انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، یازدهم اردیبهشت ۱۴۰۵ به صورت تناسبی برگزار می‌شود؛ ثبت‌نام داوطلبان از ۲۱ دی آغاز و تا ۲۷ دی ـ به مدت یک هفته ـ ادامه خواهد داشت. احزاب و تشکل‌های سیاسی نیز که بازیگران اصلی آوردگاه انتخابات محسوب می‌شوند آرام، آرام خود را برای حضور در صحنه رقابت‌های انتخاباتی آماده می‌کنند تا بتوانند کرسی‌های بیشتری را در نهاد شوارها کسب کنند.
با توجه به اهمیت انتخابات شوراها و برگزاری آن به صورت «تناسبی» که برای اولین بار در سپهر انتخاباتی ایران و آن هم در «عصر وفاق» کلید می‌خورد با «احمد حکیمی‌پور» فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو پیشین شورای شهر تهران، نماینده سابق زنجان و طارم در دوره چهارم مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی مجمع نمایندگان ادوار مجلس، دبیرکل پیشین و رئیس شورای مرکزی حزب اراده ملت گفت و گو کرده‌ایم.
او از برنامه‌های حزب متبوعش در انتخابات پیش رو سخن گفت و به صورت مشروط چراغ سبزی به انتخابات تناسبی نشان داد و گفت که برگزاری انتخابات به روش تناسبی ایده‌ای مثبت است، البته به شرط آنکه به درستی اجرا شود و هیچ صدایی، سلیقه‌ای یا گروهی احساس نکند که به دلیل تعداد کمتر آرا، کاملاً حذف شده و به حاشیه رانده شده است. این شیوه از این جهت مفید است که امکان مشارکت گسترده‌تر و دیده شدن همه جریان‌ها را فراهم می‌آورد، اما باید دید در عمل تا چه اندازه قابلیت اجرا و تحقق اهداف خود را خواهد داشت.
متن کامل این گفت‌وگو بدین شرح است:
ایرنا: آقای حکیمی‌پور، لطفاً نظرتان را درباره ضرورت پرشور بودن انتخابات و افزایش مشارکت مردم بیان بفرمایید.
حکیمی‌پور: با توجه به اینکه شوراهای شهر و روستا مستقیم با امور روزمره مردم در محل زندگی‌شان در ارتباط هستند، طبیعی است که مردم نسبت به انتخابات این نهاد حساس‌تر باشند و فعالانه‌تر وارد عمل شوند چراکه تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌های شوراها، آثار ملموسی در زندگی روزانه شهروندان خواهد داشت. بنابراین شایسته است مردم با دقت و جدیت بیشتری در انتخابات شوراها شرکت کنند و نقش خود را در تعیین سرنوشت محلی ایفا نمایند.
ایرنا: لطفاً درباره اهمیت و جایگاه شوراها در ساختار کشور بیشتر توضیح دهید. به‌ویژه آنکه شوراها باید به عنوان یک نهاد اجتماعی و نه سیاسی عمل کنند و به حل مشکلات اجتماعی جامعه بپردازند، نظر شما در این‌باره چیست؟
حکیمی‌پور: شوراها یکی از ارکان مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هستند و برای اداره امور کشور، جایگاه مشخص و مستقلی دارند. در قانون اساسی، فصلی به طور اختصاصی به شوراها اختصاص یافته است، اما آنچه امروز بیشتر در سطح عمومی شناخته شده، صرفاً شوراهای شهر و روستاست، در حالی که مفهوم شورا در قانون اساسی بسیار گسترده‌تر در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه شوراها به طور مستقیم با مسائل و امور روزمره مردم سر و کار دارند، نقش آنها در اداره محلی و شهری بسیار تعیین‌کننده است. این نهاد در واقع تجلی مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های مربوط به محل زندگی‌شان است و به همین دلیل، انتخابات شوراها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تجربه چند دوره گذشته نشان داده که مردم نسبت به جایگاه و مسئولیت شوراها آگاهی بیشتری پیدا کرده‌اند و امروز بهتر از گذشته به اهمیت این نهاد در حل مسائل شهری و روستایی پی برده‌اند. شوراها در واقع نهادهایی خدماتی، اجتماعی و در نهایت فرهنگی هستند که می‌توانند نقش مؤثری در ارتقای کیفیت زندگی ایفا کنند. البته، هرچند شوراها ماهیتی سیاسی ندارند، اما چون از مسیر انتخابات شکل می‌گیرند، طبیعتاً با فرآیندی سیاسی به وجود می‌آیند. در بسیاری از کشورها نیز شوراها از طریق نهادها و تشکل‌های مدنی به مردم معرفی می‌شوند. بنابراین، لازم است این تشکل‌های مدنی در معرفی و حمایت از افرادی فعال باشند که دارای تخصص، تجربه و شناخت کافی از مسائل شهری و اجتماعی باشند.
