به گزارش راهبرد معاصر؛ طرح کالابرگ الکترونیکی که از سال گذشته به‌عنوان یکی از برنامه‌های مهم معیشتی دولت در حمایت از اقشار کم‌درآمد آغاز شد، حالا به نقطه‌ای حساس و تعیین‌کننده رسیده است. پس از اجرای موفق مرحله چهارم کالابرگ در شهریورماه ۱۴۰۴، دولت چهاردهم اعلام کرده است که مرحله پنجم کالابرگ از آبان‌ماه ۱۴۰۴ با تغییرات اساسی در سبد کالا، شیوه تخصیص اعتبار و ساختار حمایتی اجرا می‌شود. هدف از این مرحله جدید، افزایش اثرگذاری اقتصادی طرح و هدفمندتر کردن حمایت‌ها از طریق حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد و انتقال منابع آن به دهک‌های پایین‌تر است. این تصمیم به دولت امکان می‌دهد که همزمان با کنترل هزینه‌های عمومی، توان خرید خانوارهای کم‌درآمد را برای کالاهای اساسی تقویت کند.
در کنار این اصلاحات، موضوع زمان واریز کالابرگ، تنوع اقلام جدید و میزان اعتبار مرحله پنجم، به دغدغه اصلی خانوارها تبدیل شده است. حالا که دولت وعده داده با ثبات بیشتر در فرآیند اجرا و افزایش شفافیت مالی، طرح کالابرگ را به مرحله‌ای پایدار و اثربخش برساند، نگاه‌ها به اجرای دقیق مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی دوخته شده است؛ مرحله‌ای که می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای در نظام حمایت معیشتی کشور باشد.
آغاز شمارش معکوس برای اجرای مرحله پنجم کالابرگ
به گزارش خبرنگار اقتصادآنلاین، طرح کالابرگ الکترونیکی به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های معیشتی دولت چهاردهم، پس از چهار دوره اجرا حالا به مرحله پنجم رسیده است. بر اساس اعلام مرجان دبیری، سخنگوی طرح کالابرگ، خانوارها باید تا پایان آبان‌ماه نسبت به استفاده از مرحله چهارم کالابرگ اقدام کنند تا امکان بهره‌مندی از مزایای دوره جدید را از دست ندهند.
در چهار مرحله گذشته، دولت از طریق سامانه کالابرگ الکترونیکی به خانوارهای دهک‌های اول تا هفتم اعتبار خرید اقلام اساسی اختصاص داده است. مبلغ اعتبار برای دهک‌های اول تا سوم ۵۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر بوده است.
اصلاحات گسترده در سبد مرحله پنجم کالابرگ
در مرحله پنجم کالابرگ تغییراتی مهم اعمال می‌شود تا کیفیت و اثرگذاری طرح افزایش یابد. بر اساس مصوبه جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سبد کالاهای اساسی شامل ۱۱ قلم پیشین (برنج، روغن، قند و شکر، حبوبات، گوشت مرغ و قرمز منجمد، شیر، پنیر، ماست و ماکارونی) اکنون با افزودن چهار قلم جدید شامل گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو تکمیل می‌شود.
این تصمیم با هدف افزایش سلامت تغذیه‌ای، تنوع غذایی و حمایت از تولید داخلی اتخاذ شده است. کارشناسان اقتصادی می‌گویند تغییر در ترکیب سبد می‌تواند ارزش واقعی کالابرگ را افزایش دهد و خانوارها را از خرید کالاهای پرکالری اما کم‌ارزش به سمت مواد غذایی باکیفیت‌تر هدایت کند.
زمان واریز کالابرگ مرحله پنجم
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده از سوی وزارت رفاه، زمان واریز کالابرگ مرحله پنجم از نیمه دوم آبان‌ماه ۱۴۰۴ اعلام شده است. خانوارهای مشمول پس از فعال‌سازی این مرحله می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد، از اعتبار خود برای خرید اقلام جدید استفاده کنند.
جدول زیر بر اساس داده‌های رسمی، مقایسه‌ای از میزان اعتبار و سبد کالا در مراحل چهارم و پنجم را نشان می‌دهد:
| مرحله | مبلغ اعتبار دهک‌های ۱ تا ۳ | مبلغ اعتبار دهک‌های ۴ تا ۷ | اقلام جدید افزوده‌شده | زمان واریز کالابرگ |
|---|---|---|---|---|
| مرحله چهارم کالابرگ | ۵۰۰ هزار تومان | ۳۵۰ هزار تومان | - | شهریور ۱۴۰۴ |
| مرحله پنجم کالابرگ | اعلام نشده (در حال بررسی افزایش) | اعلام نشده | بوقلمون، بلدرچین، ماهی، میگو | آبان ۱۴۰۴ |
حذف یارانه نقدی و انتقال منابع به طرح کالابرگ
یکی از مهم‌ترین تغییرات مرحله جدید، حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد (۸، ۹ و ۱۰) است. منابع حاصل از این حذف قرار است مستقیماً برای تقویت طرح کالابرگ الکترونیکی و افزایش اعتبار دهک‌های پایین‌تر استفاده شود.
