به گزارش ایرنا، نخستین همایش ملی «جنگ و میراث فرهنگی» ۲۸ و ۲۹ مهر ماه در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور در تهران برگزار شد و در این همایش اساتید و پژوهشگران این حوزه به ارایه مقاله، بیان دیدگاه ها و راهکارهای لازم برای حفظ آثار تاریخی و میراث فرهنگی در شرایط وقوع جنگ پرداختند.

این همایش، به منظور طرح مباحث نوین حفاظت از میراث فرهنگی و تبادل دانش میان پژوهشگران و مدیران حوزه میراث در سطح ملی بود و در آن راهکارهای علمی برای ارتقای آمادگی در برابر تهدیدات احتمالی علیه آثار تاریخی کشور و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مدیریت بحران‌های فرهنگی بیان شد.

در این همایش ۲ نفر از پژوهشگران این حوزه در مهاباد به نام های «واحد جولایی» و «محمدمحسن ماورانی» مقاله‌ای با عنوان «فناوری‌های نوین و تجارب جهانی در حفاظت از میراث فرهنگی در شرایط جنگی: امکان‌سنجی اجرای الگوهای بین‌المللی در ایران در پرتو رخدادهای ۲۰۲۵» ارایه کردند.

رییس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی مهاباد در خصوص مقاله ارایه شده در این همایش گفت: در این پژوهش، ضمن بررسی تجارب بین‌المللی در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی در بحران‌ها، یک الگوی جامع برای حفاظت آثار تاریخی و فرهنگی در شرایط جنگ و ناامنی پیشنهاد شد که قابلیت تطبیق و اجرای آن در ایران مورد بحث قرار گرفت.

واحد جولایی افزود: هدف اصلی این تحقیق بررسی این بود که در صورت بروز بحران یا جنگ، چگونه می‌توان با استفاده از فناوری‌های نوین مانند سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مستندسازی سه‌بعدی، و بانک‌های دیجیتال از تخریب و غارت آثار تاریخی جلوگیری کرد.

وی اظهار کرد: ایران با پیشینه تاریخی غنی و گستره‌ای از محوطه‌های باستانی در معرض تهدیدهای مشابه قرار دارد؛ این پژوهش تلاش می‌کند تجارب موفق جهانی در کشورهایی مانند ایتالیا (یگان کارابینیری) و سازمان بین‌المللی سپر آبی (Blue Shield International) را بررسی و امکان انطباق آن‌ها با شرایط ایران را تحلیل کند.

وی افزود: پژوهش با روش توصیفی–تحلیلی انجام شد و بر پایه اسناد بین‌المللی مانند کنوانسیون لاهه ۱۹۵۴ و پروتکل‌های الحاقی آن و نیز گزارش‌ها و مطالعات میدانی از کشورهایی چون سوریه، عراق، اوکراین و یمن استوار است.

جولایی گفت: در مرحله نهایی، با بهره‌گیری از فناوری‌های GIS، تصاویر ماهواره‌ای و هوش مصنوعی، مدلی بومی–بین‌المللی برای حفاظت از میراث فرهنگی ایران در شرایط جنگی طراحی شد.

وی با اشاره به اینکه الگوی پیشنهادی چهار مرحله دارد افزود: آماده‌سازی و پیشگیری پیش از جنگ، شامل فهرست‌برداری دقیق از آثار، تعیین پهنه‌های حفاظتی و آموزش نیروهای مرتبط مرحله نخست است.

وی گفت: واکنش فوری در زمان درگیری، شامل پایش لحظه‌ای با پهپاد و تصاویر ماهواره‌ای و هشدار سریع به یگان‌های حفاظت همان گام دوم و همچنین مدیریت میان‌دوره‌ای بحران، با تمرکز بر جلوگیری از قاچاق، ثبت دقیق آثار آسیب‌دیده و گزارش‌دهی حقوقی بین‌المللی گام سوم است.

جولایی افزود: بازسازی و بازگردانی پس از جنگ، شامل مرمت فیزیکی و دیجیتال آثار با استفاده از داده‌های سه‌بعدی و همکاری بین‌المللی گام نهایی این الگوی پیشنهادی است.

وی یادآورشد: فناوری‌های نوین دیگر ابزار جانبی نیستند؛ بلکه بخش جدایی‌ناپذیر از مدیریت بحران میراث فرهنگی محسوب می‌شوند.

به گفته جولایی سامانه‌های GIS، اسکن سه‌بعدی و بانک‌های دیجیتال نه‌تنها امکان مستندسازی دقیق را فراهم می‌کنند، بلکه در زمان بحران، نقشه‌های آسیب‌پذیری و هشدارهای سریع تولید می‌کنند و میان نیروهای نظامی، امدادی و فرهنگی نوعی زبان مشترک ایجاد می‌کنند.

وی اظهار کرد: نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که ایران می‌تواند با ایجاد یک سامانه ملی GIS برای میراث فرهنگی و تشکیل کارگروه مشترک میان وزارت میراث فرهنگی، نیروهای نظامی و سازمان مدیریت بحران کشور، الگویی کارآمد و هماهنگ برای حفاظت پیشگیرانه از آثار تاریخی در برابر تهدیدهای جنگی ایجاد کند.

وی یادآور شد: میراث فرهنگی فقط مجموعه‌ای از آثار تاریخی نیست؛ بلکه بخش مهمی از هویت و حافظه جمعی ملت ایران است حفاظت از آن در واقع حفاظت از تاریخ، فرهنگ و انسجام اجتماعی ماست.

وی افزود: در این همایش الگوی جامع حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ ارائه و پیشنهاد شد تا در راستای حفاظت پیشگیرانه ستاد بحران حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ تشکیل گردد.

واحد جولایی دارای مدارک دکترای تخصصی باستان شناسی ، کارشناس رسمی دادگستری ابنیه تاریخی و مدرس دانشگاه که اکنون رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شهرستان مهاباد است.

وی پایان نامه دکتری را درباره تحلیل فضایی محیطی دشت مهاباد در عصر آهن III نوشته و مقالات متعددی در زمینه باستان شناسی و حفاظت از آثار تاریخی در مجلات معتبر و همایش های بین المللی ارائه کرده است.