آلودگی‌های پی‌درپی هوای مشهد در این روزها و گزارش‌های هواشناسی مبنی بر پاییز کم‌بارش، خبر خوشی برای مشهد و مشهدی‌ها محسوب نمی‌شود و هشدارها از وضعیت بحرانی آب را تشدید می‌کند؛ هشدارهایی که یا باید آسمان گشایشی از جنس رحمت داشته باشد یا تأمین فوری منابع مالی پروژه‌های آبی صورت بگیرد.
سایه جدی کم‌آبی و بی‌آبی در شهر مشهد وقتی سنگین‌تر است که نگاهی به سدهای خالی از آب داشته باشیم و بدانیم نه تنها ذخیره سدهای تأمین آب مشهد به کمترین اندازه ممکن رسیده؛ بلکه پروژه‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدت این شهر معطل تخصیص اعتبارات ممتد و پیوسته و به موقع کشوری است؛ یعنی اگر این اعتبارات بیاید؛ اما به موقع نباشد، بحران نبود آب مانند آنچه در همدان اتفاق افتاد، گریبان مشهد را خواهد گرفت. در تشریح این موضوع، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار ما به کاهش شدید ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب مشهد اشاره و بر ضرورت تخصیص فوری اعتبارات برای اجرای پروژه‌های حیاتی تأمین آب مشهد تأکید کرد.
ذخیره سد دوستی به ۳ درصد رسیده است
حسین اسماعیلیان درباره ذخیره سد دوستی گفت: سال آبی گذشته یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی اخیر بود و اکنون در آغاز سال آبی جدید، ذخیره آب سدهای مشهد به شدت کاهش یافته است. در حال حاضر سد دوستی فقط حدود ۳ درصد ذخیره دارد و این موضوع نگرانی جدی از نظر تأمین آب برای ماه‌های آینده ایجاد کرده و در صورت تکرار الگوی خشکسالی سال گذشته، مشهد با کسری حدود ۵۰ درصدی در تأمین آب مواجه خواهد شد و با تداوم کم‌بارشی و نبود اعتبارات، احتمال جیره‌بندی حتی در فصل زمستان نیز وجود دارد.
۱۲ پروژه حیاتی در انتظار بودجه
وی با بیان اینکه برای مقابله با بحران آب، ۱۲ پروژه اساسی در قالب تصمیم‌های قرارگاه آب تعریف شده است، توضیح داد: بخشی از این طرح‌ها مربوط به پروژه‌های نیمه‌تمام سال گذشته و قسمتی نیز پروژه‌های جدیدی هستند که باید بلافاصله آغاز شوند. اجرای کامل این پروژه‌ها نیازمند حدود ۴هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار بوده و مهم‌ترین چالش ما در اجرای طرح‌ها، تأمین اعتبارات به موقع است و این اعتبار باید از محل تبصره میم ماده ۲۸ قانون مدیریت بحران و ردیف اعتبارات تنش آبی تأمین شود. در سطح استان حدود ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار بحران تصویب شده؛ اما تخصیص اتفاق نیفتاده و پیگیری‌های فراوانی از طریق وزارت نیرو، وزارت کشور، سازمان برنامه و بودجه و هیئت وزیران انجام شده تا در صورت تحقق تخصیص این منابع، بخش قابل توجهی از آن به آب مشهد اختصاص پیدا کند.
مدیر عامل آبفا مشهد با تأکید بر ضرورت برنامه‌ریزی واقع‌گرایانه افزود: ما باید بر اساس سناریو بدبینانه حرکت کنیم؛ یعنی فرض را بر ادامه خشکسالی بگذاریم. اگر بارش مناسبی اتفاق بیفتد، هیچ پروژه‌ای بی‌اثر نمی‌ماند؛ زیرا همه طرح‌ها در راستای پایداری تأمین آب مشهد تعریف شده‌اند و برای سال‌های آینده نیز کاربرد خواهند داشت. حتی اگر در سال جاری بارندگی خوبی داشته باشیم، این پروژه‌ها زیرساخت‌های اساسی مشهد را تقویت می‌کنند. بنابراین هیچ‌یک از اعتبارات هدر نخواهد رفت و تمام آن‌ها صرف پروژه‌های پایداری آب مشهد می‌شوند.
