در روزهایی که تب جشنواره فیلم کوتاه تهران داغ است و نگاه‌ها به آثار تازه دوخته شده، به سراغ یکی از چهره‌های آشنا و تأثیرگذار این عرصه یعنی هادی آقاجانی، تهیه‌کننده باسابقه و معاون سابق تولید و پشتیبانی فنی انجمن سینمای جوانان ایران رفتیم تا به بررسی وضعیت فیلم کوتاه ایران بپردازیم.
آقاجانی امسال با دو فیلم «بیست و یک» به کارگردانی فرزاد رنجبر و «تخطی» به کارگردانی میکائیل دیانی در جشنواره حضور دارد. گفت‌وگوی ما را با این تهیه‌کننده در خصوص وضعیت فیلم کوتاه و چالش‌های ساخت فیلم در این ژانر بخوانید.
وضعیت امروز فیلم کوتاه را چگونه می‌بینید؟
فیلم کوتاه در ۱۰ سال گذشته شمایل سینمایی‌تری پیدا کرده است. در گذشته متولیان جشنواره و کسانی که در حوزه فیلم کوتاه فعالیت داشتند، فقط به خلاقیت و استعداد کارگردان نگاه می‌کردند، اما امروز فیلم‌سازی کوتاه کاملاً حرفه‌ای شده است. فیلم کوتاه از ابتدا هویت مستقل داشت، اما حالا تبدیل به پلی برای رسیدن به سینمای بلند شده است. به همین خاطر فیلم‌سازان جوان سعی می‌کنند در حرفه‌ای‌ترین حالت ممکن فیلم بسازند؛ از حضور عوامل حرفه‌ای گرفته تا رعایت عنصر خلاقیت که موجب رشد کیفی فیلم‌های کوتاه شده و جشنواره‌ها نیز از چنین آثاری استقبال می‌کنند.
خلاقیت دیگر به تنهایی برای موفقیت در فیلم کوتاه کافی نیست؟
دقیقاً. زمانی فقط عنصر خلاقیت در اولویت بود و فیلمساز می‌توانست با هزینه کم و حتی دورهمی فیلم بسازد، اما حالا اگر کسی اقتضائات فنی و مالی یک اثر حرفه‌ای را رعایت نکند، جایی در جشنواره‌ها ندارد. من در چند دوره جشنواره دیده‌ام که کارهای خلاقانه فقط به دلیل ضعف فنی کنار گذاشته شدند و این برای سینمای کوتاه آسیب است چون استعدادهایی که صرفاً به دلیل نبود سرمایه کنار می‌مانند، ممکن است سرخورده شوند. ساخت فیلم فقط برای جشنواره هم بزرگ‌ترین آفت این سینماست.
نقش انجمن سینمای جوان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
وظیفه انجمن فقط آموزش نیست. انجمن همیشه در تولید نیز به جوانان کمک کرده و استعدادهای خلاق را کشف کرده است. درست است که بودجه محدودی دارد و نمی‌تواند تمام هزینه یک اثر را بدهد، اما همواره پشتیبان بوده است. مسئله اینجاست که انجمن با فیلم‌سازان سراسر کشور در ارتباط بوده و بودجه‌اش محدود است. در نتیجه، لازم است نهادهایی مثل سازمان سینمایی و حوزه هنری در بخش مالی حمایت بیشتری داشته باشند و حتی بستر پخش و درآمدزایی از فیلم کوتاه را فراهم کنند.
مردم چقدر با فیلم کوتاه آشنا هستند و جشنواره‌ها چه نقشی در رشد فیلم کوتاه دارند؟
اگر مردم ما فیلم کوتاه نمی‌بینند، تقصیر فیلمساز نیست، تقصیر مسئولان فرهنگی است. ترویج فرهنگ دیدن فیلم کوتاه باید از رسانه‌ها آغاز شود. تلویزیون که رسانه عامه است، می‌تواند فیلم کوتاه را به خانه مردم ببرد. بسیاری از مردم وقت دیدن فیلم بلند را ندارند، اما با یک فیلم کوتاه ۲۰دقیقه‌ای لذت می‌برند و به این نوع سینما علاقه‌مند می‌شوند. فیلم کوتاه علاوه بر لذت، پیام و آموزش هم دارد؛ فقط باید آن را به مخاطب معرفی کنیم.
جشنواره‌ها در مسیر رشد فیلم‌سازان بسیار مؤثرند. جشنواره فیلم کوتاه تهران از معتبرترین و سخت‌ترین جشنواره‌های دنیاست و فیلم برگزیده‌اش به اسکار معرفی می‌شود. وقتی چنین داورانی انتخاب می‌شوند، یعنی فیلم‌های پذیرفته شده از بهترین‌های سال هستند. این جشنواره برای فیلم‌سازان تازه‌کار، مسیر آموزشی و برای حرفه‌ای‌ها، میدان رقابت است.
برخی معتقدند در جشنواره‌ها مافیا یا تبعیض وجود دارد.
من اصلاً موافق وجود مافیا در فیلم کوتاه و جشنواره‌ها نیستم. تهران به طور طبیعی مرکز امکانات، سرمایه و تجهیزات بوده، پس کیفیت آثار تهرانی بالاتر است. در دوره‌هایی که من در تیم جشنواره بودم، تأکید بر تمرکززدایی تهران نیز وجود داشت. حتی اگر دو فیلم با کیفیت مشابه از تهران و شهرستان می‌رسید، هیئت داوری معمولاً به فیلم شهرستان رأی می‌داد، چون ساخت فیلم در شرایط سخت‌تر ارزشمندتر است.باید در نظر داشت از حدود ۲هزار فیلم داستانی، فقط ۵۷ فیلم انتخاب می‌شوند. گاهی وقتی داوران میان ۲۰۰ فیلم هم‌سطح قرار می‌گیرند، سلیقه شخصی در انتخاب نهایی نقش دارد. بنابراین اگر فیلم‌سازی بگوید «فیلم من بهتر بود» ممکن است حق داشته باشد. اما این ربطی به مافیا ندارد؛ بلکه به محدودیت انتخاب و تنوع سلیقه داوران برمی‌گردد.
چه توصیه‌ای برای فیلم‌سازان جوان دارید؟
فیلم‌سازی یک کار جمعی است. نتیجه نهایی فقط به کارگردان یا تهیه‌کننده مربوط نیست؛ حتی کسی که خدمات صحنه را انجام می‌دهد در خروجی اثر نقش دارد. به بچه‌های فیلم کوتاه پیشنهاد می‌کنم در مسیر آموزش صرفاً در کد کارگردان قرار نگیرند، سر صحنه با هر عنوانی که باشید نکته‌ای یاد می‌گیرید و این امر در ادامه مسیر شما مؤثر است.
آینده سینمای بلند در دستان فیلم‌سازان کوتاه است. حضور پیشکسوتان در این حرفه مؤثر است اما آن‌ها دیگر حرفی برای گفتن ندارند.