به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «مهدیه اسفندیاری» شهروند ایرانی ۳۹ ساله، مترجم و استاد دانشگاه مقیم شهر لیون فرانسه است که نزدیک به هشت سال در این شهر زندگی می‌کرد. او در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ به‌صورت مرموزی ناپدید شد؛ موضوعی که خانواده‌اش بلافاصله به مقامات ایرانی اطلاع دادند. پس از پیگیری‌های کنسولی، مشخص شد که خانم اسفندیاری توسط پلیس فرانسه بازداشت شده است. بنا بر گزارش‌ها، علت این بازداشت، فعالیت او در یک کانال تلگرامی در حمایت از مردم، زنان و کودکان فلسطینی عنوان شده است؛ اقدامی که واکنش شدید جمهوری اسلامی ایران را در پی داشت. مقامات کشور این رفتار را «غیرقانونی و گروگان‌گیرانه» توصیف کرده‌اند؛ به‌ویژه از سوی دولتی که خود را مدعی آزادی بیان و حقوق بشر می‌داند.
در همین ارتباط، مقام‌های وزارت امور خارجه از پیگیری جدی و چندوجهی برای آزادی او خبر داده‌اند. وحید جلال‌زاده، معاون کنسولی، مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه شامگاه دوشنبه ۲۸ مهر در توضیح آخرین اقدامات انجام‌شده برای پیگیری آزادی این شهروند ایرانی گفت: خانم اسفندیاری توسط دولت فرانسه به گروگان گرفته شده؛ کشوری که خود را «مهد آزادی» می‌داند، اما در عمل به دلیل فعالیت او در حمایت از مردم فلسطین، رفتاری مغایر با اصول ادعایی‌اش در پیش گرفته است.
به گفته جلال‌زاده، وزارت امور خارجه از همان ۲۴ ساعت نخست اطلاع از ماجرا، اقدامات کنسولی، حقوقی و سیاسی را آغاز کرده و از احضار سفیر فرانسه تا مراجعات مکرر سفیر ایران در پاریس به وزارت خارجه، پلیس و دادستانی محل را در دستور کار قرار داده است. او همچنین افزود که برای خانم اسفندیاری وکیل تعیین شده و تاکنون نزدیک به ده ملاقات کنسولی با وی انجام شده است. جلال‌زاده تأکید کرد که وزیر امور خارجه در یکی از گفت‌وگوهای رسانه‌ای اعلام کرده، خانم اسفندیاری در «کانال تبادل» میان ایران و فرانسه قرار گرفته و بسته‌ای سیاسی ـ کنسولی برای اجرای این تبادل طراحی شده است.
اشاره معاون وزیر امور خارجه به سخنان سیدعباس عراقچی در گفت‌وگوی ویژه خبری در شهریورماه سال جاری است که وزیر امور خارجه در خصوص آخرین وضعیت مهدیه اسفندیاری اعلام کرد: « فعالیت‌های بسیار زیادی را انجام داده‌ایم و من میتوانم بگویم به نقطه‌ای رسیده‌ایم که تبادل ایشان با زندانیان فرانسه در ایران به مراحل نهایی نزدیک شده است و من امیدوار هستم که به زودی خبر خوشی داشته باشیم.» عراقچی در خصوص زمان این تبادل نیز گفت: « این موضوع نیازمند ترتیبات اجرایی است و این تنها بر عهده وزارت امور خارجه نیست چرا که هم قوه قضائیه و نهادهای امنیتی نیز در آن درگیر هستند، هماهنگی ها که انجام شود، ترتیبات اجرایی نیز برای آن با دولت فرانسه تنظیم می‌شود و من امیدوار هستم این در روزهای آینده انجام شود.»
در همین زمینه، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز ۲۱ مهرماه در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا درباره مذاکرات مرتبط با تبادل زندانیان با فرانسه و امکان آزادی خانم اسفندیاری گفت: مقدمات این اقدام از سوی جمهوری اسلامی ایران فراهم شده و دستگاه دیپلماسی کشور با جدیت موضوع را پیگیری می‌کند.
معاون کنسولی، مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه اردیبهشت‌ماه و پس از دیدار با یکی از اعضای خانواده مهدیه اسفندیاری در شبکه ایکس نوشت: «در ادامه پیگیری های همکارانم،با یکی از اعضای خانواده خانم اسفندیاری که توسط دولت فرانسه مدعی آزادی بیان به دلیل حمایت از مردم مظلوم فلسطین گروگان گرفته شده ،دیدار کردم.از روند اقدامات وزارت خارجه گزارشی ارائه کردم و اطمینان دادم که در کنار خانواده تا آزادی او تلاش خواهیم کرد.»
