در حالی‌که به زمان اجلاس احتمالی دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در بوداپست مجارستان نزدیک‌تر می‌شویم، جزئیات جدیدی از دیدار پرتنش ترامپ و ولودیمیر زلنسکی در کاخ سفید فاش شده که نشان‌دهنده فشار مستقیم واشنگتن بر کی‌یف برای امتیازدهی به روسیه است. بر اساس گزارش رویترز، ترامپ، زلنسکی را به واگذاری بخش‌هایی از قلمرو اوکراین، ازجمله دونباس ترغیب و از تأمین موشک‌های تاماهاوک خودداری کرده است. به همین دلیل حالا تحلیلگران هشدار می‌دهند بدون تسلیم کی‌یف به خواسته‌های مسکو، ازجمله واگذاری سرزمینی، دستیابی به نتیجه پایدار بعید است. زلنسکی هم روز گذشته اعلام کرد آماده حضور در اجلاس است، اما این گام بدون تغییر مواضع اوکراین، ممکن است فقط فرصت دیپلماتیک برای تثبیت دستاوردهای روسیه باشد.
تاماهاوک؛ اهرم فشار یا بلوف سیاسی؟
تهدید ترامپ برای ارسال تاماهاوک‌ها که در اوایل اکتبر مطرح شد، پاسخی به عدم تمایل پوتین به مذاکره بود. این موشک‌های بردبلند (تا ۲هزارو۵۰۰ کیلومتر) می‌توانند اهدافی در عمق خاک روسیه، ازجمله مسکو و تأسیسات نفتی را هدف قرار دهند. ترامپ در مصاحبه‌ای با خبرنگاران، به‌صراحت به پوتین هشدار داد: «آیا می‌خواهید تاماهاوک‌ها به سمت شما بروند؟ فکر نمی‌کنم». این تهدید که زلنسکی نیز از آن استقبال کرد و آن را گامی برای پایان جنگ نامید، کرملین را به نگرانی واداشت. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین ارسال این موشک‌ها را «تشدید کیفی» توصیف و حتی به سقوط روابط روسیه و آمریکا به مرحله جدیدی اشاره کرد.
اما دیدار پرتنش ترامپ با زلنسکی در ۱۷ اکتبر نشان داد این تهدید عملاً به حاشیه رانده شده است. ترامپ نه تنها از تأمین تاماهاوک‌ها خودداری کرد، بلکه زلنسکی را برای درخواست موشک‌ها تحت فشار قرار داد و گفت: «ما هم به تاماهاوک‌ها نیاز داریم و نمی‌توانیم ذخایرمان را خالی کنیم». جی‌دی‌ونس، معاون ترامپ روز گذشته تأیید کرد هنوز تصمیمی برای در اختیار گذاشتن موشک‌های تاماهاوک گرفته نشده است. زلنسکی اما همزمان با اینکه از هزاران پهپاد آماده برای حمله به روسیه حرف زد، تأکید کرد: «ما تاماهاوک نداریم، به همین دلیل به آن‌ها نیاز داریم» و حتی درخواست ۲۵سامانه پاتریوت برای مقابله با حملات هوایی روسیه داد. این عقب‌نشینی که منابع آمریکایی، آن را بخشی از استراتژی «فشار برای مذاکره» می‌دانند، هیئت اوکراینی را «دلسرد و گیج» کرده و زمزمه‌هایی از ناامیدی را در کی‌یف برانگیخته است. کارشناسان می‌گویند موجودی کم آمریکا و چالش‌های لجستیکی، ارسال را غیرعملی می‌کند.
اجلاس بوداپست، پلی به صلح
در چنین احوالی یادمان نرفته تماس تلفنی ترامپ و پوتین در ۱۶ اکتبر به اعلام اجلاس در بوداپست منجر شد. ترامپ در پست‌های خود در شبکه تروث نوشت: «پوتین و من در بوداپست ملاقات خواهیم کرد تا ببینیم آیا می‌توانیم این جنگ شرم‌آور را پایان دهیم». این اجلاس که ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان، آن را «جزیره صلح» نامید، مقدماتش با دیدار مشاوران سطح بالا (ازجمله مارکو روبیو و سرگئی لاوروف) در هفته آینده آغاز می‌شود. روبیو قرار است پنجشنبه آینده با لاوروف دیدار کند. پوتین نیز فوراً موافقت کرد و یوری اوشاکوف، مشاورش گفت: «ترامپ بوداپست را پیشنهاد داد و ما بلافاصله پذیرفتیم».
روز گذشته همچنین زلنسکی به خبرگزاری فرانسه گفت آماده حضور در اجلاس است: «اگر به بوداپست دعوت شوم و دعوت به شکلی باشد که به‌صورت سه‌جانبه ملاقات کنیم، یا حتی آنچه به آن دیپلماسی شاتل [غیرمستقیم و با کمک یک میانجیگر] گفته می‌شود... ما موافقت خواهیم کرد». البته انتخاب مجارستان که در حال خروج از دیوان کیفری بین‌المللی است تا پوتین (تحت تعقیب به‌خاطر جنایات جنگی) بتواند وارد شود، انتقادهایی را برانگیخته است. اوربان تضمین کرد: «ما کشور مستقلی هستیم و پوتین را بازداشت نمی‌کنیم». اما پسکوف گفته: «هیچ جزئیاتی در مورد دیدار ترامپ و پوتین در بوداپست وجود ندارد و درباره شرکت زلنسکی هم بحث نشده است». دیدار قبلی ترامپ و پوتین در آلاسکا (در ماه آگوست) نیز پیشرفتی نداشت.
