به گزارش خبرگزاری آنا؛ کنفرانس خبری با عنوان «نگرش جامعه ایرانی به افول آمریکا» امروز چهارشنبه ۳۰ مهرماه به همت دبیرخانه «سومین همایش بین‌المللی آمریکا؛ دوران جدید آمریکا» برگزار شد.
موضوع این کنفرانس خبری، تحلیل نتایج نخستین نظرسنجی صورت‌گرفته با موضوع نگرش به افول آمریکا از سوی مرکز مطالعات آمریکای پژوهشکده شهید صدر (ره) دانشگاه جامع امام حسین (ع) است.
فواد ایزدی (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران)، احمد زارعان (عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین)، اسماعیل صابر (عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین)، حمید دهقانیان (پژوهشگر و جاامعه‌شناس)، علی فلاح (پژوهشگر و تحلیلگر اجتماعی) و مجتبی صمدی (پژوهشگر فرهنگ و رسانه) ازجمله شرکت‌کنندگان در این نشست خبری هستند که در سالن جلسات پژوهشکده مطالعات تمدنی شهید صدر (ره) برگزار شد.
پوشش این نشست را با خبرگزاری آنا دنبال کنید:
با وجود عملیات رسانه‌ای آمریکا، جامعه ایرانی در برابر افول آمریکا مقاوم مانده است
«فواد ایزدی» کارشناس مسائل آمریکا، در نشست خبری ارائه نتایج نظرسنجی «نگرش جامعه ایرانی به افول آمریکا» با اشاره به روند جنگ رسانه‌ای ایالات متحده علیه ایران، تأکید کرد که با وجود حجم بالای تبلیغات، نتایج این پژوهش نشان‌دهنده پایداری فرهنگی و مقاومت فکری جامعه ایران در برابر این هجمه‌هاست.
ایزدی در این نشست اظهار داشت: خوشحال‌کننده است که با وجود عملیات تبلیغاتی بسیار گسترده از سوی آمریکا و رسانه‌هایی که بودجه خود را از منابع آمریکایی تأمین می‌کنند، اهداف مورد نظر آن‌ها در تغییر افکار عمومی ایران محقق نشده است. با توجه به حجم این تبلیغات، انتظار می‌رفت وضعیت ذهنی جامعه نسبت به آمریکا منفی‌تر یا پیچیده‌تر شود، اما نتایج نظرسنجی نشان داد فرهنگ مقاومتی در جامعه ما هنوز فعال است.
وی با بیان اینکه در عین حال چالش‌هایی نیز در حوزه افکار عمومی وجود دارد، افزود: بعضی از یافته‌های نظرسنجی تعجب‌برانگیز بود؛ چراکه حتی یک ماه پس از انتشار حجم زیادی از اخبار درباره آمریکا، هنوز برخی نخبگان دانشگاهی و سیاسی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. به نظر می‌رسد افکار عمومی مردم در این زمینه وضعیت بهتری نسبت به برخی نخبگان دارند.
ایزدی یکی از دلایل این مسئله را رقابت‌های سیاسی داخلی دانست و گفت: موضوع آمریکا در فضای رقابتی انتخابات و مناظره‌ها به‌صورت سطحی و سیاسی مطرح می‌شود، در حالی که باید با نگاه کارشناسی و عمیق‌تر به آن پرداخت. اگر این رویکرد اصلاح نشود، همچنان شاهد برداشت‌های نادرست در میان نخبگان خواهیم بود.
وی ادامه داد: مرکز انجام‌دهنده این نظرسنجی می‌تواند با گسترش فعالیت‌های خود و افزایش تعداد کارشناسان حوزه آمریکا، به اصلاح این روند کمک کند. ما به تولید ادبیات علمی، تربیت نیروهای متخصص و افزایش آگاهی عمومی درباره واقعیت‌های جامعه آمریکا نیاز داریم.
