به گزارش خبرگزاری حوزه، در مصاحبه زیر با حجت‌الاسلام صاف، امام جماعت مسجد حضرت فاطمه الزهرا (س) شهرک شهید صدوقی طبس، که به عنوان نمونه‌ای از مسجد تراز شناخته می‌شود، به بررسی ویژگی‌ها، فعالیت‌ها و نقش اثرگذار این مسجد در ارتقاء فرهنگ دینی و اجتماعی جامعه پرداخته شده است.
مسجد شما در سال ۱۴۰۴ به‌عنوان مسجد برتر استان خراسان جنوبی و نخستین مسجد مأمور یعنی آباد استان شناخته شد. چه عواملی را در این موفقیت بزرگ مؤثر می‌دانید؟
بسم‌الله الرحمن الرحیم.
قبل از هر چیز باید عرض کنم که این موفقیت حاصل تلاش جمعی و توفیق الهی است. اما اگر بخواهم صادقانه بگویم، سه رکن اساسی در این موفقیت نقش داشته:
اول، اتحاد کامل کلمه و رویه بین من به‌عنوان روحانی مسجد، هیئت امناء و فرماندهان پایگاه‌های بسیج.
دوم، فعال‌سازی واقعی پایگاه‌های بسیج برادران و خواهران.
سوم، اعتماد کردن به جوانان و نوجوانان و نقش دادن واقعی به آنها در تمام فعالیت‌ها. وقتی این سه عامل کنار هم قرار بگیرند، مسجد به‌طور طبیعی رونق می‌گیرد.
شما تأکید ویژه‌ای بر نقش جوانان دارید. چطور توانستید این قشر را به مسجد جذب کنید؟
جوانان وقتی احساس کنند که صرفاً مخاطب نیستند بلکه بازیگر اصلی هستند، با اشتیاق به مسجد می‌آیند. ما در مسجدمان هیئت جوانان داریم که به‌صورت کاملاً مستقل کار می‌کند. از ایده‌پردازی تا اجرای برنامه‌ها، همه‌چیز دست خود جوانان است. من فقط نقش پشتیبان و هدایت‌گر دارم. همچنین یک خط قرمز در مسجد ما وجود دارد: نوجوانان و جوانان خط قرمز مسجد هستند. هیچ بزرگسالی حق ندارد با تندی یا بی‌احترامی با آنها برخورد کند. اگر تذکری لازم باشد، فقط من یا افراد شاخص مسجد با مهربانی این کار را می‌کنیم.
یک نکته مهم دیگر ارتباط صمیمی است. وقتی وارد مسجد می‌شوم، اول از همه به سراغ نوجوانان و جوانان می‌روم، با آنها احوال‌پرسی می‌کنم، شوخی می‌کنم، گفت‌وگو می‌کنم. این رابطه فقط محدود به مسجد نیست، در بیرون از مسجد هم ادامه دارد. همین برخورد پدرانه و دوستانه موجب شده که جوانان با اشتیاق به سمت من بیایند.
ساختار مدیریتی مسجد شما چگونه است و چطور هماهنگی را حفظ می‌کنید؟
هیئت امنای ما از افراد باتجربه و جوانان متعهد تشکیل شده. اعضای اصلی شامل مسئول هیئت امنا، معاون فرهنگی، مسئول امور مالی، مسئول تدارکات، خدام، فرماندهان پایگاه بسیج برادران و خواهران و دو نفر از خواهران فعال پایگاه هستند. جلسات ما منظم است و تمام مصوبات به‌صورت مکتوب ثبت و پیگیری می‌شود. یک نکته مهم این است که بیش از ۹۰ درصد اعضای هیئت امنا حضور مستمر در نمازهای جماعت دارند. این حضور نشان‌دهنده تعهد واقعی آنهاست.
ما رابطه‌ای بسیار صمیمی و مشورتی داریم. همه احساس می‌کنند که صدایشان شنیده می‌شود و دخالت‌های غیرضروری وجود ندارد. همین همدلی باعث شده که کارها با انسجام و هماهنگی کامل پیش برود.
