به گزارش ایرنا، کلاه قاضی شاید نزدیک‌ترین منطقه حفاظت شده و پارک ملی به جلگه زاینده رود باشد و از همین رو جایگاهی ویژه و منحصربه‌فرد دارد. این منطقه در میان صنایع، جاده‌ها و مناطق انسانی و شهری، همچنان توانسته حیات خود را به‌عنوان یک زیستگاه طبیعی حفظ کند اما این منطقه ارزشمند در صورتی می تواند برای اصفهان پایدار بماند که برنامه‌ریزی مؤثر و هدفمندی برای آن انجام شود.
در طول بیش از نیم قرن، هزینه‌های مادی و انسانی بسیاری برای حفاظت از کلاه قاضی صرف شده و بی‌توجهی به این سرمایه عظیم، نادیده گرفتن بخشی از تاریخ حفاظت و محیط زیست ایران است.
توسعه معادن و جاده‌ها و گسترش مناطق شهری شاید منجر به جزیره‌ای شدن پارک ملی کلاه قاضی و کاهش ارزش آن شده باشد اما با وجود خشکسالی‌ها و دخالت های انسانی همچنان ارزش‌های طبیعی و زیستی خود را حفظ کرده و می‌تواند با برنامه‌ریزی اصولی دوباره به دوران اوج خود بازگردد.
به گفته کارشناسان، هنر اصلی در مدیریت کلاه قاضی آن است که در میان صنعت، معدن، جاده و حضور انسان‌ها، بتوان این زیستگاه طبیعی و پارک ملی را زنده و پویا نگه داشت تا نمادهای طبیعت بکر و وحشی از میان نرود.
از سویی یکی از مهم‌ترین ارزش‌های کلاه قاضی، جنبه معنوی و فرهنگی آن است؛ چراکه کوه‌های کلاه قاضی و شاه‌کوه از دیرباز نماد شهر اصفهان بوده‌اند و بسیاری از مردم این خطه این کوه‌ها را می‌شناسند و در داستان‌ها و روایت‌های محلی از آنها یاد می‌شود.
کلاه قاضی
با این وصف، باید گفت همان‌گونه که زاینده رود نیز فارغ از اهمیت زیست محیطی و کشاورزیش، بخشی از هویت و شور زندگی مردم اصفهان را تشکیل می‌دهد، پارک ملی کلاه قاضی نیز با چنین جایگاهی می‌تواند به جلوه‌ای از طبیعت خاص و منحصربه‌فرد در نزدیکی کلان‌شهر صنعتی اصفهان بدل شود و حفظ آن به معنای پاسداشت بخشی از روح و هویت این شهر است.
حفاظت از کلاه قاضی، ضرورت پاسداشت هویت طبیعی اصفهان
کارشناسان معتقدند اگر مدیریت اصولی و برنامه‌ریزی دقیقی برای این منطقه صورت گیرد، پارک ملی کلاه قاضی همچنان می‌تواند به عنوان یک زیستگاه پایدار در کنار شهر صنعتی اصفهان باقی بماند و به عنوان نمادی از طبیعت اصفهان، حفظ و تقویت شود.
در این پیوند یک کارشناس ارشد مدیریت و حفاظت تنوع زیستی به ایرنا گفت: کلاه قاضی زیستگاه ارزشمندی ست که با وجود قرار گرفتن در میان جاده‌ها و مناطق شهری اصفهان هنوز حیات طبیعی خود را حفظ کرده است، با این حال، فعالیت معادن، گسترش شهرها، خشکسالی و پروژه آزادراه کنارگذر شرق اصفهان تهدیدهایی جدی برای این گنجینه طبیعی به شمار می‌روند.
آهوی کلاه قاضی و معادن
حمیدرضا خواجه با بیان اینکه پارک ملی کلاه قاضی از اواسط دهه ۱۳۴۰ شمسی تحت حفاظت قرار گرفت و در دهه ۱۳۵۰ به‌طور رسمی به‌عنوان پارک ملی ثبت شد، افزود: این منطقه بیش از نیم قرن سابقه حفاظتی دارد که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری مادی، معنوی و انسانی گسترده‌ای است و طی این سال‌ها بهترین نیروهای یگان حفاظت سازمان محیط‌زیست در این پارک فعالیت کرده‌اند و بسیاری از آنها در همین منطقه کارآزموده شدند.
به گفته وی کلاه قاضی، یکی از شکارگاه‌های قدیمی شاهانه ایران به شمار می‌رفته و در دوره‌های صفوی و قاجار محل شکار و تفریح پادشاهان بوده است. همچنین موقعیت جغرافیایی آن در مسیر شاهراه شمال به جنوب کشور و وجود بقایای تاریخی و سنگ‌نوشته‌ها نشان می‌دهد که حفاظت از این محدوده از گذشته‌های دور مورد توجه بوده است.
خواجه گفت: کلاه قاضی و شاه‌کوه جزو آخرین کوه‌های زاگرس در بخش شرقی این رشته‌کوه هستند که از حوالی زاینده رود آغاز می‌شوند و تا دشت جرقویه در جنوب‌شرقی اصفهان امتداد دارند.
پارک ملی کلاه قاضی
وی با بیان اینکه دره‌ها و صخره‌های صعب‌العبور کلاه قلاضی پناهگاه مناسبی برای جانوران محسوب می‌شوند، افزود: بخش‌های عمده کلاه قاضی دشت است که به صخره‌ها و دیواره‌های سنگی منتهی می‌شود و زیستگاهی منحصربه‌فرد را برای حیات‌وحش فراهم کرده است.