فشار نظامی در خدمت دیپلماسی
اما نباید نادیده گرفت این دو موضوع یعنی تهدید تاماهاوک و اجلاس بوداپست به وضوح به هم گره خورده‌اند. ترامپ از موشک‌ها به عنوان اهرم فشار استفاده کرده تا پوتین را به میز مذاکره بکشاند و تماس تلفنی‌شان مستقیماً به توافق بر سر اجلاس منجر شد؛ تماسی که ظاهراً ترامپ را تحت تأثیر قرار داد و پیشنهاد تبادل سرزمینی پوتین (واگذاری دونتسک و لوهانسک در ازای بخش‌های کوچک زاپوریژیا و خرسون) را به زلنسکی منتقل کرد. پوتین در این تماس، ارسال تاماهاوک را «بی‌تأثیر بر میدان جنگ» خواند اما هشدار داد روابط دوجانبه را نابود می‌کند. ترامپ نیز در حالی که زلنسکی را برای دیدار دوجانبه در مجارستان دعوت کرد، تأکید کرد: «زمان توقف کشتار است و باید معامله کنیم».
در دیدار کاخ‌سفید، ترامپ علناً خواستار آتش‌بس در خطوط فعلی شد و گفت: «کاری که آن‌ها باید انجام دهند این است فقط در همان خطوطی که هستند متوقف شوند... بقیه مسائل خیلی سخت قابل مذاکره است». زلنسکی این را پذیرفت، اما منابع می‌گویند ترامپ چندین بار از الفاظ رکیک استفاده کرد و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا با تأکید بر جمعیت روس‌زبان دونباس، بیشترین فشار را برای پذیرش تبادل وارد کرد. اوکراینی‌ها این واگذاری را «عمل خودکشی» می‌دانند، زیرا مناطق غربی دونتسک و لوهانسک را آسیب‌پذیر می‌کند. ترامپ وقتی پرسیده شد آیا روسیه دونباس کامل را مطالبه کرده، پاسخ داد: «نه. بگذارید همان‌طور که هست باقی بماند».با وجود این، شکاف‌ها عمیق‌اند. روسیه بر «کنترل کامل دونباس و توقف در خطوط فعلی» اصرار دارد، در حالی که زلنسکی هرگونه واگذاری سرزمینی را رد کرده و آن را هدیه به اشغالگر می‌خواند. نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد ۵۸درصد اوکراینی‌ها با امتیازدهی مخالف‌اند، اما حمایت از مذاکره به ۶۹درصد رسیده، هرچند بدون بازگشت کامل قلمروها. ترامپ که ایده تعویض سرزمینی را مطرح کرده، ظاهراً به سمت سناریویی می‌رود که روسیه در ازای آتش‌بس و تضمین‌های امنیتی، حدود ۲۰درصد خاک اوکراین را حفظ کند. کمیسیون اروپا هم با احتیاط از اجلاس استقبال کرده، اما کارشناسان می‌گویند بدون تغییر مواضع کی‌یف، این فقط نمایش است.
ادامه بن‌بست بدون امتیاز دادن اوکراین
تحلیلگران از جمله کایا کالاس، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا هشدار می‌دهند اجلاس بوداپست ممکن است «تله پوتین» باشد: بدون واگذاری سرزمینی، روسیه مذاکره را بهانه‌ای برای تثبیت دستاوردها می‌بیند. AlfRib۱۵@ در ایکس نوشت: «این دیدار در بوداپست، تشییع جنازه اوربان خواهد بود و درگیری‌های خیابانی زیادی رخ می‌دهد». الکساندر دوگین، فیلسوف روسی هم اجلاس را «نقطه عطف» خوانده، اما بدون اشاره به امتیاز کی‌یف. بدون تسلیم کی‌یف به خواسته‌های مسکو (مانند دونباس یا کریمه) این چرخه تهدید و مذاکره ادامه خواهد یافت و جنگ را به جنگ سرد جدید تبدیل می‌کند. نشانه‌های اخیر حاکی از آن است ترامپ بار دیگر به سمت توافق سریع حرکت کرده، حتی اگر برای کی‌یف غیرقابل قبول باشد.
در نهایت، ابتکار ترامپ نشان‌دهنده عزم واشنگتن برای پایان سریع جنگ است، اما بدون تغییر مواضع کی‌یف و البته عدم صداقت ترامپ، بوداپست ممکن است فقط یک نمایش دیپلماتیک باشد. جهان منتظر است: آیا اوکراین دغدغه‌های امنیتی روسیه را درک خواهد کرد؟