یکی از ویژگی‌های جالب مسجد شما، تقسیم‌بندی حلقه‌های صالحین بر اساس رده‌های سنی است. می‌توانید بیشتر توضیح دهید؟
بله، ما حلقه‌های صالحین را در پنج رده سنی داریم: خردسالان، نوجوانان، جوانان، بزرگسالان و پیشکسوتان. هر هفته در یک شب مشخص، همه این حلقه‌ها همزمان در سالن مسجد برگزار می‌شود. بیش از شش حلقه به‌طور همزمان در فضای مسجد فعال است. برای هر گروه، سرگروه‌های نخبه و آموزش‌دیده انتخاب کرده‌ایم که مباحث آموزشی را از اصول عقاید و توحید آغاز کرده و به‌صورت منسجم و متناسب با هر سن پیش می‌برند.
همچنین کلاس‌های آموزش قرآن هر پنج‌شنبه برای نونهالان و نوجوانان برگزار می‌شود. برای تقویت روحیه، سکویی در مسجد ایجاد کرده‌ایم تا قرآن‌آموزان در جمع تلاوت و اجرا داشته باشند. این کار به اعتماد به‌نفس آنها کمک زیادی می‌کند.
شما چطور انگیزه فعالان مسجد را حفظ می‌کنید؟
ما سیستم تشویق و تقدیر منظمی داریم. هر چهار ماه یک‌بار از فعالان مسجد در رده‌های مختلف تقدیر می‌کنیم. سیستم امتیازدهی برای مکبرین، قاریان، خادمان و شرکت‌کنندگان فعال طراحی کرده‌ایم و مسئولیت ثبت امتیاز را به یکی از جوانان واگذار کرده‌ایم. جوایز فرهنگی، تفریحی و ورزشی به‌صورت منظم اهدا می‌شود. این کار موجب می‌شود روحیه انگیزه و پویایی حفظ شود.
همچنین برنامه‌های تفریحی، ورزشی و زیارتی برگزار می‌کنیم. اردوهای زیارتی، مسابقات ورزشی، برنامه‌های فرهنگی و حتی سرگرمی‌های سالم همچون پلی‌استیشن و رقابت‌های فکری برای نوجوانان و جوانان. این فعالیت‌ها باعث جذب بیشتر و تحکیم پیوند آنها با مسجد شده است.
نقش پایگاه‌های بسیج در موفقیت مسجد چقدر بوده است؟
نقش بسیج بسیار کلیدی بوده است. یکی از رمزهای اصلی موفقیت ما همین فعال‌سازی پایگاه‌های بسیج برادران و خواهران است. ما با حمایت هیئت امنا، بودجه فرهنگی و بسیج را به‌صورت مشترک مصوب کردیم تا فعالیت‌ها با انسجام و بدون هم‌پوشانی انجام شود. برنامه‌های ملی و مذهبی، یادواره‌ها و موکب‌ها به‌صورت مشترک اجرا می‌شوند و در تمام اطلاعیه‌ها نام مسجد و پایگاه‌ها کنار هم ذکر می‌شود.
با محور قرار دادن بسیج و اعتماد به نسل جوان، توانستیم نقش‌آفرینی نوجوانان و جوانان را افزایش دهیم و آنها را در برنامه‌ریزی، اجرا و مدیریت فعالیت‌ها مشارکت دهیم. پایگاه بسیج برادران حتی بعد از نماز مغرب و عشاء تا نیمه‌شب در قالب گشت‌های محله‌محور مشغول خدمت هستند.
درباره برنامه‌های اجتماعی و ارتباط با مردم محله بیشتر توضیح دهید.
ما برای هر کوچه یک رابط مسجد از میان اهالی همان کوچه تعیین کرده‌ایم. این رابط‌ها اطلاعات ساکنین از جمله شغل، مهارت و ظرفیت‌های فردی را در فرم‌های مخصوص ثبت کرده‌اند. از این اطلاعات برای توزیع بسته‌های فرهنگی، کمک‌های معیشتی و دعوت به برنامه‌ها استفاده می‌کنیم.