ایزدی با اشاره به اقدامات فرهنگی طرف مقابل تأکید کرد: آمریکایی‌ها از طریق تولید محتوا، ترجمه کتاب، ویدیو و فعالیت در فضای مجازی در حال تأثیرگذاری فرهنگی هستند. در مقابل، ما نیز باید سرمایه‌گذاری فکری و فرهنگی داشته باشیم و کارشناسان بیشتری را برای مواجهه علمی و رسانه‌ای با این جریان تربیت کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: گام بعدی پس از این نظرسنجی باید طراحی ابزارهایی برای جهت‌دهی صحیح افکار عمومی بر اساس واقعیت‌های موجود جهان باشد؛ چراکه تنها با کار تخصصی و منسجم می‌توان در برابر موج رسانه‌ای غرب ایستاد.
۷۵ درصد ایرانیان معتقدند آمریکا در 10 سال آینده قدرت اول جهان نخواهد بود
«اسماعیل صابر» عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، در ادامه کنفرانس خبری با محوریت «ارائه نتایج نظرسنجی نگرش جامعه ایرانی به افول آمریکا»، با اشاره به روند تغییر نگاه مردم ایران نسبت به آمریکا طی سال‌های اخیر گفت: افکار عمومی کشور به سمت تقویت نگاه مقاومتی و بی‌اعتمادی فزاینده نسبت به آمریکا حرکت کرده است.
صابر در ابتدای سخنان خود تأکید کرد: شناخت و تشخیص دشمن باید به یک وحدت نظر ملی تبدیل شود. نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد موضوع آمریکا هنوز از اهمیت بالایی در افکار عمومی برخوردار است، اما متأسفانه پژوهش‌های مستقل و منظم در این زمینه بسیار محدود است. در ده سال گذشته، حتی تحقیقات داخلی درباره نگرش مردم به آمریکا کمتر از چند مورد بوده است.
وی با اشاره به تغییر تدریجی دیدگاه جامعه نسبت به مذاکره با آمریکا پس از برجام، افزود: از سال ۱۳۹۴ که نظرسنجی‌ها درباره مذاکرات هسته‌ای آغاز شد، تقریباً نیمی از جامعه از مذاکره با آمریکا حمایت می‌کردند. اما از اواخر سال ۱۳۹۵ به‌تدریج دیدگاه منفی نسبت به برجام و رفتار آمریکا افزایش یافت و تا سال ۱۴۰۰ حدود ۷۵ درصد مردم با مذاکره موافق نبودند و بر تقویت اقتصاد داخلی و اتکا به ظرفیت‌های ملی تأکید داشتند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در تمام این سال‌ها، موضوع موشکی و دفاعی برای مردم ایران خط قرمز بوده است. بیش از ۸۰ درصد جامعه معتقدند مذاکره درباره توان موشکی کشور غیرقابل قبول است. این حساسیت در همه نظرسنجی‌ها از سال ۹۴ تا امروز تداوم داشته است.
صابر درباره نتایج جدیدتر نظرسنجی سال ۱۴۰۲ نیز گفت: در این پیمایش، ۷۵ درصد مردم ایران تأکید کرده‌اند که آمریکا در ده سال آینده قدرت اول جهان نخواهد بود. در مقابل، حدود ۲۵ درصد کشور چین یا ائتلاف‌هایی مانند بریکس را قدرت‌های آینده دانسته‌اند. همچنین ۸۰ درصد جامعه معتقدند اقتدار سیاسی و جهانی آمریکا کاهش یافته و حتی خود آمریکایی‌ها به پیروزی در جنگ با روسیه یا ایران اطمینان ندارند.
وی افزود: در دو نظرسنجی متوالی سال‌های ۱۴۰۲ و زمستان ۱۴۰۳، حدود ۷۰ درصد مردم گفته‌اند آمریکا مطمئن نیست که در جنگ احتمالی با ایران پیروز شود. همچنین اکثریت جامعه (حدود ۷۰ درصد) معتقدند دشمنی آمریکا با ملت ایران حتی در صورت تغییر حکومت ادامه خواهد یافت.
این عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) با اشاره به تحلیل مردم از سیاست‌های تحریمی آمریکا گفت: در پاسخ به پرسش درباره علت تحریم‌ها، بیش از ۸۰ درصد مردم سه عامل را مهم دانسته‌اند: جلوگیری از قدرتمند شدن ایران، ترس از به خطر افتادن منافع آمریکا، و ناتوانی واشنگتن در مقابله نظامی با ایران.