فرسودگی مالی پیمانکاران
اسماعیلیان ضمن اشاره به جلسات برگزار شده در ماه‌های اخیر با حضور استاندار خراسان رضوی، نمایندگان مردم مشهد در مجلس و مقامات کشوری عنوان کرد: یکی از نشست‌های مهم در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی برگزار شد که مصوباتی برای کمک به وضعیت آب مشهد داشت و در سفر اخیر معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه، حدود دو ساعت از برنامه وی به تشریح وضعیت آب مشهد اختصاص پیدا کرد و دستورات مثبتی نیز صادر شد؛ اما با وجود همه این اقدام‌ها، هنوز تخصیص منابع مالی متناسب با وضعیت آبی مشهد نیست. محدودیت‌های دولت و شرایط اقتصادی کشور را درک می‌کنیم؛ اما انتظار داریم این اعتبارات به تدریج تأمین شود تا پیمانکارانی که سال‌هاست با وجود مشکلات مالی در حال فعالیت‌اند، بتوانند کار خود را ادامه دهند.
وی یادآور شد: پیمانکاران ما از سال ۱۴۰۲ مطالبات معوق دارند و ادامه کار بدون نقدینگی برایشان بسیار سخت شده است. برخی از آن‌ها چهار پنج سال است در پروژه‌های آب مشهد فعال‌اند و توان مالی‌شان تحلیل رفته است. این وضعیت اگر ادامه یابد، حتی در صورت وجود طرح، اجرای آن با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد. باید تأکید کرد مشهد برنامه‌ای دقیق و شفاف برای تأمین پایدار آب دارد و مسیرها و نیازها مشخص است. تنها نیاز ما، تأمین به موقع منابع مالی است تا بتوانیم پروژه‌ها را به سرانجام برسانیم و برای وضعیت تأمین آب مشهد کمک سازنده‌ای داشته باشیم.
پروژه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت نیازمند اعتبارات پیوسته و فوری است
در همین راستا فرماندار مشهد مقدس نیز در گفت‌وگویی با خبرنگار طوس ضمن تأکید بر ضرورت پیگیری فوری تأمین اعتبارات پروژه‌های آبی استان، به ویژه در حوزه تأمین آب شرب مشهد اظهار کرد: در ماه‌های گذشته با همراهی نمایندگان مجلس و مجموعه وزارت نیرو جلسات بسیاری در تهران برگزار شد. خوشبختانه در این نشست‌ها مجوزهای قابل توجهی اخذ و بخشی از اعتبارات در قالب اوراق مالی پیش‌بینی شد تا بتوانیم روند پروژه‌های اصلی تأمین آب را تسریع کنیم.
سید حسن حسینی با اشاره به پروژه‌های میان‌مدت و بلندمدت تأمین آب مشهد توضیح داد: پروژه‌های میان‌مدت مانند سد شوریجه و پروژه تونل انتقال آب هزارمسجد است که باید سریع‌تر انجام شود. برای تونل هزارمسجد که از مهم‌ترین طرح‌هاست، هر ماه به حدود ۱۰۰میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا بتوانیم طبق برنامه ۵/۸ کیلومتر تونل را به پایان برسانیم؛ اما با گذشت یک ماه حدود ۷۰۰ متر آن حفر شده است. سد شوریجه باید به مرحله‌ای برسد که اگر بارندگی شد، بتوان آب را پشت آن نگه داشت و این مورد باید پیش از هر بارندگی تکمیل شود تا بتوان آب آن را به مشهد انتقال داد. تاکنون بخش عمده‌ای از مجوزها دریافت شده و تلاش می‌کنیم با بسیج ظرفیت‌های استان، روند کار متوقف نشود. این دو پروژه آماده تزریق پول است که باید به شکل مناسب و مستمر به پروژه‌ها منابع مالی تزریق شود. خوشبختانه تابستان گذشته را بدون اعمال محدودیت جدی در مصرف آب و جیره‌بندی پشت سر گذاشتیم؛ اما با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی، اگر پیگیری ویژه‌ای صورت نگیرد و اعتبارات به موقع تزریق نشود، ممکن است در پاییز و زمستان با چالش‌های جدی مواجه شویم. برای همین تلاش می‌کنیم تا با این چالش‌ها مواجه نشویم و به جیره‌بندی کردن آب نرسیم.
پیگیری ملی برای تأمین اعتبارات
وی تأکید کرد: هدف ما این است که از هم‌اکنون شرایط را برای عبور ایمن از ماه‌های سرد سال فراهم کنیم؛ اما اگر روند تأمین منابع مالی به شکل پیوسته ادامه پیدا نکند، ناچار به جیره‌بندی آب خواهیم شد که این امر تبعات اجتماعی و اقتصادی نامطلوبی دارد. برآورد ما این است که حدود ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم تا بتوانیم وضعیت را در سال جاری به‌صورت پایدار مدیریت و پروژه‌های نیمه‌تمام را تمام کنیم.