افرادی باید به شوراها راه یابند که علاوه بر تعهد، تسلط کافی بر وظایف این نهاد داشته باشند و بتوانند با دانش و مهارت خود، مشکلات و دغدغه‌های واقعی مردم را در حوزه زندگی شهری یا روستایی حل کنند. این موضوع مستلزم دقت در انتخاب و مشارکت جدی مردم در فرآیند انتخابات است.
ایرنا: برخی کارشناسان معتقدند که شوراها به هدف‌های اصلی خود دست نیافته‌اند. آنها دلیل این مسئله را سیاسی‌کاری و دعواهای سیاسی در شوراها می‌دانند که باعث شده شوراها از وظایف اصلی خدمات‌دهی دور شوند. نظر شما درباره این دیدگاه چیست؟
حکیمی‌پور: این نقدها و انتقادها مدت‌هاست مطرح می‌شود، اما واقعیت چیز دیگری است. به‌ویژه در کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ، افرادی که در حوزه زمین، مسکن و ساخت‌وساز فعالیت می‌کنند، تلاش دارند تا در تصمیم‌گیری‌های اصلی نقش داشته باشند و اغلب مناقشات و رقابت‌های سیاسی خود را به داخل شوراها منتقل می‌کنند و در آنجا یارکشی می‌کنند. این موضوع باعث شده که تصور غلطی در ذهن مردم شکل بگیرد. مثلاً این باور نادرست وجود دارد که ورزشکاران، هنرمندان یا افراد سیاسی نباید در شوراها حضور داشته باشند، در حالی که مسائل شهری فقط به ساخت‌وساز، خیابان، عمران و فضای سبز محدود نمی‌شود. شهر با پیچیدگی‌های فراوانی از جمله مسائل روان‌شناسی، آسیب‌های اجتماعی، حقوق شهروندی و موضوعات فرهنگی روبرو است. بنابراین، لازم است افراد با تخصص‌های مختلف در شوراها حضور داشته باشند و مهمتر از همه، در کار فرهنگ جمعی و شورایی مهارت داشته باشند تا بتوانند به راه‌حل‌های مشترک برسند.
سال‌هاست می‌گویند شوراها در تحقق اهداف خود شکست خورده اما من این ادعاها را قبول ندارم؛ این نقدها بیشتر برای تضعیف این نهاد مطرح می‌شود. آنچه که می‌گویند شوراها در تحقق اهداف خود شکست خورده‌اند و به جای خدمات‌دهی بیشتر سیاسی‌کاری می‌کنند، من سال‌هاست می‌شنوم و این نقدها بیشتر برای تضعیف این نهاد مطرح می‌شود. من این ادعاها را قبول ندارم و معتقدم شوراها شکست نخورده‌اند. سال‌هاست می‌گویند شوراها در تحقق اهداف خود شکست خورده اما من این ادعاها را قبول ندارم؛ این نقدها بیشتر برای تضعیف نهاد شوراها مطرح می‌شود.
البته ممکن است تخلفاتی نیز در برخی شوراها اتفاق بیفتد، اما اگر این موارد را با سایر دستگاه‌ها و قوا مقایسه کنیم، درصد تخلفات در شوراها بسیار پایین‌تر است. ما در کشور بیش از ۱۰۰ هزار شورای شهری و روستایی داریم؛ طبیعی است که در برخی مناطق اتفاقاتی مانند سوءاستفاده از موقعیت یا تبانی رخ دهد، اما این نباید باعث شود کل نهاد شورا زیر سوال برود.
به عنوان مثال، اگر در تجارت و صادرات تخلفی رخ دهد، نباید نتیجه گرفت که قانون تجارت به‌طور کلی شکست خورده است. همین نگاه نیز درباره شوراها صدق می‌کند. متأسفانه قضاوت‌های منفی و بدی درباره شوراها رواج یافته تا این نهاد مهم را تضعیف کنند، در حالی که من شوراها را نهاد موفقی می‌دانم. یکی از دلایل این موفقیت، تمایل زیاد مردم برای کاندیداتوری در انتخابات شوراهاست؛ شوراها بیشترین تعداد داوطلب را نسبت به سایر انتخابات دارد که نشان‌دهنده جایگاه و اهمیت این نهاد در میان مردم است.
