«مسعود براتی» کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، درباره آخرین وضعیت قطعنامه ۲۲۳۱ و پایان مهلت ۱۰ ساله آن، اظهار کرد: موضوع مربوط به قطعنامه ۲۲۳۱ و بیانیه مشترک ایران، چین و روسیه، بحثی بسیار تخصصی و فنی است که در حوزه حقوق بین‌الملل و به‌ویژه مسائل سازمان ملل و شورای امنیت قرار می‌گیرد. از این‌رو، تحلیل دقیق و حقوقی آن نیازمند بررسی کارشناسان حقوق بین‌الملل است.
وی افزود: در حال حاضر، در فضای بین‌المللی دو قرائت کاملاً متفاوت درباره وضعیت فعلی این قطعنامه وجود دارد؛ نخست، قرائت ۳ کشور ایران، روسیه و چین است که کشور‌های متعددی از جنبش عدم تعهد نیز از آن حمایت کرده‌اند. بر اساس این قرائت، کشور‌های اروپایی حق استفاده از سازوکار موسوم به اسنپ‌بک را نداشته‌اند و، چون چنین حقی برای آنها مطابق برجام تعریف نشده و لذا اقدامشان فاقد اثر حقوقی است؛ بنابراین با گذشت ۱۰ سال از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱، این قطعنامه از تاریخ ۱۸ اکتبر (۲۶ مهرماه) منقضی و عملاً خاتمه یافته است.
براتی تصریح کرد: مطابق این دیدگاه، پرونده هسته‌ای ایران عادی تلقی می‌شود و نه‌تنها تحریم‌ها و محدودیت‌های مرتبط با برجام پایان یافته، بلکه موضوع ایران نیز از دستور کار شورای امنیت خارج شده است. این موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران است و منطبق با منافع ملی کشور محسوب می‌شود، ازاین‌رو باید به‌صورت جدی مورد حمایت قرار گیرد.
وی در توضیح دیدگاه دوم گفت: در مقابل، قرائت کشور‌های غربی کاملاً متفاوت است. آنها مدعی‌اند که در ماه گذشته از ابزار اسنپ‌بک استفاده کرده‌اند و بر اساس این استناد، قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران مجدداً فعال شده است. به اعتقاد آنها، شرایط مندرج در ماده ۳۷ برجام محقق شده و بنابراین، موضوع ایران همچنان در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید کرد: اکنون ما با «جنگ دو قرائت» درباره وضعیت پرونده ایران مواجه هستیم؛ از یک‌سو ایران به همراه روسیه و چین و کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد بر پایان قطعنامه ۲۲۳۱ تأکید دارند و از سوی دیگر، کشور‌های غربی تلاش می‌کنند با تفسیر خاص خود از اسنپ‌بک، بازگشت تحریم‌ها را القا کنند. این وضعیت، شکاف جدی و جدیدی را در صحنه بین‌المللی ایجاد کرده که البته می‌تواند فرصت‌های قابل‌توجهی را برای ایران فراهم آورد.
وی افزود: کشور‌هایی که قرائت ایران، روسیه و چین را پذیرفته‌اند، دیگر مانعی برای همکاری با جمهوری اسلامی ایران نمی‌بینند؛ زیرا از منظر آنها، وضعیت پرونده هسته‌ای ایران عادی شده و حساسیت‌های بین‌المللی نسبت به این موضوع از بین رفته است. به همین دلیل، این کشور‌ها می‌توانند بدون نگرانی از تحریم‌ها، روابط اقتصادی، صنعتی و فناوری خود را با ایران گسترش دهند.
براتی گفت: جمهوری اسلامی باید از این فرصت استفاده کرده و با فعال‌سازی ظرفیت دیپلماسی اقتصادی و سیاسی، این قرائت را به واقعیت عملی تبدیل کند. هرچقدر قرائت غربی از وضعیت ایران در مجامع بین‌المللی تضعیف شود، زمینه برای توسعه روابط ایران با دیگر کشور‌ها بیشتر فراهم خواهد شد.
وی تأکید کرد: امروز شرایط بین‌المللی نسبت به ۱۵ سال گذشته به‌طور محسوسی به نفع ایران تغییر کرده است. همراهی کشور‌های عضو جنبش عدم تعهد و مواضع مشترک روسیه و چین در حمایت از موضع تهران، نشان می‌دهد که ایران توانسته در صحنه جهانی نوعی فضای دو قطبی در برابر روایت غربی از برجام و سازوکار اسنپ‌بک ایجاد کند؛ این تحول، دستاوردی مهم برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان این وضعیت را نتیجه مستقیم عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور دانست، گفت: واقعیت این است که هرچند دیپلماسی ایران در این زمینه فعال بوده، اما نمی‌توان به آن نمره عالی داد. به باور من، بخش مهمی از تغییر رفتار و همراهی کشور‌هایی مانند چین و روسیه با ایران، ناشی از تحولات ساختاری و ژئوپلیتیکی در عرصه بین‌الملل است، نه صرفاً نتیجه فعالیت وزارت امور خارجه یا مذاکرات خاصی که ایران انجام داده باشد.
وی افزود: توافق قاهره که در چارچوب همین مباحث صورت گرفت، توافق ضعیفی بود و خروجی مطلوبی برای ایران نداشت. از این منظر، دیپلماسی ایران در ماجرای اسنپ‌بک عملکردی متوسط داشته و نمی‌توان نمره بالایی برای آن قائل شد، هرچند جهت‌گیری کلی آن در مسیر دفاع از منافع ملی صحیح بوده است.
براتی تأکید کرد: بخش عمده همراهی چین و روسیه با ایران در موضوع ۲۲۳۱، حاصل تغییر موازنه قدرت جهانی و شکل‌گیری نظم جدید بین‌المللی است. این کشور‌ها به دلیل رقابت راهبردی با غرب، از مواضع ایران حمایت می‌کنند. البته ایران نیز در این روند نقش‌آفرینی داشته و توانسته در مقاطع حساس، مواضع اصولی خود را با منافع این کشور‌ها هم‌راستا سازد.
وی در پایان گفت: در مجموع، پرونده ۲۲۳۱ وارد مرحله جدیدی شده و با وجود اختلاف قرائت‌ها، ایران اکنون در موقعیتی قرار گرفته که می‌تواند با اتکا به حمایت چین، روسیه و کشور‌های عدم تعهد، گام‌های موثرتری برای تقویت جایگاه خود در نظام بین‌الملل بردارد. بهره‌گیری هوشمندانه از این فرصت، نیازمند دیپلماسی فعال، هماهنگ و آینده‌نگر است تا منافع ملی کشور در شرایط جدید به بهترین شکل تأمین شود.
انتهای پیام/