فرماندار مشهد درباره وضعیت اعتبارات پروژه‌های کوتاه‌مدت گفت: در جلسه‌ای در تهران مجوزهای خوبی در بحث چاه‌ها صادر و اعتباراتی هم مشخص شد که با کمک نمایندگان مجلس به پروژه‌ها تزریق می‌کنیم. اگر در حالت عادی اعتبارات داده شود، مشکلی نیست؛ اما در حال حاضر اعتبارات به شکل منظم و پیوسته تزریق نمی‌شود و گاهی دچار افت و خیز و پیگیری دوباره است که برای همین موضوع جلسه‌ای ابتدای هفته آینده با استاندار خواهیم داشت تا با بسیج ظرفیت‌های استان بتوانیم به تحقق پروژه‌ها کمک کنیم. برای عبور از این وضعیت باید با استفاده از ظرفیت استان و پیگیری مداوم، جریان مالی پروژه‌ها را پایدار نگه داریم. کمبود بارندگی و شرایط خاص اقلیمی ایجاب می‌کند پروژه‌های میان‌مدت با سرعت بیشتری فعال شوند و تأخیر در تأمین بودجه می‌تواند زمان اجرای طرح‌ها را طولانی کند. پروژه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت ما، هر دو نیازمند اعتبارات فوری، پیوسته و بدون وقفه هستند. مجوزها، طرح‌ها و مقدمات اجرایی آماده است و اگر منابع مالی به موقع تزریق شود، وضعیت تأمین آب مشهد در مسیر پایداری قرار خواهد گرفت.
حسینی نقش مردم برای مدیریت منابع آبی را حیاتی دانست و بیان کرد: صرفه‌جویی در مصرف آب باید به یک رفتار عمومی تبدیل شود. شرایط آبی مناسب نیست و همه باید در مصرف دقت و همراهی داشته باشند. امیدواریم با همدلی مجموعه مدیریت استان، حمایت نمایندگان و همراهی مردم که همواره وجود دارد، بتوانیم از این مقطع حساس عبور کرده و شرایط تأمین آب مشهد را به وضعیت پایدار و مطمئن برسانیم.
تبعیض قابل‌توجه در تزریق منابع مالی
مشهد یک شهر معمولی نیست و باید جایگاه ملی و بین‌المللی آن را در حضور زائران از نقاط مختلف در این شهر یادآور شد؛ اما با وجود این جایگاه، در تخصیص منابع مانند شهرهای دیگر با تفاوت نگاه از سوی پایتخت‌نشینان همراه شده و کافی است به حفر تونل انتقال آب سد طالقان به تهران به طول ۲۶ کیلومتر اشاره کرد که ۱۱ کیلومتر تونل در مدت یک ماه حفر شد و حفاری باقیمانده آن با سرعت ادامه دارد. در این شرایط این پرسش مطرح است که وقتی مشهد بنا بر داده‌های موجود، دومین شهر پس از تهران محسوب می‌شود که با بحران جدی آبی روبه‌رو است، چرا باید این تفاوت در تزریق منابع مالی برای تکمیل پروژه‌های تأمین آب شرب وجود داشته باشد؟
در ماه‌ها و هفته‌های اخیر، وزیر نیرو و رئیس سازمان برنامه و بودجه در مشهد حضور داشتند؛ هر چند به گفته مسئولان ثمره این سفرها اخذ مصوبات قابل توجهی بوده؛ اما حقیقت این است با مصوبه و وعده‌ها و نبود منابع مالی، دردی از پروژه‌های تأمین آب این شهر دوا نمی‌شود. مشهد باید بتواند با تزریق اعتبارات بیشتر، روند پروژه‌های خود را شتاب دهد تا فرصت‌های حیاتی برای ذخیره و انتقال آب از دست نرود. کاش پیش از آنکه دیر شود، مسئولان کشوری به خود بیایند و بند تخصیص اعتبارات پیوسته و فوری برای ۱۲ پروژه تأمین آب مشهد را باز کنند. هر چند باید یک بار برای همیشه به خاطر استقرار این حجم جمعیت روی دشت مشهد بر اساس اسناد آمایشی فکری اساسی کرد و برای حل مشکلات، چاره‌ای منطقی اندیشید.