مریم باقرپور | روزنامه‌نگار 

این روزها اگر از محدوده بزرگراه‌های شهیدباقری و شهیدسلیمانی در شرق تهران یا خیابان ستارخان در غرب پایتخت عبور کرده باشید، حتما کارگاه‌های عمرانی در حال ساخت یا بهسازی تقاطع‌های غیرهمسطح را دیده‌اید. در این میان خبرهایی را مبنی بر بازپیرایی میدان منیریه، ساماندهی محور تقی‌آباد- ورامین و... شنیده‌اید؛ طرح‌هایی از ساخت و بهسازی پل‌ها گرفته تا بازپیرایی میادین و حتی ساخت برخی از ابنیه مهم شهری توسط سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران و با همکاری ده‌ها کارشناس متخصص از مهندسان مشاور در رسته‌های مختلف مهندسی کشور انجام می‌شود. محمدصادق خیرخواه، مدیرعامل سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران درباره  فعالیت‌های مطالعاتی و به‌ویژه مطالعات مقاوم‌سازی و بهسازی لرزه‌ای پل‌ها توضیحات بیشتری می‌دهد.

سازمانی برای انجام مطالعات فنی و مهندسی
سازمان مشاور فنی‌ومهندسی شهرداری تهران، اواخر سال 1369تأسیس شد تا تولید بسته‌های مطالعات و طراحی‌های مهندسی برای پروژه‌های عمرانی شهر تهران را به‌عنوان یک ماموریت اصلی دنبال کند. این طرح‌ها شامل ابنیه مهم و کلانشهری، راه و باند، تقاطعات غیرهمسطح، تونل‌ها و حتی شبکه اصلی هدایت رواناب‌هاست. این سازمان همچنین در زمینه کنترل کیفیت اقدامات عمرانی نیز فعالیت می‌کند؛ موضوعی که از طریق معاونت ژئوتکنیک و مقاومت مصالح و با همراهی آزمایشگاه‌های مجهز این معاونت پیگیری می‌شود. معاونت ژئوتکنیک و مقاومت مصالح درواقع مسئول کنترل کیفیت و مقاومت مصالح مورد استفاده در پروژه‌های عمرانی هم است و تمام سازمان‌ها، شرکت‌ها و مناطق شهرداری تهران ملزم هستند کنترل کیفی تمامی اقدامات عمرانی خود را از طریق این معاونت به سرانجام برسانند. این موضوع از تکالیف تعیین شده از سوی شورای شهر است و بودجه‌های سالانه‌اش هم براساس آن ابلاغ می‌شود.

روند ساخت پل‌ها؛ از پیشنهاد تا اجرا
سازمان مشاور به واسطه وسعت حوزه اقدامات معاونت فنی و عمرانی، فعالیت‌های خود را در قالب گروه‌های مختلفی پیش می‌برد. بخشی از کار، مطالعات و طراحی‌های مربوط به احداث پل‌ها و معابر مرتبط با آنهاست. به این ترتیب توسعه معابر بزرگراهی، شامل طراحی راه‌ها و پل‌ها، به‌طور دقیق انجام می‌شود و سپس در اختیار متولیان احداث، یعنی سازمان مهندسی و عمران شهرداری تهران قرار می‌گیرد. فرایند طراحی یک تقاطع یا پل شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌هاست. در ابتدا باید موافقت‌ها و مجوزهای لازم برای ساخت پل یا تقاطع‌ها از مراجع و براساس طرح جامع شهر تهران دریافت شود. پس از این مرحله، موضوع در معاونت‌ حمل‌ونقل و در قالب کمیته معابر بررسی می‌شود. سپس با دریافت تأییدیه‌ها، طرح‌های لازم ضمن راهبری مطالعات و همکاری با مهندسان مشاور آماده و به متولیان احداث ارائه می‌شود.

پایش مستمر 864دستگاه پل
در حال حاضر شهر تهران ۸۶۴دستگاه پل دارد که ۸۱۲ پل در معابر بزرگراهی و خیابان‌ها واقع شده‌اند و مابقی شامل پل‌های
 احداث شده روی کانال‌های اصلی هدایت آب‌های سطحی مانند کانال ابوذر هستند. اما به جز موضوع تعداد پل‌های شهر تهران پایش مستمر تمام این 864دستگاه پل در یک نظام مدیریت و نگهداشت دارایی اهمیت دارد؛ اقدامی که با تلاش کارشناسان گروه پایش و مقاوم‌سازی ابنیه فنی سازمان مشاور اجرایی می‌شود تا میزان اطمینان از سطح مطلوب سرویس‌دهی، نگهداری پیشگیرانه و در اصل عمر مفید پل‌ها ارتقا یابد.

