در مطالعه‌ای داده‌های بیش از ۱۲۰ هزار نفر از شرکت‌کننده بررسی شد. نتیجه این بود که مصرف بیش از یک قوطی نوشابه در روز، چه معمولی و چه رژیمی، خطر ابتلا به بیماری «کبد چرب متابولیک» (MASLD) را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد و در مورد نوشابه‌های رژیمی، حتی با احتمال بیشتر مرگ‌های ناشی از بیماری کبدی همراه است.
وقتی قند حذف می‌شود، اما خطر می‌ماند
نوشابه‌های رژیمی با وعده‌ی «بدون کالری» وارد بازار شدند تا جایگزین سالم‌تری برای نوشابه‌های شیرین باشند. اما پژوهش جدید نشان می‌دهد که جایگزینی قند با شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند «آسپارتام» (Aspartame) و «سوکرالوز» (Sucralose)، به‌جای نجات بدن، شاید آن را به مسیر دیگری از آسیب سوق دهد.
شرکت‌کنندگانی که روزانه بیش از ۲۵۰ گرم نوشیدنی شیرین‌شده چه با قند، چه با شیرین‌کننده مصنوعی مصرف کرده بودند، در طول حدود ده سال، افزایش معناداری در خطر ابتلا به کبد چرب متابولیک داشتند. در طول این مدت، ۱۱۷۸ نفر به بیماری کبد چرب مبتلا شدند و ۱۰۸ نفر از آنان در اثر بیماری‌های مرتبط با کبد درگذشتند.
بیماری خاموش قرن ۲۱
بیماری کبد چرب متابولیک که پیش‌تر «کبد چرب غیرالکلی» نام داشت، به دلیل سبک زندگی مدرن به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن کبدی در جهان تبدیل شده است.
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که چربی بیش از حد در سلول‌های کبد انباشته شود و باعث التهاب، خستگی، بی‌اشت‌هایی و حتی زخم کبدی گردد. امروزه بیش از ۳۰ درصد جمعیت جهان درجاتی از کبد چرب متابولیک را دارند. نکته‌ی هشداردهنده این است که بسیاری از مبتلایان هیچ علامتی ندارند تا زمانی که بیماری به مرحله‌ی برگشت‌ناپذیر می‌رسد.
پژوهشی در مقیاس بی‌سابقه
پژوهش تازه منتشر شده در مجله علمی «هپاتولوژی» (Hepatology)، با بررسی داده‌های غذایی هزاران فرد سالم و استفاده از «ام‌آر‌آی» (MRI) و آزمایش‌های خونی انجام شد. پژوهشگران برای نخستین‌بار تأثیر هم‌زمان نوشیدنی‌های «با قند» و «بدون قند» را بر کبد مقایسه کردند.
به گفته‌ی «لیهه لیو» (Lihe Liu)، پژوهشگر اصلی مطالعه: «نوشابه‌های رژیمی سال‌ها با برچسب گزینه سالم‌تر شناخته می‌شدند، اما شواهد ما نشان می‌دهد که این تصور می‌تواند خطرناک باشد. حتی یک قوطی در روز، با افزایش محسوس خطر بیماری کبد چرب همراه است.»
مکانیسم‌های پنهان تخریب کبد
پژوهشگران توضیح می‌دهند که هرچند نوشابه‌های معمولی از راه افزایش قند خون و انسولین باعث تجمع چربی در کبد می‌شوند، نوشابه‌های رژیمی از مسیر دیگری به بدن آسیب می‌زنند. تغییر در میکروبیوم روده شیرین‌کننده‌های مصنوعی ترکیب باکتری‌های روده را دگرگون می‌کنند و باعث افزایش التهاب و اختلال در متابولیسم چربی می‌شوند.
اختلال در احساس سیری بدن به دلیل طعم شیرین بدون کالری، درک درستی از انرژی دریافتی ندارد و اشتها افزایش می‌یابد. تحریک ترشح انسولین حتی بدون وجود قند واقعی، مغز با دریافت طعم شیرین دستور ترشح انسولین می‌دهد که به مرور به مقاومت انسولینی و چربی کبد منجر می‌شود. این مسیر‌ها در مجموع چرخه‌ای از اضطراب متابولیک ایجاد می‌کنند که بر قلب، کلیه و کبد اثر می‌گذارد.
آب؛ ساده‌ترین راه نجات
یکی از یافته‌های مهم پژوهش این بود که جایگزینی هر قوطی نوشابه معمولی یا رژیمی با آب، خطر کبد چرب متابولیک را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد:
۱۲.۸٪ کاهش خطر برای نوشابه‌های قندی
۱۵.۲٪ کاهش خطر برای نوشابه‌های رژیمی
این اثر، حتی زمانی مشاهده شد که سایر عوامل مانند رژیم غذایی و شاخص توده بدنی کنترل شده بود. به گفته‌ی دکتر لیو: «امن‌ترین انتخاب، کنار گذاشتن هر دو نوع نوشابه است. آب، بهترین نوشیدنی برای کبد است؛ بدون بار متابولیک، بدون کالری، و با نقش فعال در سم‌زدایی بدن».
سوءتفاهم شیرین درباره نوشابه رژیمی
پژوهشگران تأکید می‌کنند که نتایج تازه، در تضاد با برداشت عمومی است. تصور عمومی این بود که حذف قند مساوی با حذف خطر است، اما علم نشان می‌دهد بدن، هوشمندتر از تبلیغات عمل می‌کند.
طعم شیرین حتی بدون کالری زنجیره‌ای از واکنش‌های عصبی و متابولیکی را آغاز می‌کند که نتیجه‌اش در بلندمدت تفاوت چندانی با قند واقعی ندارد.
پیامد‌های اجتماعی و سیاستی
با توجه به افزایش جهانی مصرف نوشابه‌های رژیمی، به‌ویژه در میان افرادی که به دنبال کنترل وزن یا قند خون‌اند، یافته‌های جدید پیام روشنی دارد: محدود کردن تنها نوشابه‌های قندی کافی نیست؛ نوشیدنی‌های مصنوعی نیز باید زیر چتر هشدار قرار گیرند.
«سازمان جهانی بهداشت» (WHO) در سال ۲۰۲۳ نیز در گزارشی هشدار داده بود که شواهد کافی برای ایمن بودن شیرین‌کننده‌های مصنوعی در درازمدت وجود ندارد. اکنون، داده‌های این پژوهش جدید زنگ خطر را بلندتر کرده‌اند.
پژوهش بزرگ «دانشگاه کمبریج» (University of Cambridge) و «دانشگاه اسلو» (University of Oslo) نشان می‌دهد که نوشابه‌های رژیمی، برخلاف ظاهر بی‌ضررشان، شاید همان مسیری را طی می‌کنند که نوشابه‌های قندی سال‌ها پیش رفتند؛ با وعده‌ی سلامت و نتیجه‌ای تلخ.
در نهایت، تفاوت میان «قند» و «بدون قند» شاید فقط در طعم باشد، نه در تأثیر بر کبد. آب همچنان بی‌ادعاترین و مؤثرترین محافظ بدن باقی می‌ماند؛ نوشیدنی‌ای که علم هرچه بیشتر پیش می‌رود، قدرش را بیشتر می‌داند.
انتهای پیام/