همچنین برنامه‌های متنوعی مثل دیدار با خانواده‌های شهدا، سرکشی از نیازمندان، برگزاری جلسات خانوادگی و تعامل با کسبه داریم. مسجد نه‌تنها محل عبادت بلکه مأمن و پناهگاه مردم در مشکلات روزمره و مسائل اجتماعی است.
یکی از برنامه‌های جالب ما بازارچه محله است که به‌صورت هفتگی یا مناسبتی در حیاط مسجد برگزار می‌شود. نوجوانان و بانوان محصولات خانگی و دستی خود را عرضه می‌کنند. این برنامه علاوه بر نشاط اجتماعی، منبع درآمدی برای خانواده‌ها و مسجد ایجاد کرده است.
برنامه‌های ویژه‌ای برای بانوان دارید؟
بله، کلاس‌های مهارت‌آموزی مانند خیاطی، قلاب‌بافی و صنایع‌دستی برای بانوان برگزار می‌شود. خواهران بسیجی نیز در برگزاری مراسم مذهبی، بازارچه‌ها و امور فرهنگی مشارکت فعال دارند. ما می‌خواهیم بانوان احساس کنند که مسجد خانه آنها هم هست.
در زمینه فضای مجازی و رسانه چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
مسجد ما در فضای مجازی دارای کانال اختصاصی است و جوانان مسئول رسانه، برنامه‌ها و رویدادها را پوشش و منتشر می‌کنند. همچنین کلیپ‌ها و مستندهای فرهنگی و تربیتی به‌صورت منظم پخش می‌شود. جوانان خودشان این کار را مدیریت می‌کنند و محتواهای جذابی تولید می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های مسجد شما پویایی شبانه‌روزی آن است. توضیح دهید.
فعالیت‌های مسجد از صبح تا یک ساعت بعد از نماز مغرب و عشاء ادامه دارد. پس از آن، پایگاه بسیج برادران در قالب گشت‌های محله‌محور تا نیمه‌شب مشغول خدمت هستند. هر بخش در زمان خود فعالیت دارد و همین نظم زمانی سبب شده مسجد تقریباً در تمام ساعات روز فعال و پویا باشد. سه وعده نماز جماعت به‌صورت منظم برگزار می‌شود و نافله‌ها، تعقیبات و دعاها با آرامش و بدون شتاب اجرا می‌گردد.
برنامه‌های اقتصادی مسجد چیست؟
برای تقویت بنیان اقتصادی مسجد، آشپزخانه مسجد را تجهیز کرده‌ایم و با اجاره آن برای مراسمات، بخشی از هزینه‌ها تأمین می‌شود. همانطور که گفتم بازارچه محله هم کمک مالی به مسجد می‌کند. همچنین در کمک به نیازمندان، آزادی زندانیان، تهیه بسته‌های معیشتی فعال هستیم و برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی خیریه مسجد به‌صورت هدفمند در دستور کار قرار دارد.
از نظر عمرانی و زیباسازی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
مسجد ما از نظر تمیزی، زیبایی و نظم در منطقه زبانزد است. برای طراحی و رنگ‌آمیزی داخلی مسجد جلسات کارشناسی متعددی برگزار کرده‌ایم. ساخت خانه عالم و سالن چندمنظوره آموزشی نیز در برنامه آینده قرار دارد. بیش از ۵۰ نفر از نوجوانان، جوانان و بزرگسالان در کارهای مختلف مسجد نقش‌آفرینی می‌کنند و همین مشارکت باعث می‌شود همه احساس مالکیت کنند.
یکی از برنامه‌های شاخص شما اجرای طرح «مسجد مأمور یعنی آباد» بود. توضیح دهید.