به گفته مقام‌های وزارت رفاه، این اقدام با هدف هدفمند کردن یارانه‌ها و جلوگیری از هدررفت منابع عمومی انجام می‌شود. با اجرای این تصمیم، خانوارهای کم‌درآمد از اعتبار بالاتری برخوردار می‌شوند و توان خرید آن‌ها برای کالاهای اساسی افزایش می‌یابد.
بر اساس اعلام کارشناسان اقتصادی، در صورت اجرای کامل این سیاست، حجم اعتبار خانوارهای دهک پایین می‌تواند تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کند؛ هرچند جزئیات نهایی رقم‌ها هنوز اعلام نشده است.
چالش تأمین مالی و ضرورت پایداری طرح کالابرگ
طرح کالابرگ الکترونیکی از زمان آغاز تاکنون با چالش‌هایی مانند ناپایداری منابع مالی، تأخیر در شارژ اعتبار و تخلف برخی فروشگاه‌ها روبه‌رو بوده است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بهمن ۱۴۰۳ نشان می‌داد که طرح در دولت سیزدهم به دلیل تغییرات مکرر و نبود هدف واحد، از انسجام کافی برخوردار نبوده است.
در دولت چهاردهم اما تلاش شده تا پایداری مالی و ثبات اجرایی افزایش یابد. به گفته احمد میدری، معاون رفاه وزارت کار، بخشی از منابع از محل حذف یارانه نقدی و بخشی دیگر از محل درآمد مالیات بر ارزش افزوده تأمین خواهد شد. همچنین تعداد فروشگاه‌های مجاز به فروش کالابرگ از ۲۰۰ هزار به بیش از ۲۵۰ هزار واحد رسیده است تا دسترسی مردم به کالاها راحت‌تر شود.
استقبال عمومی از کالابرگ الکترونیکی
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بیش از ۹۰ درصد مشمولان در دور‌های اول و دوم از طرح کالابرگ استقبال کرده‌اند و حدود ۶۰ درصد نیز آن را برای تأمین نیازهای معیشتی خود کافی یا تاحدی کافی دانسته‌اند.
کالاهایی مانند روغن، قند و شکر بیشترین میزان استفاده را در بین خانوارها داشته‌اند. جالب آنکه بیش از ۸۴ درصد از مردم گزارش داده‌اند شاهد فروش یا سوءاستفاده از کالابرگ نبوده‌اند، که این مسئله بیانگر اعتماد عمومی به سیستم و نظارت مؤثر دولت است.
پیشنهادهای اصلاحی و نگاه مردم به آینده طرح
در افکارسنجی انجام‌شده، حدود سه‌چهارم از پاسخ‌دهندگان معتقدند باید مبلغ کالابرگ برای دهک‌های پایین بیشتر شود و نزدیک به دوسوم مردم نیز بر اختصاص بیشتر منابع به مناطق محروم تأکید داشته‌اند. همچنین ۵۰ درصد از مشمولان خواستار گسترش کالابرگ به تمام کالاهای خوراکی بوده‌اند.
با این پشتوانه مردمی، دولت می‌تواند نسخه اصلاح‌شده مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی را با تمرکز بر دهک‌های پایین و مناطق کمتر برخوردار اجرا کند. کارشناسان بر این باورند که در صورت تداوم روند فعلی، طرح می‌تواند به ابزاری مؤثر در کنترل تورم غذایی و بهبود رفاه معیشتی تبدیل شود.
در مجموع، اجرای مرحله پنجم کالابرگ نقطه عطفی در مسیر اصلاح نظام یارانه‌ای کشور خواهد بود. اگرچه حذف یارانه نقدی ممکن است در کوتاه‌مدت با واکنش‌هایی همراه باشد، اما انتقال هدفمند منابع به طرح کالابرگ الکترونیکی می‌تواند اثرات مثبت‌تری بر معیشت خانوارهای کم‌درآمد بگذارد.
با افزایش اقلام غذایی باکیفیت، گسترش فروشگاه‌های مجاز و ثبات در زمان واریز کالابرگ، انتظار می‌رود طرح در دوره جدید به بلوغ بیشتری برسد. کارشناسان تأکید می‌کنند که اگر شفافیت مالی، ثبات تصمیم‌گیری و نظارت مؤثر ادامه یابد، کالابرگ الکترونیکی می‌تواند به یکی از کارآمدترین سیاست‌های حمایتی دولت در دهه اخیر تبدیل شود.
∎