این کارشناس مدیریت و حفاظت تنوع زیستی با بیان اینکه در گذشته گونه‌هایی مانند یوزپلنگ آسیایی، گور ایرانی، پلنگ، آهو و قوچ در این منطقه زیست می‌کردند، گفت: جمعیت یوز و گور ایرانی هم اکنون در این منطقه از میان رفته و از دهه ۱۳۷۰ گزارش معتبری از مشاهده پلنگ نیز ثبت نشده است، با این وجود، کلاه قاضی همچنان میزبان هر سه گونه اصلی علف‌خوار کشور، یعنی گوسفند وحشی، بز وحشی و آهو محسوب می‌شود.
خواجه تصریح کرد: جمعیت بزهای وحشی در صخره‌های منطقه مناسب است و آهوان نیز در دشت‌ها حضور قابل‌توجهی دارند. جمعیت گوسفند وحشی کمتر است اما با برنامه‌ریزی‌های حفاظتی می‌توان آن را افزایش داد و از بروز مشکلات ژنتیکی جلوگیری کرد.
بز کوهی در کلاه قاضی
وی افزود: پارک ملی کلاه قاضی زیستگاه گونه‌های گوشت‌خوار شاخصی مانند گرگ، کفتار، روباه، شغال و گربه وحشی است و همچنین احتمال حضور دیگر گربه‌سانان نیز در آن وجود دارد که نیازمند بررسی‌های علمی بیشتر است.
این فعال محیط زیست یکی از ویژگی‌های ارزشمند این پارک ملی را تنوع بالای پرندگان به‌ویژه پرندگان شکاری در خطر انقراض دانست و گفت: وجود پنج تا شش گونه مختلف پرندگان شکاری دارای ارزش حفاظتی در یک منطقه که بتوانند به‌طور هم‌زمان زیست و زادآوری کنند، نشان از سلامت اکولوژیکی بالای این زیستگاه دارد.
خواجه خاطرنشان کرد: با وجود خشکسالی‌های ۲ دهه اخیر، آلودگی صنایع اطراف و گسترش فعالیت‌های معدنی و انسانی، طبیعت این منطقه هنوز تاب‌آوری خود را حفظ کرده و برخی از منابع آبی و چشمه‌های منطقه همچنان فعال‌اند که این نشان دهنده ظرفیت بالای احیا و مقاومت طبیعی پارک ملی کلاه قاضی است.
وی تأکید کرد: برای حفظ این منطقه باید اقدامات فوری انجام شود؛ از جمله مدیریت روان‌آب‌ها، احیای چشمه‌ها، لایروبی آبشخورها، علوفه دهی اصولی و کارشناسی شده و جلوگیری از صدور مجوز جدید برای معادن. همچنین معادن فعال باید ملزم به رعایت دقیق ضوابط زیست محیطی شوند تا اثرات تخریبی‌شان کاهش یابد.
آهو در پارک کلاه قاضی
آزاد راه «کنار گذر شرق اصفهان» با کلاه قاضی چه می‌کند؟
این کارشناس مدیریت و حفاظت تنوع زیستی در خصوص پروژه آزادراه ۶ باندی کنارگذر شرق اصفهان که قرار است از حاشیه پارک ملی کلاه قاضی عبور کند، گفت: هرچند این پروژه با نظر شورای عالی حفاظت محیط زیست به صورت استثنا مجوز گرفته است اما نگرانی‌های جدی درباره تبعات زیست‌محیطی آن وجود دارد.
خواجه افزود: این آزادراه، ارتباط اکولوژیکی میان بخش‌های مختلف پارک را قطع می‌کند و مانع جابه‌جایی و تبادل ژنتیکی گونه‌ها می‌شود. همچنین احتمال تصادف حیات‌وحش از جمله آهو، کل و بز، گرگ و کفتار در مسیر افزایش می‌یابد.
وی تصریح کرد: فرآیند ساخت آزادراه با انفجار، تردد ماشین‌آلات سنگین و آلودگی صوتی، حیات‌وحش را فراری می‌دهد و از سویی باعث افزایش دسترسی انسان‌ها به منطقه می‌شود که خود تخلفات بیشتری به‌دنبال دارد.
این فعال محیط زیست گفت: هرچند در گزارش ارزیابی زیست محیطی پروژه، احداث زیرگذر برای عبور جانوران پیش‌بینی شده است اما اجرای آن نیازمند نظارت دقیق و مستمر است.
به گفته این کارشناس محیط زیست، پارک ملی کلاه قاضی نه تنها از نظر زیست محیطی بلکه از لحاظ تاریخی و فرهنگی نیز اهمیت دارد.
انجیر کوهی در پارک ملی کلاه قاضی
خواجه افزود: کوه‌های کلاه قاضی و شاه کوه از دیرباز در ذهن مردم اصفهان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند و برای مردم اصفهان بخشی از هویت و خاطره جمعی به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: ارزش معنوی کلاه قاضی کمتر از ارزش‌های طبیعی آن نیست؛ همان‌گونه که زاینده رود نیز برای مردم اصفهان فراتر از یک رودخانه، نماد زندگی و دلبستگی است.
خواجه تاکید کرد: اگر مدیریت اصولی و برنامه‌ریزی دقیقی برای این منطقه انجام شود، پارک ملی کلاه قاضی همچنان می‌تواند در کنار شهر صنعتی اصفهان به‌عنوان یک زیستگاه پایدار باقی بماند و نمادی از طبیعت بکر و ارزش‌های معنوی اصفهان باشد.
به گزارش ایرنا، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی با مساحت حدود ۵۰ هزار هکتار در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است؛ این منطقه زیستگاه گونه‌های مختلف پستانداران، پرندگان و خزندگان است که برخی از آنها در معرض خطر انقراض هستند.