به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، با رشد روزافزون نیاز به فناوری‌های بومی و اختلال‌های اخیر در سامانه موقعیت‌یاب GPS در ایران، توجه‌ها به استفاده از سامانه‌های جایگزین مانند بیدو (BeiDou) چین افزایش یافته است. این سامانه که به‌عنوان رقیب اصلی GPS توسعه یافته، در بسیاری از کشورها از جمله چین، روسیه، پاکستان و کشورهای جنوب شرقی آسیا در حال گسترش است.

در پی جنگ ۱۲ روزه اخیر و اختلالات گسترده در سامانه‌های وابسته به GPS، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری دانشجو اعلام کرد: ما از همه ظرفیت‌هایی که در دنیا وجود دارد طبیعتاً استفاده می‌کنیم و صرفاً اتکا به یک فناوری برای ما مورد نظر نیست. از همه ظرفیت‌ها پیگیری و استفاده می‌کنیم.

• در ادامه حتما بخوانید

  وقتی مسیریاب، مسیر را گم می‌کند/نگاهی به بیدو و آینده GPS در ایران

اما سوال اساسی اینجاست: آیا زیرساخت‌های فنی، اقتصادی و نرم‌افزاری ایران توانایی پذیرش یک تغییر جدی در حوزه سامانه‌های موقعیت‌یابی را دارند؟

وابستگی سخت‌افزاری به GPS؛ دیوایس‌هایی که آماده نیستند

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، پشتیبانی محدود سخت‌افزارهای موجود از سامانه بیدو است. اغلب گوشی‌های هوشمند موجود در بازار ایران (خصوصاً مدل‌های اقتصادی و میان‌رده)، صرفاً برای دریافت سیگنال‌های GPS طراحی شده‌اند. اگرچه برخی گوشی‌های پرچم‌دار از برندهایی مانند شیائومی، هواوی و سامسونگ از بیدو پشتیبانی می‌کنند، بر اساس آمار غیررسمی تخمین زده می‌شود کمتر از ۳۰ درصد گوشی‌ها در ایران قابلیت استفاده از این سامانه را دارند.

علاوه بر این، حتی در گوشی‌هایی که از نظر فنی بیدو را پشتیبانی می‌کنند، این قابلیت اغلب در تنظیمات غیرفعال است یا کاربران از وجود آن بی‌اطلاع‌اند. بنابراین، تا زمانی که تغییرات عمده‌ای در واردات و تولید گوشی‌ها در ایران صورت نگیرد، استفاده عمومی از بیدو در عمل امکان‌پذیر نخواهد بود.

 فرصت یا دردسر فنی؟

نرم‌افزارهای کاربردی در ایران، از اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی گرفته تا سرویس‌های حمل‌ونقل عمومی و خدمات شهری، همگی بر پایه استانداردهای GPS توسعه یافته‌اند. این به معنای آن است که برای سازگاری با بیدو، نیاز به بازنویسی یا تغییرات اساسی در کدها و پروتکل‌های موقعیت‌یابی است.

این تغییرات نه‌ تنها زمان‌بر و پرهزینه‌اند، بلکه بدون حمایت دولتی یا مشوق‌های مالی، از نظر اقتصادی برای توسعه‌دهندگان توجیه‌پذیر نیستند. بسیاری از شرکت‌های ایرانی در شرایط فعلی، حاضر نیستند هزینه فنی مهاجرت به یک سامانه دیگر را متقبل شوند، مگر اینکه به‌طور مستقیم در سوددهی آن سهیم باشند.

بیدو در برابر GPS؛ جنگ فناوری با ابعاد سیاسی

استفاده از بیدو تنها یک انتخاب فنی نیست؛ ابعاد ژئوپلیتیکی و امنیتی نیز در این تصمیم دخیل است. همان‌طور که آمریکا از طریق GPS سلطه فناوری دارد، بیدو نیز یکی از ابزارهای استراتژیک چین در رقابت جهانی محسوب می‌شود. به همین دلیل، تغییر سامانه موقعیت‌یابی در سطح ملی، نیازمند بررسی‌های چندلایه امنیتی و سیاست‌گذاری شفاف است.

