به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا توافق آتش‌بس دوحه، که میان دولت سرپرست طالبان در کابل و دولت پاکستان با تضمین ترکیه و قطر به امضا رسید، اکنون وارد مرحله عملیاتی شده است. این توافق به‌منظور کاهش تنش‌ها و ایجاد ثبات در مرزها به امضا رسیده است و مذاکرات آتی در استانبول از ۲۵ تا ۲۷ اکتبر به‌منظور تدوین «نقشه راه» برای اجرای این توافق برگزار خواهد شد. موضع جدید اسلام‌آباد نشان می‌دهد که محور اصلی این توافق، یک معامله امنیتی با تمرکز بر مهار TTP است که می‌تواند بر آینده روابط دو کشور تأثیرگذار باشد.
تنش‌های اخیر میان پاکستان و حکومت سرپرست طالبان به دنبال حمله ۹ اکتبر (۱۷ مهر) پاکستان به کابل تشدید که با دعوت جامعه جهانی به صلح مواجه شد. قطر میزبان مذاکرات میان دو طرف بود که منجر به امضای آتش‌بس فوری شد. مرحله بعدی مذاکرات نیز برای ۲۵ اکتبر ۲۰۲۵ در استانبول برنامه‌ریزی شده تا سازوکارهای نظارت، تضمین اجرای توافق و مسائل پنهان‌تر مانند گروه‌های شبه‌نظامی بررسی شود.
مواضع طرفین
وزیر دفاع پاکستان در اظهارات خود چندین نکته کلیدی را مطرح کرد که می‌تواند به شفاف‌سازی وضعیت کمک کند. نخستین نکته، عدم مذاکره با «تی‌تی‌پی» بود. پاکستان به‌طور قاطع اعلام کرد که هیچ مذاکره‌ای با این گروه تروریستی انجام نخواهد داد و این موضوع به‌عنوان خط قرمز پاکستان تعیین شده است. این موضع‌گیری می‌تواند نشان‌دهنده اراده قوی اسلام‌آباد برای مقابله با تهدیدات امنیتی باشد و به‌وضوح تأکید می‌کند که پاکستان خود را درگیر مذاکرات با گروه‌هایی که امنیتش را به خطر می‌اندازند نخواهد کرد.
دومین نکته مهم، تفکیک میان طالبان افغانستان و TTP است. وزیر دفاع پاکستان تصریح کرد که «طرف حساب ما طالبان افغانستان است»، به این معنا که پاکستان، حکومت طالبان در کابل را مسئول مهار حملات TTP از خاک افغانستان می‌داند. این تأکید بر مسئولیت‌پذیری طالبان افغانستان، می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی برای فشار بر کابل به‌منظور اتخاذ اقدامات مؤثر در زمینه امنیتی تلقی شود.
وزیر دفاع همچنین درباره مکانیزم نظارتی که برای اجرای توافق ایجاد شده است، صحبت کرد. این مکانیزم شامل یک سیستم نظارتی سه‌جانبه است که در صورت نقض توافق، پاکستان می‌تواند مستقیماً موضوع را به کشورهای ضامن (ترکیه و قطر) اطلاع دهد. این اقدام نشان‌دهنده نقش حیاتی میانجی‌گران بین‌المللی در فرآیند صلح و امنیت منطقه است و می‌تواند به پیشگیری از تشدید تنش‌ها کمک کند.
نکته دیگری که وزیر دفاع پاکستان به آن اشاره کرد، توافق مکتوم با طالبان افغانستان بود. او گفت که این توافق به‌صورت یک سند چهار پاراگرافی تدوین شده و احتمالاً بر تعهدات امنیتی خاص تمرکز دارد. عدم شفافیت در محتوای توافق و مختصر بودن آن می‌تواند در آینده منجر به تفاسیر مختلف و اختلاف نظرها شود.