ایرنا: ارزیابی شما از عملکرد شوراها در ادوار گذشته چیست؟ آیا توانستند به وظایف اصلی خود عمل کنند و از مأموریت‌شان دور نشدند؟
حکیمی‌پور: نمی‌توان شوراها را به‌صورت یک کلیت واحد ارزیابی کرد. هر شورا باید جداگانه بررسی شود. مثلاً عملکرد شورای شهر تهران با شورای کلان‌شهرها یا شوراهای روستا قابل مقایسه نیست و هر کدام شرایط و شاخص‌های خاص خود را دارند. برای ارزیابی، باید وضعیت هر شهر از نظر منابع و مصارف، عمران شهری و حل مسائل شهری را بررسی کرد. یعنی ببینیم شورا در ابتدای کار چه چیزی را تحویل گرفت و در پایان چه دستاوردی داشت. ارزیابی باید براساس شاخص‌های سنجش‌پذیر و عینی صورت گیرد.
شوراهایی که از طیف‌های مختلف با رویکرد متعادل شکل می‌گیرند، به دلیل بحث‌های کارشناسی‌تر و حضور سلایق متنوع، معمولاً خروجی معقول‌تر و بهتری ارائه می‌دهند.
همچنین عملکرد شورا باید در کنار مدیریت شهری و شهرداری دیده شود، زیرا شورای شهر و شهردار مکمل یکدیگرند و نمی‌توان عملکرد شورای شهر تهران را جدا از عملکرد شهردار ارزیابی کرد. با توجه به تجربه خودم که دو دوره در شورای شهر تهران حضور داشتم، باید بگویم شوراهایی که یکدست و از یک جناح یا جریان تشکیل شده‌اند، معمولاً عملکرد مثبتی دارند. در عین حال شوراهایی که از طیف‌های مختلف با رویکرد متعادل شکل می‌گیرند، به دلیل بحث‌های کارشناسی‌تر و حضور سلایق متنوع، معمولاً خروجی معقول‌تر و بهتری ارائه می‌دهند.
اما تجربه نشان داده وقتی یک لیست کامل شورا را در اختیار می‌گیرد، اختلافات داخلی بسیار سریع شروع می‌شود. این اختلافات باعث می‌شود به جای وحدت و همکاری برای حل مشکلات، انرژی و توان اعضا هدر برود. مثلاً در انتخاب شهردار، به جای همدلی و انسجام، کشمکش‌ها باعث بروز مشکلات شده و کار را مختل می‌کند.با وجود همه این چالش‌ها، من نهاد شوراها را نهادی مثبت و رو به رشد می‌دانم. شوراها با هر دوره، تجربه بیشتری کسب می‌کنند و کارآمدی‌شان افزایش می‌یابد و به نظر بنده در مسیر اصلی و مأموریت خود قرار خواهند گرفت.
ایرنا: آیا حزب شما برای شوراها برنامه خاصی دارد؟ آیا در انتخابات شوراها نامزد معرفی می‌کند؟
حکیمی‌پور: حزب اراده ملت از ابتدای تأسیس، در همه انتخابات رویکرد فعالی داشته است و انتخابات شوراها نیز از جمله این موارد مهم است. همان‌طور که می‌دانید، انتخابات و احزاب دو روی یک سکه‌اند و نقش احزاب در انتخابات تعیین‌کننده است. در کشورهایی که نظام شورایی دارند، احزاب نقش بسیار فعالی در انتخابات شوراها ایفا می‌کنند، البته هر انتخاباتی ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارد. مثلاً انتخابات مجلس، ریاست‌جمهوری، شوراها و خبرگان هر کدام کاندیداها و الزامات متفاوتی می‌طلبد. در مورد انتخابات شوراها، حزب ما به این مسئله، اهمیت ویژه‌ای می‌دهد و معتقد است افراد معرفی‌شده باید واجد تخصص، سابقه و ویژگی‌های شخصیتی مناسب برای کار شورایی باشند؛ کسانی که بتوانند در شورا مؤثر عمل کنند و به مردم خدمت کنند.
کمیته مدیریت شهری حزب اراده ملت یکی از فعال‌ترین کمیته‌ها است و در زمینه شوراها بحث‌ها و بررسی‌های کارشناسی متعددی انجام داده‌ایم. پیش از معرفی هر نامزد، فرد باید در داخل حزب صلاحیت و قابلیت خود را اثبات کند تا بتوانیم با اطمینان او را در معرض انتخاب مردم قرار دهیم. علاوه بر این، پس از انتخاب، عملکرد اعضای حزب در شوراها به دقت رصد می‌شود. اعضای منتخب موظف‌اند به طور مرتب به مردم گزارش عملکرد دهند و حزب نیز مراقب است که آنها از وظایف خود تخطی نکنند و بتوانند به حل مشکلات حوزه انتخابی خود بپردازند و شورا را از حواشی و مسائل استهلاکی دور نگه دارند.
