همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: همه می‌دانیم که پاییز و زمستان فصل شیوع بیماری‌های ویروسی، از جمله آنفلوآنزا است؛ ویروسی سخت و بدبدن که تا دو سه هفته ما را از کار و زندگی نیندازد، دست‌بردار نیست. آنفلوآنزا از جمله ویروس‌های خطرناکی است که هر سال با جهش‌های تازه‌ای برمی‌گردد و در مواردی می‌تواند به بستری شدن یا حتی مرگ منجر شود. به همین دلیل پزشکان تأکید دارند که افراد در گروه‌های پرخطر حتماً در زمان طلایی تزریق واکسن اقدام کنند.

چرا بعضی‌ها آسیب‌پذیرترند؟

بعضی افراد به ‌دلیل ضعف سیستم ایمنی، سن بالا، بارداری و ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت، آسم، نارسایی قلبی، بیماری‌های ریه و ... در برابر آنفلوآنزا آسیب‌پذیرترند. در این افراد، بدن توان دفاع کافی در برابر ویروس را ندارد و خطر عوارض جدی مثل ذات‌الریه و حمله قلبی بیشتر است.

هروقت توانستید، واکسن را بزنید

شیوع آنفلوآنزا در ایران معمولاً از اواسط مهرماه آغاز می‌شود و ممکن است تا پایان سال چند موج دیگر از آن رخ دهد. این بیماری اوایل بهار فروکش می‌کند. بنابراین بر اساس توصیه پزشکان، بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوآنزا، پیش از شروع فصل شیوع بیماری است؛ یعنی از اواسط شهریور تا اواخر مهرماه.

دلیل تأکید پزشکان بر تزریق واکسن پیش از شیوع ویروس این است که حدود ۲ هفته طول می‌کشد تا پس از تزریق، بدن ایمنی و سطح آنتی‌بادی لازم در برابر ویروس را ایجاد کند. اگر واکسن پیش از شروع گردش ویروس تزریق شود، فرد در معرض ابتلا قرار ندارد و در این مدت، آنتی‌بادی‌ها در بدن شکل می‌گیرند. اما اگر تزریق واکسن پس از آغاز گردش ویروس در جامعه انجام شود، احتمال ابتلا به آنفلوآنزا افزایش می‌یابد و ممکن است فرد بلافاصله پس از تزریق واکسن در معرض ویروس قرار گیرد و بیمار شود. در این شرایط، هم فرد دچار بیماری می‌شود و هم اثرگذاری واکسن کاهش می‌یابد.

دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی هم در این باره به همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد: «هرچقدر با تاخیر بیشتری این واکسن را تزریق کنیم، به ضرر خودمان است. چون ممکن است همزمان با تزریق واکسن، به این ویروس مبتلا شویم و همین، واکسن را بی‌اثر می‌کند. وقتی سویه در جامعه در گردش باشد، احتمال ابتلای افراد بالاتر می‌رود. به همین دلیل است که گفته می‌شود تزریق از اواسط شهریور شروع شود.»

با این حال پزشکان تاکید می‌کنند که حتی اگر زمان طلاییِ واکسن زدن را از دست دادید، نگران نباشید و هر زمان که توانستید، حتما آن را تزریق کنید. چون همچنان مفید و اثربخش خواهد بود. به خصوص اگر تردد و رفت‌وآمدتان به مراکز و مناطق شلوغ زیاد است. چون واکسن می‌تواند شما را در برابر سویه‌های متفاوت ویروس آنفلوآنزا مصون کند. فقط بعد از تزریق تا ۲ هفته باید مراقب باشید که در معرض ویروس قرار نگیرید تا آنتی‌بادی مورد نیاز در بدن‌تان تشکیل شود.

میزان و مدت اثربخشی واکسن/ واکسن بزنیم، نمی‌میریم؟

بعد از تزریق واکسن آنفلوآنزا ۲ هفته طول می‌کشد تا بدن، ایمنی و آنتی‌بادی لازم را دربرابر ویروس ایجاد کند و مصونیتی که ایجاد می‌کند، چندین ماه دوام دارد و کل فصل شیوع آنفلوآنزا را پوشش می‌دهد. درباره اثربخشی واکسن نیز متخصصان تاکید می‌کنند این واکسن تضمین نمی‌کند که اصلا مبتلا نشوید، اما خطر ابتلای شدید را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. برخی رسانه‌ها مثل ایسنا پیش‌بینی کرده‌اند که واکسن آنفلوآنزا امسال ۴۰ تا ۶۰ درصد اثربخشی دارد و به همین میزان می‌تواند از ابتلا جلوگیری کند.