وی درباره برداشت مردم از روابط پیش از انقلاب نیز اظهار داشت: در مورد رابطه حکومت پهلوی با آمریکا، ۷۰ درصد جامعه بر این باورند که نتیجه آن چپاول منابع ایران و عقب‌ماندگی کشور بوده است. همچنین حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد مردم تأکید دارند که ایران می‌تواند بدون رابطه با آمریکا نیز پیشرفت کند.
صابر در پایان با تأکید بر ضرورت تداوم این نوع مطالعات گفت: موضوع افکار عمومی در زمینه آمریکا اهمیت راهبردی دارد و نباید به یک نظرسنجی محدود شود. لازم است در بازه‌های زمانی منظم، مانند هر شش ماه یا یک‌سال، پرسش‌های مشابه تکرار شود تا روند تغییر نگاه مردم ایران نسبت به آمریکا به‌صورت دقیق رصد و تحلیل گردد.
بخشی از نخبگان ایرانی هنوز افول آمریکا را باور نکرده‌اند
سخنران بعدی، «احمد زارعان» عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع) در ادامه کنفرانس خبری «ارائه نتایج نظرسنجی نگرش جامعه ایرانی به افول آمریکا»، با بیان اینکه هنوز بخشی از جامعه و نخبگان ایرانی در ارزیابی واقع‌بینانه قدرت ایالات متحده دچار خطای محاسباتی هستند، تأکید کرد: باید میان «نظر منفی نسبت به آمریکا» و «نگرش عمیق ضدآمریکایی» تمایز قائل شد و تلاش کرد دیدگاه‌های مردم به سطحی از آگاهی پایدار و راهبردی ارتقا یابد.
زارعان در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: نتایج نظرسنجی‌ها و همچنین مشاهدات میدانی نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از مردم و نخبگان ما، به‌ویژه در میان دانشگاهیان و تصمیم‌گیران سیاسی، از یک‌سو آمریکا را مشکل اصلی می‌دانند و از سوی دیگر آن را راه‌حل مشکلات کشور تلقی می‌کنند. این یک وضعیت پارادوکسیکال و ناسالم است؛ چگونه می‌توان یک مشکل را در عین حال راه‌حل دانست؟
وی با اشاره به منطق فکری پشت این نگرش افزود: منطق این تفکر چنین است که آمریکا ظالم و متجاوز است، اما بدون توافق با آن، مشکلات کشور حل نمی‌شود. این استدلال به‌ظاهر واقع‌گرایانه، در واقع ناشی از برداشت نادرست از میزان واقعی قدرت آمریکاست.
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) تصریح کرد: بخش زیادی از این خطای محاسباتی ناشی از برآورد اغراق‌آمیز قدرت آمریکاست. در جامعه ما، از سطح برخی مسئولان تا لایه‌های دانشگاهی، مدل ترازیابی قدرت آمریکا معیوب است. وقتی مقام رسمی کشور در جمع دانشگاهی می‌گوید “آمریکا می‌تواند با یک بمب کل سیستم دفاعی ما را نابود کند”، این نشان می‌دهد تصور درستی از توازن قدرت وجود ندارد.
زارعان با انتقاد از نگاه بخشی از نخبگان به ایالات متحده گفت: حتی برخی از مقامات عالی‌تر نیز آمریکا را “کدخدای دهکده جهانی” می‌دانند و به رسمیت می‌شناسند، در حالی‌که این نگاه غلط، مانع درک روند افول آمریکا و انتقال قدرت از غرب به شرق شده است. هنوز در کشور ما، بسیاری از کارگزاران سیاسی و نخبگان دانشگاهی به این تحول بنیادین باور ندارند.
وی در بخش دیگری از سخنانش بر تفاوت میان «نظر» و «نگرش» تأکید کرد و گفت: در نظرسنجی‌ها می‌بینیم مردم گزاره‌هایی درباره افول قدرت آمریکا را تأیید می‌کنند، اما این به معنی شکل‌گیری نگرش عمیق نیست. نظر، سطحی و زودگذر است، در حالی که نگرش، ریشه‌دار و پایدار است. ما باید تلاش کنیم تا این نظرات منفی نسبت به آمریکا به نگرش‌های مستحکم تبدیل شوند.