ایرنا: به نظر شما، انتظارات اصلی از شوراها و انتخابات آن چیست؟
حکیمی‌پور: انتظار از شوراها این است که ابتدا مشکلات شهر را به‌درستی درک و تحلیل کنند و سپس به‌دنبال راه‌حل‌های کارشناسی و عملیاتی برای آنها باشند. شهر، یک محدوده مشاع و خانه بزرگ همه ساکنان است و مسائل و چالش‌های متنوعی دارد. از مدیریت زباله و بازیافت گرفته تا فضای سبز، ترافیک، آلودگی هوا، حریم شهری، استانداردهای زندگی و امکانات تفریحی مردم. همچنین مشکلات حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی به ویژه در شهرهای بزرگ از موضوعات مهمی است که شوراها باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
منتخبین شورای شهر باید در این حوزه‌ها مطالعه کافی و نگاه کارشناسی داشته باشند و همچنین با توجه به ظرفیت‌های قانونی، درآمدهای شهر را به گونه‌ای مدیریت کنند که بیشترین تأثیر مثبت را در حل مشکلات مردم داشته باشد.
برگزاری انتخابات به روش تناسبی ایده‌ای مثبت است، به شرط آنکه به‌درستی اجرا شود و هیچ سلیقه‌ای یا گروهی احساس نکند که به دلیل تعداد کمتر آرا، کاملاً حذف شده و به حاشیه رانده شده است.
اعضای شورا باید ارتباط مستمر و فعال با مردم، نهادهای مدنی فعال در حوزه محیط زیست، میراث فرهنگی و دیگر مسائل شهری داشته باشند. همچنین ارتباط نزدیک با نهادهای علمی، دانشگاهی و تصمیم‌گیرنده برای تصمیم‌سازی بهتر ضروری است. پیش از این، بحث «شورایاری» در محلات به منظور ارتباط نزدیک‌تر شوراها با مردم و ایجاد مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها وجود داشت که تجربه موفقی بود و باید تقویت شود تا مردم نقش واقعی خود را در فرآیندهای تصمیم‌سازی احساس کنند.
از سوی دیگر، مردم به عنوان دیده‌بان حقوق شهری، به طور فعال مسائل شهری را رصد می‌کنند و در سال‌های اخیر، مطالبه‌گری و پاسخگویی در حوزه شورای شهر و مدیریت شهری به شکل قابل توجهی رشد یافته است، به ویژه در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها. به اعتقاد بنده، شوراها باید در چارچوب وظایف و اختیارات خود تلاش کنند تا بار مشکلات زندگی شهری را کاهش دهند و زندگی مردم را روان‌تر و راحت‌تر کنند، به‌طوری که مردم بتوانند با رضایت مشاهده کنند، مالیاتی که پرداخت می‌کنند و هزینه‌هایی که برای شهرشان صرف می‌شود، بهبود ملموسی در شرایط زندگی‌شان ایجاد کرده است.
ایرنا: سال آینده انتخابات شوراها به صورت «تناسبی» برگزار می شود، به عنوان یک فعال سیاسی که سابقه حضور در شورای تهران را دارید، آیا موافق تناسبی شدن انتخابات هستید؟ آیا به نظر شما این شیوه به افزایش مشارکت مردم کمک می‌کند؟
حکیمی‌پور: معتقدم که انتخابات به شیوه تناسبی ابتدا باید برگزار شود. اکنون بحث بر سر این است که این انتخابات در تهران برگزار شود که می‌تواند به تحقق عدالتِ انتخاباتی و دیده‌شدن همه سلیقه‌ها در تعیین سرنوشت شهر کمک شایانی کند.برگزاری انتخابات به روش تناسبی ایده‌ای مثبت است، البته به شرط آنکه به درستی اجرا شود و هیچ صدایی، سلیقه‌ای یا گروهی احساس نکند که به دلیل تعداد کمتر آرا، کاملاً حذف شده و به حاشیه رانده شده است. این شیوه از این جهت مفید است که امکان مشارکت گسترده‌تر و دیده شدن همه جریان‌ها را فراهم می‌آورد، اما باید دید در عمل تا چه اندازه قابلیت اجرا و تحقق اهداف خود را خواهد داشت.