مطالعات توسعه شبکه مدیریت آب‌های سطحی 
مطالعه طرح‌های مربوطه به توسعه شبکه اصلی جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی جزو وظایف و مسئولیت‌های سازمان مشاور است. طرح‌های پیش‌بینی شده برای شرکت خاکریزآب شامل تمامی مجاری اصلی و کلان آب‌های سطحی بوده و وظیفه کنترل سیلاب را بر عهده دارند. این طرح‌ها در گروه آب‌های سطحی و رودخانه سازمان تدوین می‌شوند و در اختیار شرکت خاکریزآب قرار می‌گیرند تا مبنای توسعه شبکه اصلی مدیریت رواناب‌ها باشند.

بسته شدن پرونده 66پل تهران تا پایان سال 
برخی از پل‌هایی که در سال‌های گذشته ساخته شده‌اند، با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیک و تغییرات آیین‌نامه‌ای، نیاز به بهسازی لرزه‌ای دارند. به‌عبارت دیگر پل‌هایی که عمدتا مربوط به ۴دهه گذشته هستند، ممکن است با استانداردهای لرزه‌ای روز مطابقت نداشته باشند و در نتیجه باید مقاوم‌سازی شوند.
 در دهه ۸۰، مطالعه‌ای با همکاری سازمان برنامه انجام شد که نشان می‌دهد ۶۶پل سواره‌رو در شهر تهران فاقد صلاحیت لرزه‌ای هستند. از این تعداد ۵۵پل مورد مطالعه قرار گرفته و مطالعات مقاوم‌سازی ۱۰پل باقیمانده نیز به‌زودی به پایان می‌رسد. درنتیجه امیدواریم که تا پایان سال ۱۴۰۴ این پرونده بسته و مطالعات لازم انجام شود. پس از این مرحله نقشه‌های اجرایی مقاوم‌سازی در اختیار سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران قرار می‌گیرد تا عملیات بهسازی و مقاوم‌سازی لرزه‌ای انجام شود؛ البته تاکنون در مورد 33پل به سرانجام رسیده است.

سرمایه‌ای به ارزش تقریبی 300هزار میلیارد تومان
 بیش از ۹۰درصد پل‌های پایتخت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ساخته شده‌اند. قبل از انقلاب، تعداد پل‌ها در تهران کمتر از ۵۰دستگاه بود و وجود ۸۶۴دستگاه پل فعلی در تهران سند افتخار شهرداری تهران پس از انقلاب محسوب می‌شود. در نتیجه یکی از بزرگ‌ترین دارایی‌های شهر تهران، پل‌هایی است که در حوزه زیرساخت قرار می‌گیرند؛ چون هزینه متوسط ساخت پل‌ها به‌طور میانگین حدود ۷۰میلیون تومان به ازای هر مترمربع است. این به‌معنای آن است که حدود 300هزار میلیارد تومان سرمایه زیر پای مردم شهر تهران قرار دارد. سلامت این سرمایه ارزشمند توسط سامانه پایش و مدیریت دارایی‌های فنی به دقت زیر ذره‌بین است.

طراحی ساختمان‌ها و ابنیه بلند‌مرتبه
در زمینه ارائه طرح و مقاوم‌سازی ساختمان، گروهی متخصص در سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران فعالیت دارند که با توجه به سفارش‌ها، مطالعات و طراحی‌های مورد نیاز را  انجام می‌دهند؛ به‌عنوان مثال طراحی ساختمان جدید معاونت فنی و عمرانی به‌تازگی به پایان رسیده و عملیات اجرایی آن نیز تا تکمیل بخشی از اسکلت فلزی و بتن‌ریزی یک یا 2طبقه روسطحی پیش رفته است. همچنین ساختمانی به نام پردیس معاونت مالی و اقتصادی طراحی شده که حدود ۸۰درصد عملیات طراحی آن انجام شده است.