از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند ادغام سامانه‌های مختلف GNSS (مانند GPS، بیدو، گالیلئو و گلوناس) می‌تواند دقت، پایداری و استقلال سیستم‌های موقعیت‌یاب را افزایش دهد و وابستگی کشور به یک فناوری خاص را کاهش دهد.

گذار دشوار اما اجتناب‌ناپذیر

با توجه به فقدان زیرساخت سخت‌افزاری گسترده، نرم‌افزارهای محدود به GPS و نبود انگیزه اقتصادی برای تغییر، عبور از GPS به بیدو در کوتاه‌مدت در ایران واقع‌گرایانه نیست. اما با وجود تهدیدهای سایبری، اختلال در سیگنال‌ها و نیاز به استقلال فناورانه، این گذار اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.

برای تحقق این هدف، لازم است حمایت‌های دولتی، ایجاد مشوق برای شرکت‌ها، آموزش توسعه‌دهندگان و استانداردسازی واردات دستگاه‌های پشتیبان از بیدو در دستور کار قرار گیرد.

در شرایطی که اختلال در GPS بر عملکرد کسب‌وکارها و خدمات عمومی اثر گذاشته، سامانه بیدو می‌تواند به‌عنوان یک گزینه مکمل و جایگزین مطرح باشد. اما تحقق این موضوع، بدون نوسازی سخت‌افزار، بازطراحی نرم‌افزار و تغییر نگاه راهبردی امکان‌پذیر نیست.

سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در جدید اظهارات خود در پاسخ به SNNTV گفت: بحث استقبال از ظرفیت های فناورانه دنیا را در دستور کار داریم یعنی هر ظرفیتی که وجود داشته باشد در موضوعات مختلف مثل مکان یابی و استفاده از ظرفیت های مثل جی‌پی‌اس، بیدو و نظایر آن، حتما از آن استفاده خواهیم کرد.

هاشمی در پاسخ به سوالی درباره موقعیت‌یاب چینی beidou گفت: از هر ظرفیتی استفاده خواهیم کرد.  البته همکاران ما در سازمان تنظیم و اپراتورها هم جلساتی در این خصوص برگزار کردند و ساز و کارهای اجرایی  آن در حال نهایی شدن هست و امیدواریم که بتوانیم از ظرفیت ها هم استفاده بکنیم.

با وجود اهمیت رو به رشد سامانه‌های موقعیت‌یاب جایگزین مانند بیدو، پاسخ وزیر ارتباطات در مصاحبه اخیر چندان شفاف و قاطع نبود. اشاره کلی به «استفاده از همه ظرفیت‌ها» و «عدم اتکا به یک فناوری» بیش‌تر به یک شعار کلی شبیه است تا بیان یک برنامه عملیاتی مشخص و قابل پیگیری. این ابهام در پاسخ، نگرانی‌ها درباره نبود استراتژی روشن و سیاست‌گذاری منسجم برای توسعه و پذیرش سامانه‌های بومی یا جایگزین را افزایش می‌دهد.

واقعیت این است که صرف نام بردن از بیدو بدون زیرساخت‌های لازم، برنامه‌های مشخص برای به‌روزرسانی سخت‌افزارها، و تدوین نقشه راه فنی و اقتصادی، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و نمی‌تواند به تنهایی گره‌گشای مشکلات وابستگی به GPS باشد. در شرایط فعلی، بسیاری از دستگاه‌ها حتی توانایی فنی بهره‌برداری از بیدو را ندارند و بخش قابل توجهی از نرم‌افزارها نیز تنها با GPS سازگار شده‌اند.

بنابراین، تا زمانی که سیاست‌گذاران کشور به طور جدی و شفاف درباره مسیر و زمان‌بندی انتقال یا ادغام سامانه‌های موقعیت‌یابی تصمیم نگیرند، این موضوع بیش‌تر به یک اسم روی کاغذ و یک گزینه در شعارها بدل خواهد شد. بدون حمایت قوی دولتی، برنامه‌های تشویقی برای تولیدکنندگان سخت‌افزار و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و همچنین اطلاع‌رسانی موثر به کاربران، تحقق استفاده گسترده از بیدو در ایران همچنان بسیار دور از دسترس باقی خواهد ماند.