این طرح با محوریت جوانان اجرا شد. مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و خدماتی با مشارکت بسیج و مردم محله انجام دادیم. کمک‌های مؤمنانه، نشست‌های آموزشی خانواده، فعالیت‌های جهادی و حمایت از نیازمندان از جمله اقدامات مؤثر بود که باعث ارتقای جایگاه مسجد در سطح شهرستان و استان شد و افتخار دریافت عنوان نخستین مسجد مأمور یعنی آباد استان را به ما داد.
در شناسایی و حل معضلات اجتماعی چه نقشی دارید؟
با حضور فعال من، بسیج و هیئت امناء، مشکلات محله را شناسایی و برای حل آنها برنامه‌ریزی می‌کنیم. حمایت از خانواده‌های نیازمند، کمک به اشتغال جوانان، ارائه مشاوره‌های خانوادگی و برگزاری نشست‌های آسیب‌شناسی اجتماعی از جمله اقدامات ماست. مسجد در واقع پل ارتباطی بین مردم و نهادهای حمایتی است و نقش کلیدی در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد.
فعالیت‌های عبادی و معنوی مسجد چگونه است؟
علاوه بر سه وعده نماز جماعت منظم، برنامه اعتکاف، یادواره شهدا و مراسم‌های ملی مذهبی با شکوه خاصی انجام می‌شود. گاهی برنامه‌های شاخص شهرستان نیز به درخواست مردم در مسجد ما برگزار می‌گردد. این نشان‌دهنده اعتماد مردم به مسجد است.
به نظر شما ویژگی‌های یک امام جماعت موفق چیست؟
اخلاص در عمل، مردمی بودن، تواضع، صبر، حسن خلق، همراهی با جوانان و روحیه کار گروهی از ویژگی‌های برجسته امام جماعت موفق است. وقتی مردم احساس کنند امام جماعت از خودشان است و برای آنها دلسوزی می‌کند، اعتماد، محبت و حضورشان در مسجد چند برابر می‌شود. امام جماعت باید محور اصلی هدایت فکری، فرهنگی و مدیریتی مسجد باشد اما نه به‌صورت تک‌روی، بلکه با همکاری و مشورت با همه.
پیشنهادات و توصیه‌های شما برای سایر مساجد چیست؟
رمز اصلی موفقیت هر مسجد در سه اصل نهفته است: اول، اتحاد کلمه میان روحانی و ارکان مسجد. دوم، فعال‌سازی ظرفیت‌های بسیج. سوم، نقش دادن واقعی به جوانان و نوجوانان. هرگاه این سه محور با اخلاص، همدلی و برنامه‌ریزی دقیق اجرا شود، مسجد نه‌تنها آباد، بلکه تأثیرگذار، پویا و الگوی سایر مساجد خواهد بود.
همچنین به امامان جماعت توصیه می‌کنم که فقط در حد اقامه نماز نباشند. باید در کنار مردم، هیئت امناء و بسیج حضور مستمر داشته باشند. مسجد باید به مرکزی برای نشاط، رشد معنوی و حرکت اجتماعی تبدیل شود. جوانان را خط قرمز مسجد بدانید و به آنها اعتماد کنید. وقتی جوانان احساس کنند مسجد متعلق به آنهاست، با تمام وجود برای آبادانی آن تلاش خواهند کرد.
به عنوان سخن پایانی اگر نکته‌ای است بفرمایید؟
مسجد خانه خداست و باید خانه همه مردم باشد. مسجد باید محلی باشد که هر کسی با هر سن و سال و با هر نیازی بتواند در آن پناه بگیرد. ما باید مساجد را به‌گونه‌ای بسازیم که نسل آینده با اشتیاق به آنها بیاید، نه از ترس یا اجبار. این مسئولیت همه ماست: روحانیون، هیئت امناء، بسیج و مردم. با همدلی، اخلاص و برنامه‌ریزی درست می‌توانیم مساجد را به قلب تپنده جامعه تبدیل کنیم.
کلیپی کوتاه از فعالیت‌های حجت‌الاسلام صاف، امام جماعت مسجد حضرت فاطمه الزهرا (س) شهرک شهید صدوقی طبس