به گزارش روز پنجشنبه گروه علمی ایرنا از فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی، در یازدهمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی، علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران، در سخنانی به تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های بنیاد در راستای تقویت علوم پایه پرداخت و بر لزوم «سرمایه‌گذاری روی ریشه‌های علمی کشور» تأکید کرد.
وی گفت: بنیاد ملی علم ایران یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌هایش را حمایت از علوم پایه قرار داده است؛ چرا که علوم پایه ریشه درخت توسعه علمی و فناوری است و اگر ریشه را تقویت نکنیم، برگ‌ها و میوه‌های دانش در آینده آسیب می‌بینند.
به گفته رئیس بنیاد ملی علم، بر اساس مصوبه، هدف‌گذاری شده است که ۵۰ درصد از بودجه این بنیاد به تحقیقات پایه و بنیادی اختصاص یابد.
وی آمار دوره‌ای عملکرد بنیاد را چنین برشمرد: در دوره کنونی حدود ۲۴ درصد از تعداد طرح‌های دریافتی بنیاد و حدود ۳۰ درصد از اعتبارات بنیاد به علوم پایه اختصاص دارد.
به گفته او، برخی آمار مربوط به سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد سهم اعتبارات علوم پایه در آن سال حدود ۳۶ درصد بوده است. نرخ پذیرش طرح‌های علوم پایه در بنیاد نیز در سخنان او نزدیک به ۴۰ درصد عنوان شد.
سلطانی تصریح کرد که این سهم‌ها «در حال افزایش» هستند و بنیاد ملی علم، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی روشنی برای رسیدن به سهم هدف (۵۰ درصد) دارد.
وی درباره سازوکارهای حمایتی بنیاد گفت که برنامه‌ها در دو رکن اصلی اجرا می‌شود: اول پذیرش مستمر طرح‌ها به‌صورت عمومی و داوری‌شده که لازم است طرح‌ها نوآوری و کیفیت علمی داشته باشند و دوم فراخوان‌های هدفمند که موضوعات آن بر اساس اسناد بالادستی و سیاست‌های کلان کشور تعیین می‌شود.
سلطانی گفت حدود ۸۰ درصد از حمایت‌های بنیاد به صورت فراخوان‌های هدفمند توزیع می‌شود و سهم باقیمانده صرف حمایت‌های عمومی‌تر می‌شود.
وی تصریح کرد: در سال ۱۴۰۳ تعداد ۳۵۸ درخواست رساله دکتری ثبت شده که «نرخ پذیرش نزدیک به ۵۵ درصد» داشته است. در همان دوره ۴۲۶ درخواست پسادکتری نیز مورد تصویب قرار گرفته است. مبلغ کل مصوب برای هر رساله دکتری ۲۸۸ میلیون تومان برای مدت ۲۴ ماه (معادل ماهیانه ۱۲ میلیون تومان) به عنوان کمک هزینه رساله دکتری درنظر گرفته شده است. برای پژوهشگر پسادکتری نیز مبلغ کل ۲۸۸ میلیون تومان برای مدت ۱۲ ماه (معادل ماهیانه ۲۴ میلیون تومان) نیز تعیین شده است.
سلطانی با اذعان به اینکه این ارقام «هم‌اکنون برای دانشجویان کمک‌هزینه هستند و هنوز کافی نیستند»، گفت بنیاد درصدد افزایش و بهبود شرایط پرداخت و سرعت تخصیص است.
رئیس بنیاد ملی علم ایران، زمان متوسط از ارسال طرح تا تعیین تکلیف را «حدود ۹۰ روز» اعلام کرد و افزود بنیاد تلاش می‌کند این زمان را با مکانیزم‌های جدید کاهش دهد تا پاسخگویی و دسترسی سریع‌تر شود.
سلطانی اشاره کرد که بنیاد پروژه‌های «حرکت در مرز دانش» را برای اساتیدی که دارای نظریه‌پردازی و مقالات برجسته بین‌المللی هستند اجرا کرده و از آنها دعوت به مشارکت می‌کند تا طرح‌هایی تعریف شود که مرزهای دانش را جابه‌جا کند.
وی گفت: برای برخی از رشته‌ها مانند کوانتوم، توان پشتیبانی مالی تا سقف ۴ میلیارد تومان برای پروژه‌ها پیش‌بینی شده است و منابع این حمایت می‌تواند هزینه‌های سفر بین‌المللی دانشجویان، تجهیزات و مواد مصرفی و بخشی برای اعضای تیم پژوهشی را پوشش دهد.
سلطانی گفت: از دیگر برنامه‌های مورد اشاره، راه‌اندازی و توسعه رویداد «شب علم» است که طی دو سال اخیر آغاز شده و با هدف انتقال مفاهیم پایه علمی به عموم مردم در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. نخستین رویداد سال تحصیلی جدید در دانشگاه دامغان برگزار شده و برنامه‌هایی در دانشگاه صنعتی شاهرود و دیگر دانشگاه‌ها تا پایان امسال برنامه‌ریزی شده است.
بر اساس اظهارات رئیس بنیاد ملی علم، بودجه امسال بنیاد حدود ۱۴۵ میلیارد تومان است.
سلطانی ضمن اشاره به مأموریت بنیاد در «پژوهش، توسعه علمی و ارائه راهکار برای حل مسائل کشور»، بر ضرورت تکریم دانشمندان، توسعه همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد انگیزه برای پژوهش‌های حل‌مسأله تأکید کرد و گفت بنیاد در پی پر کردن خلأ‌های پژوهشی و ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح بین‌الملل است.
وی اعلام کرد بر اساس مصوبه شورای بنیاد ملی علم به برگزیدگان جشنواره ابوریحان حمایت مالی ویژه‌ای معادل تا یک و نیم برابر (۱.۵ برابر) حمایت‌های استاندارد بنیاد» تخصیص خواهد یافت، به عنوان مثال، اگر طرحی معمولی در بنیاد ۳۰۰ میلیون تومان حمایت می‌گرفت، در صورت همکاری بین‌المللی می‌تواند تا ۱۲۰ میلیون تومان افزایش یابد و در حوزه‌هایی مانند کوانتوم سقف حمایت تا ۴ میلیارد تومان خواهد رسید.