ما مدت‌هاست می‌دانیم که زنان بیش از مردان دچار حملات میگرن می‌شوند. در دوران کودکی، پسران و دختران به یک اندازه از میگرن رنج می‌برند، اما پس از بلوغ، احتمال بروز این بیماری ناتوان‌کننده در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان است.
به گزارش انتخاب و به نقل sciencealert؛ از به‌تازگی، یک مطالعه‌ی استرالیایی نشان داده است که این تفاوت ممکن است حتی بیشتر از برآوردهای پیشین باشد — از هر سه زن، یک نفر با میگرن زندگی می‌کند.
برای مقایسه، در استرالیا حدود از هر ۱۵ مرد، یک نفر به میگرن مبتلاست.
اما دلیل این اختلاف چیست؟ بیایید نگاهی دقیق‌تر بیندازیم.
میگرن فقط «سردرد» نیست
میگرن صرفاً یک سردرد بد نیست، بلکه اختلالی پیچیده است که باعث می‌شود مغز اطلاعات حسی را به شکلی غیرعادی پردازش کند.
به عبارت دیگر، «مغزِ میگرنی» ممکن است در پردازش ورودی‌های حسی دچار مشکل شود:
• بینایی: حساسیت شدید به نور یا درخشش
• شنوایی: حساسیت به صدا
• بویایی: تحریک سردرد با برخی بوها
• لامسه: حساسیت یا درد در پوست سر یا صورت
• چشایی: تغییر در مزه یا بروز تهوع و استفراغ
حملات میگرنی معمولاً بین ۴ ساعت تا ۳ روز (و گاهی بیشتر) طول می‌کشد.
علاوه بر سردرد ضربان‌دار، علائمی مانند سرگیجه، خستگی و اختلال تمرکز نیز دیده می‌شود. پزشکان معمولاً بر اساس همین نشانه‌های اضافی میگرن را تشخیص می‌دهند، نه صرفاً شدت یا محل درد.
چرا حملات در زنان بیشتر رخ می‌دهد؟
تفاوت اصلی از دوران بلوغ آغاز می‌شود؛ زمانی که بدن میزان زیادی از هورمون‌های جنسی را ترشح می‌کند.
هم مردان و هم زنان سه نوع هورمون اصلی — استروژن، پروژسترون و تستوسترون — را تولید می‌کنند. تفاوت در میزان و نوسانات این هورمون‌ها است.
در بسیاری از زنان، در مقاطع خاصی از زندگی، میگرن بدتر می‌شود — مانند بلوغ، قاعدگی، بارداری و دوره‌ی پیش‌یائسگی.
برای نمونه، برخی زنان هر ماه درست چند روز پیش از شروع قاعدگی دچار حملات میگرنی می‌شوند، زمانی که سطح استروژن کاهش می‌یابد.
تأثیر هورمون‌ها بر مغز
زنان مبتلا به میگرن نسبت به تغییرات هورمونی — به‌ویژه کاهش ناگهانی استروژن — حساس‌ترند. حتی تغییرات جزئی نیز می‌تواند باعث بروز حملات شود.
این تغییرات می‌توانند فرایندهایی در مغز را فعال کنند که آغازگر میگرن هستند، مانند پدیده‌ای به نام گسترش قشری آهسته (cortical spreading depression): موجی بسیار کند از فعالیت الکتریکی که در مغز پخش می‌شود و پس از عبور، برخی بخش‌ها را کندتر می‌کند.
افت استروژن همچنین بر عملکرد عصب سه‌قلو (trigeminal nerve) اثر می‌گذارد — عصبی که نقش کلیدی در آغاز و تداوم درد میگرن دارد.
نوسانات در دوران بارداری و یائسگی
دوران بارداری نیز می‌تواند میگرن را بی‌ثبات کند.
در سه‌ماهه‌ی نخست، تغییرات سریع هورمونی برای حفظ بارداری ممکن است باعث افزایش حملات شود. معمولاً در سه‌ماهه‌های بعدی، وضعیت پایدارتر می‌شود.
اما پس از زایمان، سطح استروژن که در پایان بارداری ۳۰ برابر بیشتر از حالت عادی است، به‌طور ناگهانی افت می‌کند — و این افت می‌تواند باعث تشدید ناگهانی میگرن شود.
در دوران پیش‌یائسگی نیز تخمک‌ها به‌طور نامنظم استروژن تولید می‌کنند و این نوسانات باعث حملات تصادفی و غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شود. ترکیب آن با علائم دیگر مانند گرگرفتگی یا تغییرات خلقی، شرایط را دشوارتر می‌کند.
داروهای ضدبارداری هورمونی یا درمان جایگزین هورمونی نیز می‌توانند در کنترل یا تشدید میگرن نقش داشته باشند. برای برخی زنان، دریافت مقدار ثابت هورمون روزانه مفید است، اما در برخی دیگر ممکن است حملات را بدتر کند.
آیا میگرن ارثی است؟
بله. میگرن اغلب از طریق مادران در خانواده منتقل می‌شود.
دلیلش آن است که میتوکندری‌ها — اندامک‌هایی درون سلول که مسئول تولید انرژی هستند — تنها از مادر به ارث می‌رسند.
افراد مبتلا به میگرن معمولاً آنزیم‌های میتوکندریایی کمتری دارند، در نتیجه مغزشان در حالت «کمبود انرژی» قرار دارد. هر حمله این وضعیت را بدتر می‌کند، به‌ویژه در زمان استرس، بی‌خوابی یا حذف وعده‌های غذایی.
به همین دلیل، میان میگرن در زنان و افسردگی یا اضطراب نیز ارتباط قوی وجود دارد، زیرا این اختلالات هم در پاسخ به فشارهای روانی شایع‌ترند.
شناخت الگوی شخصی میگرن
اگر گمان می‌کنید میگرن شما با تغییرات هورمونی مرتبط است، بهتر است دفترچه‌ی ثبت علائم داشته باشید.
روزهایی را که دچار سردرد یا میگرن می‌شوید یادداشت کنید و هم‌زمان چرخه‌ی قاعدگی خود را نیز مشخص کنید.
این کار به پزشک کمک می‌کند تا برایتان برنامه‌ی درمانی شخصی‌سازی‌شده — شامل درمان‌های هورمونی یا غیروهورمونی — تنظیم کند.
این مقاله با مجوز Creative Commons از وب‌سایت The Conversation بازنشر شده است.