زارعان ادامه داد: جای تأسف دارد که در خود آمریکا، جریان‌های علمی و دانشگاهی با عنوان “افول‌گراها” (Declinists) وجود دارند که به کاهش قدرت کشورشان اذعان دارند، اما در ایران هنوز گفتمان افول آمریکا به گفتمان غالب نخبگان تبدیل نشده است.
وی با اشاره به ضرورت تبیین علمی و فرهنگی مفهوم افول آمریکا افزود: باید در نظام آموزشی، از مدارس تا دانشگاه، این واقعیت برای نسل جدید تبیین شود تا جامعه دیگر آمریکا را راه‌حل نداند. مردمی که آمریکا را منبع مشکل می‌دانند، نباید در ذهنشان همان کشور به عنوان راه‌حل جلوه کند.
زارعان در پایان به اهمیت قدرت نرم آمریکا اشاره کرد و گفت: علیرغم افت محسوس در برخی حوزه‌ها، آمریکا هنوز از طریق قدرت نرم خود و با استفاده از ابزارهایی مانند سینما، صنعت فرهنگ، بازی‌های رایانه‌ای و پروپاگاندای رسانه‌ای، تصویر یک ابرقدرت شکست‌ناپذیر را در ذهن مردم جهان تثبیت می‌کند. باید برای مقابله با این جنگ شناختی، در کشورمان نقشه راه دقیق و منسجمی تدوین شود.
وی خاطرنشان کرد: هالیوود امروز بزرگترین ابزار پوشاندن ضعف‌های ساختاری آمریکا در افکار عمومی جهانی است. اگر ما به شکل جدی در حوزه رسانه و فرهنگ کار نکنیم، این تصور نادرست از قدرت آمریکا همچنان در اذهان بخشی از جامعه ما باقی خواهد ماند.
ضعف نگاه شرق‌شناسی دانشگاه‌ها مانع بازتعریف مقاومت و استقلال ایران است
در ادامه این کنفرانس خبری، «حمید دهقانیان» پژوهشگر و جامعه‌شناس، تأکید کرد که نظام دانش و آکادمیک کشور گرفتار چارچوب شرق‌شناسی است و این مانع از بازتعریف مفاهیمی،چون مقاومت و استقلال ملی در دانشگاه‌ها می‌شود.
دهقانیان در آغاز سخنان خود، ضمن خوشامدگویی به حضار و تشکر از دعوت به این جلسه، گفت: همان‌طور که سایرین پیشتر اشاره کردند، این برنامه بخشی از طرح پژوهشی مرکز مطالعات آمریکا است. ما در کنار مرور ادبیات نظری جهانی، به دنبال بررسی نقش آمریکا و افول آن از منظر جامعه ایرانی بوده‌ایم.
وی با اشاره به ظهور ترامپ و بازنگری فوکویاما در نظریه‌هایش افزود: ظهور ترامپ به‌عنوان نشانه‌ای از افول هژمونی فرهنگی و سیاسی آمریکا تعبیر شده است، اما متأسفانه در فضای علمی و دانشگاهی ایران توجه کافی به این روند صورت نگرفته است. بیش از 60 تا 70 سال تعامل با آمریکا، چه در دوره‌های همکاری و چه در دوره‌های تقابل، نشان داده که این کشور بزرگترین متغیر مداخله‌گر در وضعیت جامعه ایران بوده است، اما آثار پژوهشی درخور و گسترده‌ای در این زمینه وجود ندارد.
دهقانیان ادامه داد: عدم التفات نظام دانش ما به مسئله غرب و نماینده آن یعنی آمریکا، نتیجه دو قرن درگیر بودن با نگاه شرق‌شناسی است. نظام آکادمیک ما، همواره در حس تحقیر نسبت به غرب باقی مانده و خودآگاهی انتقادی درباره غرب شکل نگرفته است. این نگاه شرق‌شناسانه اجازه نمی‌دهد مفاهیمی مانند مقاومت، استقلال ملی و استکبارستیزی به‌درستی مورد پژوهش قرار گیرند.
