سیدمهدی سیدی فرخد در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد گفت: ابوالفضل بیهقی در سال ۳۸۵ هجری قمری در روستای حارث‌آباد که در ۶ کیلومتری جنوب سبزوار قرار دارد، چشم به جهان گشود. پس از آن، تحصیلات خود را در خراسان و نیشابور به‌طور اجمال به پایان رساند و به درگاه دولت قدرتمند وقت، سلطان محمود غزنوی، راه یافت. حدوداً در ۲۵ سالگی بیهقی یکی از دبیران برجسته دیوان رسالت سلطان محمود غزنوی شد؛ با ریاست احتمالی هم‌ولایتی‌اش بونصر مشکان.
وی ادامه داد: بیهقی از همان آغاز ورود به دیوان رسالت در پی یادداشت‌برداری از اطلاعات زمانی و نگارش کتاب بود؛ هدفی که در نهایت به نگارش تاریخ بیهقی انجامید. در حدود سال ۴۴۸ هجری قمری، بیهقی به‌نوعی بازنشسته، معزول و منزوی شد و آغاز به نوشتن تاریخ بیهقی کرد. گفته می‌شود که او حدوداً ۳۰ جلد کتاب نوشته است، اما تاکنون تنها ۵ جلد (پنجم تا دهم) به دست ما رسیده‌اند. چهار جلد و نیم اول از بین رفته‌اند و درباره جلد ۱۰ به بعد نیز مشخص نیست که نوشته شده باشد یا نه!
فرخد یادآور شد: همین مقدار از آثار بیهقی بدون تردید یکی از برجسته‌ترین، زیباترین و خواندنی‌ترین متون نثر فارسی است. اگر بتوان با تسامح گفت گلستان سعدی مهم‌ترین کتاب نثر فارسی است، بیهقی نیز از نظر ارزش و سبک، یکی از نخستین و معتبرترین آثار است؛ گرچه نثر او با نثر بیهقی تفاوت‌هایی دارد. شاید دومین و سومین متون برجسته ما تاریخ بیهقی باشد. دست کم، تاریخ بیهقی را اغلب ایرانیان به‌خاطر داستان حسنک یادشان است؛ داستان حسنک وزیر از تاریخ بیهقی است.
نهضت تصحیح و توضیح تاریخ بیهقی راه افتاده است
وی گفت: تاریخ بیهقی ظاهراً تاریخ است، این کتاب به مدت ۱۰ سال از سلطنت سلطان مسعود غزنوی می‌پردازد و به مناسبت این ۱۰ سال، تاریخ کل خراسان و حوادث مهمِ چهار قرن گذشته را نقل می‌کند و از آن فراتر، به زیباترین و متین‌ترین و دلنشین‌ترین روایت می‌پردازد. به این لحاظ، تاریخ بیهقی از مهم‌ترین کتاب‌های بسیار ارزشمند زبان فارسی دری است. خواندن و فهم تاریخ بیهقی تا چند دهه پیش کمی دشوار بود؛ نیازمند ممارست و آموزش بود تا مخاطب بتواند آن را بخواند و بفهمد.
سیدی افزود: خوشبختانه در سه، چهار دهه اخیر نهضتی در جهان و ایران به راه افتاده است و پژوهشگران تاریخ بیهقی را تصحیح و توضیح داده‌اند که از جمله ادیب پیشاوری، سعید نفیسی، دکتر غنی، فیاض، دکتر یاحقی و بنده، مهدی سیدی، آخرین شرح از تاریخ بیهقی را داشتیم. پس از آن بنده در یک کانال تلگرام شروع به خواندن تاریخ بیهقی همراه با شرح آن کردم که بسیار مورد استقبال هموطنان و فارسی زبانان واقع شد.
این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: بنده از سال ۱۳۹۷ خوانش کتاب تاریخ بیهقی را آغاز کردم و در یک دوره سه سال و نیمه خوانده شد که پس از آن دوستان تذکرهایی دادند یا توصیه هایی کردند که سبب کامل‌تر شدن دانسته‌ها شد. به همین سبب مجدداً بنده و همکارم آقای یاحقی این یافته هارا در تاریخ بیهقی تصحیح خودمان اعمال کردیم و ویرایشی نوین به دست آوردیم. این ویرایش در چاپ ششم تاریخ بیهقی اعمال شده و پس از آن، یک دوره تقریباً سه‌ساله در کانال تلگرامی به معرفی و بحث آن اختصاص یافت و به استقبال گسترده‌ای از هموطنان و فارسی‌زبانان مواجه شد.
