گروهی از محققان دانشکده دامپزشکی این دانشگاه با راهنمایی جمشید رزم‌یار و سید مصطفی پیغمبری موفق به کشف گونه جدید انگل در مزارع مرغ گوشتی ایران شدند که توسط انگل‌های درون‌سلولی از جنس Eimeria ایجاد می‌شود. شناسایی Eimeria zaria در ایران نه تنها یک موفقیت علمی محسوب می‌شود، بلکه گامی مؤثر در جهت بهبود سلامت طیور، افزایش بهره‌وری صنعت مرغداری و ارتقای امنیت غذایی کشور به شمار می‌آید.

جمشید رزم‌ یار، سرپرست این گروه تحقیقاتی درباره اهمیت شناسایی این انگل گفت: این کوکسیدیوز از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌های انگل ‌زای طیور در سراسر جهان است. این بیماری که توسط انگل‌های درون‌سلولی از جنس Eimeria ایجاد می‌شود، سالانه خسارات اقتصادی سنگینی به صنعت مرغداری وارد می‌کند و باعث کاهش رشد، افت بهره‌ وری و در موارد شدید، مرگ و میر در گله‌ها می‌شود. تا چند سال پیش تنها هفت گونه از Eimeria در مرغ شناخته شده بود، اما پژوهش‌های ژنتیکی جدید در استرالیا سه گونه تازه E. lata)، E. nagambie و (E. zaria را معرفی کردند. این گونه‌ها که ابتدا به عنوان ژنوتیپ‌های ناشناخته شناسایی شده بودند، به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی قابل ‌توجه، در سال ۲۰۲۱ به طور رسمی به عنوان گونه‌های مستقل طبقه ‌بندی شدند.

وی درباره روش استفاده شده در این تحقیق گفت: در مطالعه جدید دانشگاه تهران، پژوهشگران با استفاده از روش مولکولی واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) و هدف ‌گیری ژن ITS-۲، نمونه‌های مدفوع از مزارع مرغ گوشتی در استان مازندران را بررسی کردند. نتایج نشان داد گونه Eimeria zaria در این استان وجود دارد. این نخستین گزارش از وجود این گونه در ایران و خاورمیانه است.

رزم ‌یار درباره اهمیت شناسایی این انگل گفت: استان مازندران به دلیل تراکم بالای واحدهای پرورش طیور و شرایط آب‌وهوایی مرطوب، یکی از مناطق مستعد برای شیوع کوکسیدیوز به شمار می‌رود. کشف این گونه جدید در چنین منطقه‌ای اهمیت بالایی دارد؛ زیرا شناسایی دقیق گونه‌های بومی Eimeria نقش مهمی در انتخاب داروها و واکسن‌های مؤثر دارد.
وی افزود: یافته‌های ما نشان می‌دهد گونه‌های کمترشناخته‌شده مانند E. zaria احتمالاً در مزارع کشور وجود دارند و باید در مطالعات آینده مورد توجه قرار گیرند. این موضوع به‌ویژه برای صنعت مرغداری ایران که از نظر حجم تولید در منطقه جایگاه بالایی دارد، حیاتی است.

رزم ‌یار با بیان اینکه، کنترل کوکسیدیوز عمدتاً بر پایه داروهای ضد کوکسیدیایی و واکسیناسیون استوار است، اظهار داشت: داروهای موجود معمولاً علیه گونه‌های مختلف Eimeria اثربخشی یکسانی ندارند و ایمنی ایجادشده توسط یک گونه، در برابر گونه‌های دیگر محافظتی ایجاد نمی‌کند. بنابراین، شناخت گونه‌های محلی برای طراحی واکسن‌های اختصاصی و افزایش بهره ‌وری گله‌ها ضروری است.
این پژوهش نه ‌تنها نخستین شواهد مولکولی از حضور Eimeria zaria در ایران را ارائه می‌دهد، بلکه اهمیت استفاده از ابزارهای ژنتیکی مدرن برای پایش بیماری‌های انگلی در طیور را نیز نشان می‌دهد. بر اساس نتایج به ‌دست ‌آمده، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که بازنگری در طبقه‌بندی گونه‌های Eimeria و بررسی جامع ‌تر تنوع ژنتیکی آن‌ها در کشور در دستور کار قرار گیرد.

به گفته تیم تحقیقاتی، این پروژه با همکاری پژوهشکده‌ی بهداشت و بیماری‌های پرندگان سانا انجام شد و می‌تواند نقطه آغازی برای نقشه‌ برداری ژنتیکی انگل‌های Eimeria در سراسر کشور باشد. چنین رویکردی، در کنار اصلاح روش‌های مدیریتی در مزارع، می‌تواند خسارات ناشی از کوکسیدیوز را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

گفتنی است این طرح پژوهشی از سوی امیرحسین شریفی مقدم، دانشجوی دکتری تخصصی بهداشت و بیماری‌های پرندگان، امین ریاحی، دانشجوی دکتری عمومی دامپزشکی دانشگاه تهران، محمدرضا رودکی سروندانی، بورد تخصصی بهداشت و بیماری‌های پرندگان دانشگاه تهران و اعظم یزدانی، کارشناس آزمایشگاه مولکولی طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، به عنوان مجریان طرح با راهنمایی جمشید رزم‌یار و سید مصطفی پیغمبری و مشاوره حسام‌الدین اکبرین از اعضای هیئت علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و با همکاری پژوهشکده بهداشت و بیماری‌های پرندگان سانا انجام شده است.