وی با تأکید بر اهمیت بازتعریف مقاومت گفت: ایران بیش از ۲۰۰ سال است که با سلطه غرب رو‌به‌رو بوده و مفاهیم مقاومت و استقلال در این مسیر شکل گرفته‌اند. با این حال، این موضوع در نظام دانش ما مغفول مانده است. حتی در پژوهش‌های مربوط به دفاع مقدس و جنبش‌های اجتماعی، مقاومت به‌عنوان یک عامل کلیدی تاریخی و معاصر ایران به‌طور جدی تحلیل نشده است.
دهقانیان تصریح کرد: مفاهیم مقاومت و استقلال زمانی معنا پیدا می‌کنند که فرد یا جامعه احساس کند در مقابل قدرت‌های خارجی توان مقابله ندارد. تجربه تاریخی ایران نشان می‌دهد که حتی در مواجهه با تحریم‌ها، مداخلات و جنگ‌ها، مقاومت ایرانیان زنده و مؤثر بوده است. نفوذ ایران در منطقه و شکل‌گیری گروه‌هایی مانند حماس نمونه‌ای از این پویایی است، اما نظام دانش ما به این ابعاد توجه کافی ندارد.
وی همچنین به ضعف آموزش دانشگاهی در زمینه غرب و آمریکا اشاره کرد: دانشجویان علوم اجتماعی و علوم سیاسی در ایران حتی دو واحد درس شرق‌شناسی هم به‌طور جدی ندارند. نگاه شرق‌شناسانه در دانشگاه‌ها بر جامعه و تاریخ ایران سایه انداخته و مانع تحلیل دقیق واقعیت‌ها شده است. در حالی که در کشور‌های غربی، مانند انگلستان، دانشکده‌های شرق‌شناسی فعال هستند و دانشجویان به پژوهش‌های انتقادی درباره روابط شرق و غرب می‌پردازند.
دهقانیان در بخش دیگری از سخنان خود به مقایسه نگرش موسسات افکارسنجی آمریکا با ایران پرداخت و گفت: موسساتی مانند پیو و گالوپ به تصویر ایران در جامعه آمریکا اهمیت می‌دهند، اما نظام دانش ما حتی به پیمایش و افکارسنجی درباره آمریکا در جامعه ایرانی توجه کافی ندارد. این نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها و پژوهشگران ما هنوز نتوانسته‌اند نسبت خود با غرب را به‌درستی بازتعریف کنند.
وی در پایان سخنان خود با تأکید بر ضرورت تغییر پارادایم نظام دانش ایران اظهار داشت: «تا زمانی که چارچوب فعلی شرق‌شناسی در دانشگاه‌ها باقی بماند، نظام علمی کشور توان تحلیل و بازنمایی واقعیت‌های ایران را نخواهد داشت. تغییر این نگاه، نه تنها ضرورت علمی، بلکه یک الزام تمدنی است تا مفاهیم مقاومت، استقلال و خودآگاهی تمدنی در چارچوب علمی بازتعریف شوند.»
دهقانیان در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که نتایج این پژوهش بتواند به تغییر نگاه سیاست‌گذاران، نخبگان و افکار عمومی کمک کند و سایه نگاه شرق‌شناسی را از فضای دانشگاهی ایران کاهش دهد.
افول اعتماد به آمریکا در نگاه ایرانیان؛ نتایج نظرسنجی مرداد ۱۴۰۴
به گفته فلاح، این نظرسنجی با هدف توصیف اولیه دیدگاه‌های مردم ایران در شرایط خاص پس از پایان جنگ تحمیلی و تحت تأثیر تحولات منطقه‌ای طراحی شد.
وی با تأکید بر اینکه پژوهش در سطح نظرسنجی بوده و صرفاً به ارائه تصویری از وضعیت موجود پرداخته است، نه تبیین علمی فرضیه‌ها، گفت: این پژوهش به روش میدانی و حضوری انجام شده و به دلیل شرایط حساس کشور در زمان اجرا، با ملاحظات ویژه‌ای همراه بوده است.