در مقابل، موضع طالبان افغانستان نیز قابل تأمل است. اگرچه واکنش رسمی به اظهارات وزیر دفاع پاکستان منتشر نشده، اما مواضع قبلی طالبان نشان می‌دهد که آنان همواره حضور یا فعالیت TTP در خاک افغانستان را انکار کرده و خود را قادر به کنترل کامل آن ندانسته‌اند. همچنین، طالبان بر حاکمیت افغانستان و عدم مداخله خارجی تأکید دارند. این اختلاف دیدگاه می‌تواند به‌عنوان نقطه اصطکاک اصلی در مسیر اجرای موفق توافق آتش‌بس محسوب شود و چالش‌هایی را برای هر دو طرف ایجاد کند.
واکنش‌های بین‌المللی
در سطح بین‌الملل، واکنش‌ها به این توافق و اظهارات وزیر دفاع پاکستان مثبت بوده است. سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی و همچنین کشورهایی مثل ایران، روسیه و چین از این گام به‌عنوان مقدمه‌ای برای ثبات منطقه استقبال کرده‌اند. این حمایت‌ها می‌تواند به تقویت موقعیت پاکستان و طالبان در عرصه بین‌المللی کمک کند و فشارهای جهانی برای اجرای توافق را افزایش دهد.
چالش‌ها و چشم‌انداز پیش‌رو
با این حال، توافق آتش‌بس دوحه با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از بزرگترین چالش‌ها، توانایی و اراده طالبان افغانستان در مهار و نابودی شبکه‌های TTP است. شکاف بین انتظارات پاکستان و توانایی عملی طالبان می‌تواند بزرگترین تهدید برای آتش‌بس به شمار آید. این شکاف ممکن است به عدم اعتماد میان طرفین منجر شود و بر روند مذاکرات آینده تأثیر منفی بگذارد.
علاوه بر این، موفقیت مکانیزم نظارتی بر اساس «گزارش به ضامنان» به نفوذ واقعی ترکیه و قطر بر طالبان و تمایل آنان برای اعمال فشار بستگی دارد. این دو کشور به‌عنوان ضامن‌های توافق، نقش حیاتی در تحقق اهداف امنیتی این توافق دارند و موفقیت‌شان در این زمینه می‌تواند به تقویت روابط میان پاکستان و طالبان کمک کند.
ابهام در محتوای توافق نیز می‌تواند به دلیل تفاسیر مختلف در آینده، خود منشأ اختلاف شود. در نتیجه، طرفین باید به‌دقت بر روی جزئیات توافق کار کنند و در صورت لزوم، شفاف‌سازی‌های لازم را انجام دهند.
حساسیت مرزی نیز یکی دیگر از چالش‌های پیش روی توافق است. هرگونه حمله مرزی علیه پاکستان، چه از سوی TTP و چه گروه‌های دیگر، می‌تواند بهانه‌ای برای از سرگیری درگیری‌ها توسط اسلام‌آباد باشد. این موضوع می‌تواند به تشدید تنش‌ها و عدم پایبندی به توافق آتش‌بس منجر شود.
جمع‌بندی
در نهایت، اظهارات جدید وزیر دفاع پاکستان نشان می‌دهد که توافق دوحه یک آتش‌بس ساده نیست، بلکه یک پیمان امنیتی با مکانیزم‌های مشخص است. پاکستان با تفکیک بین طالبان افغانستان و TTP، تمام بار مسئولیت را بر دوش TTP گذاشته است. آینده این توافق به سه عامل بستگی دارد: عملکرد طالبان در مهار TTP، اثربخشی نقش ضامنان بین‌المللی و تحمل پاکستان در قبال هرگونه حادثه امنیتی آینده.
مذاکرات استانبول نقش حیاتی در تبدیل این توافق مختصر به یک «نقشه راه «عملیاتی خواهد داشت. در حالی که این توافق پنجره‌ای از فرصت برای کاهش تنش گشوده، شکنندگی آن بسیار بالا است و ثبات بلندمدت منطقه کاملاً به حل معضل TTP گره خورده است.