سیدی گفت: این دوره سه ساله حدوداً ۱۴۰ جلسه بود و شنوندگان تاریخ بیهقی به حدود ۱۲ هزار نفر رسیدند. بنده و همکارم، آقای یاحقی با همکاری با بهیار علوی مقدم، تصمیم گرفتیم که در تصحیح تاریخ بیهقی با رویکردی مشترک، یک ویرایش جدید ارائه کنیم. این رویکرد در تقویم ملی و منطقه‌ای به‌عنوان «روز تاریخ بیهقی» ثبت شد تا گرامی‌داشت این اثر با حضور گسترده مردم میسر شود.
در بزرگداشت‌ها باید ورود برای عموم آزاد باشد
وی اضافه کرد: چند سال پیش بنده و همکارم آقای یاحقی در تصحیح تاریخ بیهقی با همکاری بهیار علوی مقدم که سبزواری الاصل و ساکن مشهد و استاد دانشگاه حکیم سبزواری است، انتخاب کردیم که روز اول آبان روز تاریخ بیهقی باشد، که با چند سال تاخیر دو سال پیش این اتفاق تصویب شد و در تقویم نیز نوشته شد. ما تقریباً طی این ۱۰ الی ۱۵ سال هرساله در بزرگداشت ابوالفضل بیهقی در سبزوار شرکت می‌کردیم، این بزرگداشت‌ها در دانشگاه حکیم سبزواری برگزار می‌شد و چنان که رسم دانشگاه‌هاست، بزرگداشت‌ها همراه با نوشتن مقاله و بحث‌های علمی است. اما بزرگداشت‌ها جشن گونه است و باید راه باز باشد تا عموم علاقه‌مندان و مردم بتوانند شرکت کنند، مثلاً در روز بزرگداشت عطار، سعدی، خیام یا فردوسی نباید فقط عطار شناسان، سعدی شناسان و خیام شناسان بیایند بلکه باید عموم مردم بتوانند شرکت کنند.
سیدی یادآور شد: متاسفانه چند سالی است که در بزرگداشت بیهقی در را به روی عموم بسته‌اند و فقط در دانشگاه حکیم سبزواری باز است و منحصر به کسانی شد که مقاله می‌نویسند. در حالی که بسیاری از کسانی که بیهقی می‌خوانند و دوست دارند، به ویژه شنوندگان کانال بیهقی بنده از سراسر کشور علاقه داشتند تا در این بزرگداشت شرکت کنند. به همین سبب ما امسال برای اولین بار به دوستانمان وعده دادیم که بجای رفتن به دانشگاه حکیم سبزواری و پشت درهای بسته نشستن و شنیدن مطالب و مقالاتی که عموماً هم فایده‌ای ندارد (زیرا فقط به این دلیل این مقالات را عرضه می‌کنند تا گواهی شود که این فرد هم مقاله نوشته است.) امسال در ابتکاری که بنده به خرج دادم در کانال خودم اعلام کردم که دوستان و یاران با همت و هزینه خودشان، خودشان را به سبزوار برسانند تا به حارث آباد بریم و بزرگداشت بیهقی را در آنجا برگزار کنیم.
محل دفن بیهقی مشخص نیست
سیدی فرخد افزود: ضمن اینکه یک مسئله دیگر نیز وجود دارد، آن هم اینکه ابوالفضل بیهقی که در سال ۴۷۰ هجری قمری در غزنه فوت کرده و محل دفن او معلوم نیست. یعنی مزار او در بیهق نیست و به شکل نمادین ۲۰ سال پیش افراد صاحب همتی لطف کردند و نمادی به یادگور ناپیدای ابوالفضل بیهقی در حارث آباد ساختند اما دو سه سال بعد آن نماد رها شد.
وی ادامه داد: ۲۰ سال این المان یادبود ابوالفضل بیهقی رها شده است در حالی که برخی اعتقاد دارند ابوالفضل بیهقی پدر نثر فارسی است، حقیقتاً همان جایگاهی که فردوسی در عرصه شاهنامه و در عرصه نظم در ادبیات ما دارد تاریخ بیهقی و ابوالفضل بیهقی در حوزه نثر دارد با اینهمه آن نماد رها شده است و دیگر هیچکس همتی نمی‌کند و ظاهراً مرکز آثار و مفاخر که جای انجمن آثار ملی را گرفته است و مسئول شناسایی این بزرگان و برگزاری بزرگداشت است متاسفانه به هر دلیلی کاری انجام نمی‌دهد. دانشجو ها و فرمانداری و استانداری هم این کار را نمی کنند و میراث فرهنگی و ارشاد هم رها کرده‌اند.
∎