این تحلیلگر مسائل اجتماعی در تکمیل این بحث اظهار داشت: نمونه‌گیری در سطح ملی انجام شده و تهران به دلیل اهمیت آن به‌عنوان کلان‌شهر، با حجم نمونه بیشتری مورد بررسی قرار گرفته تا امکان مقایسه با سایر مراکز استان‌ها و شهرستان‌ها فراهم شود. این نظرسنجی شامل ۲۲ سؤال بوده که با نظر کارشناسان تدوین و اصلاح شده است.
فلاح با تآکید بر اینکه یکی از محور‌های اصلی این نظرسنجی، سنجش میزان اعتماد مردم به نهاد‌های بین‌المللی بود؛ گفت: نتایج نشان داد که تنها ۱۱ درصد از پاسخگویان در تهران و ۱۸ درصد در سایر استان‌ها به این نهاد‌ها اعتماد دارند. فلاح توضیح داد که این تفاوت به دلیل تأثیر مستقیم حملات رژیم صهیونیستی و ایالات متحده بر تهران است که بر نگرش شهروندان این شهر تأثیر گذاشته است.
به گفته این تحلیلگر، در سؤالی درباره اعتماد به آمریکا در رهبری مسائل بین‌المللی، ۷۱ درصد از پاسخگویان در تهران و ۷۹.۵ درصد در سایر استان‌ها با این موضوع مخالفت کردند، همچنین، ۶۵ درصد از مردم تهران با حضور آمریکا در خاورمیانه مخالف بودند، این نتایج نشان‌دهنده نارضایتی گسترده از سیاست‌های آمریکا در منطقه است.
وی دیدگاه مردم نسبت به مذاکرات با آمریکا را یکی از نکات قابل‌توجه این پژوهش عنوان کرد و گفت: ۵۸ درصد از پاسخگویان در تهران معتقد بودند که مذاکره می‌تواند به بهبود روابط ایران و آمریکا کمک کند، درحالی‌که این رقم در سایر استان‌ها ۴۸.۴ درصد بود. همچنین، ۴۰ درصد در تهران و تقریباً به همین میزان در سایر استان‌ها معتقد بودند که مذاکرات می‌تواند به حل مشکلات اقتصادی کمک کند.
فلاح عنوان کرد: بااین‌حال، در مورد شرط کاهش توان هسته‌ای برای مذاکره، تنها ۲۹.۳ درصد در تهران و حدود نیمی از این مقدار در سایر استان‌ها با این موضوع موافق بودند. درباره مذاکره مستقیم با آمریکا نیز ۴۶ درصد در تهران و ۳۳ درصد در سایر استان‌ها موافقت خود را اعلام کردند.
به گفته وی، در سؤالی درباره یکپارچگی دیدگاه ملت و نظام جمهوری اسلامی در برابر سیاست‌های آمریکا، ۲۰ درصد در تهران و ۱۳ درصد در سایر استان‌ها این موضوع را تأیید کردند. در طیف «بسیار موافق»، این رقم در سایر استان‌ها به ۶۰ درصد رسید.
فلاح با اشاره به تحلیل داده‌ها بر اساس گروه‌های سنی، شغلی و تحصیلی، گفت: زنان در مقایسه با مردان نگرش محافظه‌کارانه‌تری نسبت به ارزش‌های اساسی انقلاب اسلامی دارند. همچنین، افراد با تحصیلات بالاتر دیدگاه‌های رادیکال‌تری نشان دادند و این الگو در اکثر سؤالات تکرار شده است.
فلاح تأکید کرد که این پژوهش صرفاً توصیفی است و نباید با مطالعاتی که چارچوب نظری مشخصی دارند مقایسه شود.
وی در خاتمه صحبت‌های خود گفت: این نظرسنجی تصویری از نگرش مردم در بازه زمانی ۸ تا ۱۶ مرداد ۱۴۰۴ ارائه می‌دهد و تحت تأثیر فضای احساسی و خشم ناشی از حملات خارجی قرار داشته است.
انتهای پیام/