تناسبی گسترش یابد- که این خواسته‌ای است که باید از دکتر مومنی و آقای پزشکیان پیگیری کنیم- می‌تواند تحول آفرین باشد.
وی اضافه کرد: این موضوع دیگر ربطی به تحریم‌ها یا مسائل خارجی ندارد و اقدامی است که وزرای سیاسی کشور می‌توانند انجام دهند امیدوارم به این هدف برسیم چون به نظر من گام مثبت است به شرط آنکه با اراده و جرات به طور گسترده اجرا شود.