اما دکتر شاهین قاسمی، متخصص بیماری‌های عفونی در این زمینه به همشهری‌آنلاین پاسخ می‌دهد: «اصلاً این‌طور نیست که بتوانیم برای اثر واکسن عدد یا درصد مشخصی ارائه دهیم. در این زمینه نمی‌شود گفت واکسن تا چند درصد احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد. چون هدف اصلی آن پیشگیری مطلق از بیماری نیست. موضوع این است که واکسن آنفلوآنزا شدت بیماری را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و این موضوع در مطالعات جهانی هم تأیید شده است. از آنجا که آنفلوآنزا در موارد شدید می‌تواند منجر به مرگ شود، تزریق واکسن برای افراد در معرض خطر بسیار ضروری است؛ در سالمندان، بیماران تحت شیمی‌درمانی، افرادی که داروهای کورتونی دریافت می‌کنند، مبتلایان به نارسایی قلبی یا کسانی که طحال‌شان برداشته شده، واکسن می‌تواند احتمال بروز نوع شدید و مرگبار بیماری را در این گروه‌ها به‌ طور چشمگیری کاهش دهد.»

دکتر قاسمی در پاسخ به این پرسش که آیا تزریق واکسن آنفلوآنزا می‌تواند احتمال مرگ در گروه‌های پرخطر، به‌ویژه سالمندان و بیماران دارای بیماری‌های زمینه‌ای را به صفر برساند، می‌گوید: «در پزشکی ما اصلا عدد صفر نداریم. واکسن احتمال بستری و مرگ ناشی از آنفلوآنزا را به میزان قابل توجهی کم می‌کند، اما آن را به صفر نمی‌رساند. ممکن است فردی که جزو گروه‌های پرخطر است، با وجود تزریق واکسن، دچار عوارض شدید یا حتی فوت شود اما اگر واکسن نزند، خطر مرگ برای او تقریباً قطعی و حتمی است.»

آنفلوآنزا و خطر سکته قلبی

علاوه بر خطر بستری شدن و مرگ، آنفلوآنزا خطر حمله قلبی را هم افزایش می‌دهد. از نظر علمی، وقتی بدن به ویروس آنفلوآنزا آلوده می‌شود، التهاب شدیدی در بدن ایجاد می‌شود که می‌تواند پلاک‌های چربی داخل رگ‌ها را ناپایدار کند، باعث لخته شدن خون شود و در نتیجه یکی از رگ‌های کرونری قلب را مسدود کند.

تحقیقات نشان داده‌اند که در هفته‌ی اول ابتلا به آنفلوآنزا، احتمال بروز حمله قلبی تا ۶ برابر بیشتر می‌شود. به‌ویژه در افراد سالمند یا کسانی که بیماری قلبی زمینه‌ای دارند. به همین دلیل متخصصان تأکید دارند که بیماران قلبی هم حتما این واکسن را تزریق کنند. چراکه واکسیناسیون می‌تواند خطر سکته را تا ۲۶ درصد کاهش می‌دهد.

بیشتر بخوانید؛

• ابتلا به آنفلوآنزا واکسنِ آن را بی‌اثر می‌کند؟

• چرا بعضی‌ ها با فاصله کم دوباره آنفلوآنزا می‌گیرند؟

• این کودکان مستعد ابتلا به شکل شدید آنفلوآنزا هستند

• آیا ممکن است همزمان به چند ویروس مبتلا شویم؟

چه کسانی باید حتما واکسن بزنند؟

با آن که هر سال درباره گروه های پرخطری که لازم است واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند، اطلاع‌رسانی گسترده می‌شود، اما همچنان خیلی از افراد نمی‌دانند که در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند یا نه. توصیه کلی مراکز بهداشتی، تزریق واکسن برای تمام افراد بالای ۶ ماه است. با این حال، تزریق واکسن برای برخی گروه‌ها که «پرخطر» نامیده می‌شوند، اهمیت بیشتری دارد. این گروه‌ها عبارتند از: کودکان بالای ۶ ماه تا ۵ ساله، افراد بالای ۶۵ سال، زنان باردار، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت، آسم، بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی و کبدی و همچنین افراد دارای نقص سیستم ایمنی مانند بیماران سرطانی و همچنین کادر بهداشت و درمان به دلیل تماس مستقیم با بیماران.

دکتر رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: «تعداد واکسن‌های آنفلوآنزا در دنیا محدود است و به اندازه جمعیت دنیا نیست. بنابراین فقط گروه‌های پرخطر در اولویت دریافت و تزریق واکسن هستند. مثلا افراد سالم و جوان در صورت ابتلا طی ۷ تا ۱۰ روز حال‌شان خوب می‌شود و نیازی به واکسن ندارند. البته یک سری افراد هستند که در هیچ یک از گروه‌های در مرض خطر نمی‌گنجند، اما سخت‌مریض‌اند؛ یعنی وقتی به آنفلوآنزا مبتلا می‌شوند، ۲ تا ۳ هفته می‌افتند. این افراد هم می‌توانند مثل افرادِ در معرض خطر، هر سال واکسن را دریافت کنند.»

پزشکان این نکته را هم یادآوری می‌کنند که حتی اگر خودتان در معرض خطر ابتلا نیستید، باید به اطرافیان‌تان فکر کنید. مخصوصا اگر با فردی زندگی می‌کنید یا زیاد در تماس هستید که می‌دانید در معرض خطرند؛ مثل کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد بالای ۶۵ سال. درواقع واکسن زدن شما می‌تواند از آنها هم محافظت کند.