نکته دیگری که جلال زاده در اظهارات اخیر خود بر آن تاکید کرد، آغاز اقدامات کنسولی جمهوری اسلامی ایران از همان ۲۴ ساعت نخست اطلاع تهران از باداشت این شهروند ایرانی بود؛ سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری ۲۰ اسفندماه ۱۴۰۳ در خصوص ناپدید شدن یک شهروند ایرانی در فرانسه، با بیان اینکه «وزارت امور خارجه وظیفه خود می‌داند که در جهت حمایت از حقوق اتباع ایران در هر جایی از جهان عمل کند» گفت: «متاسفانه مطلع شدیم که یکی از شهروندان ایرانی ساکن فرانسه و استاد دانشگاه ناپدید شده است؛ هنوز ما نتوانستیم اطلاعات دقیقی از وضعیت این خانم از مراجع ذیربط فرانسه دریافت کنیم؛ دیروز با سفارت فرانسه صحبت شد و بخش کنسولی ما پیگیری کرد؛ امیدواریم که هرچه سریع‌تر اطلاعات مشخصی درباره وضعیت ایشان کسب کنیم و خانواده ایشان را از نگرانی خارج کنیم.»
جلال‌زاده در خصوص این پیگیری‌ها و اقدامات دستگاه دیپلماسی به محض اطلاع از بازداشت مهدیه اسفندیاری، با بیان اینکه ما از چهاردهم اسفند ماه سال گذشته اولین پیگیری‌ها و اقدامات کنسولی خود در مورد پرونده خانم اسفندیاری را آغاز کردیم، گفت: تاکنون نزدیک به ۴۲ اقدام حقوقی و کنسولی اعم از ارسال یادداشت، احضار سفیر و کاردار فرانسه در تهران به وزارت خارجه، مراجعه همکاران ما در پاریس به وزارت خارجه فرانسه، مراجعه به دادگاه، اخذ وکیل، انجام تماس تلفنی و… در مورد پرونده ایشان انجام داده‌ایم و اولین دیدار کنسولی ایشان در تاریخ ۵ اردیبهشت ماه سال جاری انجام شد.
پیگیری های دستگاه دیپلماسی از مهدیه اسفندیاری اما تنها به مباحث کنسولی محدود نشده و موضوعات مرتبط با نقض حقوق بشر در قبال این شهروند ایرانی از سوی نماینده کشورمان در نشست ۵۹ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو که تیرماه سال جاری برگزار شد نیز مورد انتقاد قرار گرفت. در این نشست، نمایندگی ایران در بیانیه‌ای از دولت فرانسه با قید فوریت خواسته است تا مهدیه اسفدیاری، استاد دانشگاه و فعال حقوق بشری حامی فلسطین را که از چهار ماه پیش در بازداشت خودسرانه پلیس فرانسه و تحت شکنجه قرار دارد، آزاد نماید.
نمایندگی دائم ایران در ژنو، خواستار حمایت سازوکارهای حقوق بشری فعال در حوزه حقوق زنان و دختران، شامل «گزارشگر ویژه منع خشونت علیه زنان و دختران» و «گروه کاری منع تبعیض علیه زنان»، از مهدیه اسفندیاری شد و در جریان بحث سالانه مربوط به حقوق زنان نیز، از جامعه بین الملل خواست به تلاشهای خود در حمایت از فلسطین و مدافعان حقوق بشری فعال در راستای آرمان فلسطین حمایت جدی تری به عمل آورد.
پرونده مهدیه اسفندیاری یکی از مصادیق بارز تلاشهای مستمر و چندوجهی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از حقوق شهروندان خود در خارج از کشور است. دستگاه دیپلماسی کشور با بهره‌گیری از ظرفیت‌های کنسولی، حقوقی و سیاسی، از همان لحظات نخست اطلاع از بازداشت او پیگیری‌های گسترده‌ای را آغاز کرد و از احضار سفیر و کاردار فرانسه گرفته تا انجام ملاقات‌های متعدد کنسولی و تعامل با نهادهای قضایی و امنیتی این کشور، در مسیر آزادی وی گام برداشته است. علاوه بر این، تهران با طرح موضوع در مجامع بین‌المللی، از جمله شورای حقوق بشر سازمان ملل، تلاش کرده تا نقض حقوق بشر در قبال یک شهروند ایرانی را برجسته سازد و حمایت سازوکارهای بین‌المللی را جلب کند.
این اقدامات نشان‌دهنده عزم ایران در حفاظت از حقوق اتباع خود، حتی در شرایط پیچیده و حساس دیپلماتیک، است و تأکید می‌کند که دفاع از کرامت و امنیت شهروندان ایرانی در خارج از کشور، تنها محدود به مداخلات کنسولی نیست، بلکه بخشی از سیاست کلی کشور در صیانت از حقوق بشر و عدالت بین‌المللی محسوب می‌شود.
در این میان با توجه به پیشرفت مذاکرات تبادل زندانیان و بسته سیاسی ـ کنسولی طراحی‌شده، امید می‌رود که شاهد بازگشت هرچه سریع‌تر خانم اسفندیاری به ایران باشیم، رویدادی که نه‌تنها به خانواده او آرامش می‌بخشد، بلکه پیام روشنی از جدیت و کارآمدی دستگاه دیپلماسی ایران در حمایت از اتباع خود به جامعه بین‌المللی ارسال می‌کند.